2008 krizi başlayalı beri, krizin ilk sarsıntılarının ortaya çıktığı ABD dahil olmak üzere, gelişmiş ülkelerin toparlanmak üzere olduğu ve önce finansal piyasalarda sonra da işgücü piyasalarında, Batı merkezli bir iyileşmenin kalıcı olarak geldiği konuşulur durur. Bundan bir kaç ay öncesine kadar, önümüze gelen sunumlar, raporlar dahil olmak üzere, merkezi belli bütün haberler, ABD'den başlayarak gelişmiş ülkelerde ücretlerde bir yükselişin başladığını, işsizliğin, enflasyon çıkışına paralel olarak, düşmeye başladığını iddia ediyordu.
Tabii, bileşik kaplar misali, gelişmekte olan ülkelerde park eden sıcak paranın yeniden ABD parasına dönerek gelişmiş ülke varlıklarına yöneleceği, gelişmekte olan ülkelerin yeniden doksanlı yılların finansal krizleri benzeri borçlanma zorluğundan başlayan kapsamlı sorunlar yaşayacakları, yaygın görüş olarak, bütün analizlerde önümüze geliyordu.
Türkiye ile ilgili yapılan bütün analizler de, bu ön kabul üzerine oturtuluyordu.
İşin ürkütücü yanı ise şuydu; gelişmekte olan ülkelerin ekonomi bürokrasisi de bu sığ ve yanlış görüşü temel kabul edip, nakit yönetimi, para politikası ve maliye politikası ayaklarında oldukça vahim sayılacak, sonuçları itibariyle bize çok pahalıya patlayacak hatalar yapıyordu.
Biz başından itibaren bu görüşün doğru olmadığını, 2008 krizinin gelişmiş ülkelerin merkez bankalarının para politikası çerçevesiyle aşılamayacak kadar köklü ve sistemik olduğunu, dünyanın buradan ancak sistemin hiyerarşik işleyiş mekanizmalarının köklü değişimi ile çıkabileceğini söyledik.
Burada Türkiye'nin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ülkelerin, yapacağı en büyük hata, geçmişte olduğu gibi, gelişmiş ülkelerin onlara yukarıdan dediklerini yapmaya çalışması olacaktı. Nitekim, 2008 krizinden sonra, yerinde iktidar değişiklikleriyle hızla toparlanan bazı Latin Amerika ülkeleri, yeniden Amerikancı iktidarların eline düşünce kriz kapılarını çaldı. Arjantin'in düştüğü durum aynen budur. Brezilya da oraya doğru hızla gidiyor.
Şunu açıkça söylemek gerekiyor; Türkiye'de de "Duralım ve yeniden ortodoks kemer sıkma programlarına geri dönelim, para politikasında, dalgalı kur rejimi görüntüde kalsın, modelin aksine, kur hedeflemesini çok yüksek faizle yapalım, maliye politikasında mali kural benzeri çıpalar getirelim, yatırımları durduralım, büyümeyi gelişmiş ülkeler ortalamasına hızla çekelim, batan batar, kaynakları batamayacak kadar büyük olan tekelci sermayeye aktaralım" diyenler ekonomi bürokrasisinden, kaynakları bize aktarın diyen büyük sermaye çevrelerine kadar geniş bir yelpazeyi içeriyordu.
Türkiye, seçimden önceki süreçte bu yanlışa direnebildiği kadar direndi. Çok önemli adımlar da attık, çok önemli, reel alanları destekleyen, KOBİ'leri ayağa kaldıracak ihracat ve sanayi ağırlıklı reformları devreye soktuk. Burada da çok güçlü bir direnişle karşılaşıldığını söylemeliyim.
Şu 2008 yılı!
Ben bütün bu süreçte 2008 yılını çok hatırladım ve etrafımdakilere de hatırlattım.
O yıl biliyorsunuz Erdoğan, Türkiye'de IMF'li ekonomi tarihini bitirmişti.
O yıl, "IMF ile 20. Stand-By'ı yapalım ve IMF'den alınacak kredi ile de şu 'batamayacak kadar büyük sermayenin' kısa vadeli borçlarını kapatalım" diyenler bir yanda idi, Erdoğan bir yanda idi. Eğer Erdoğan o yanlış adımı atsa idi Türkiye'de hiçbir şey değişmezdi buna adım gibi eminim.
Ama tabii Cumhurbaşkanımız bunun için, bu tarihi anlarda on yılları belirleyecek kararları, Türkiye lehine, verebildiği için, hala Cumhurbaşkanımız ve şimdi Başkanımız.
Bugün Türkiye'de bankalara olan büyük borçların - yeniden yapılandırma taleplerinin büyük bölümü - bu büyük sermayenindir ve bunların da yurtdışındaki varlıkları bu borçların birkaç mislidir. Bu varlıklar sisteme girince banka sistemimiz daha da rahatlayacaktır. Aynı şekilde Türkiye'de, piyasa ekonomisinin garantisi olan KOBİ'ler cari açığı artırmak bir yana, net fazla veren bir ekonomik çevrimin merkezi konumundadır. Cari açık küçüklerin marifeti değildir. KOBİ'lerin ve hane halklarının, kısa vadeli açık pozisyon riski yoktur.
Şimdi yine gelişmekte olan ülkelere dönük bir "ralli" konuşuluyor. Hani ABD ve ardıllarında ücretler yükselmeye başlamıştı, işsizlik doğal işsizlik seviyelerine geliyordu; hani büyük fonlar hızla yükselen ABD on yıllıklarını takip edip, dolara ve ABD kağıtlarına dönecekti? Hani bütün gelişmekte olan ekonomilerden kalıcı çıkışlar başlayacaktı?
Bunları iddia edenler şu sıralar yalnızca gelişmekte olan ülke paralarına dönük günlük spekülasyonlardan ekmek yiyorlar. Bunun dışında inanın gelişmiş ülkelerin merkezlerinden yapılan bütün ihraç malları zarar yazıyor.
Trump, bunun için tepinip duruyor, İngiltere bunun için Brexit'i başlattı. Merkel, bunun için yeniden Türkiye'nin kapısını çalıyor. Ticaret savaşları, bunun için kaçınılmaz ama gelişmiş ülkelere son darbeyi vuracak bir çılgınlık olarak, tam şimdi, gündemde.
Peki biz ne yapacağız?
Tekrar söyleyelim: Rekabetçi, dışa tam açık, ihracata ve sanayiye dönük, insan odaklı bir ekonomiyi hedef olarak merkeze alacağız. Para ve maliye politikalarının uyumu en üst düzeyde olacak. Bu, bize daha güçlü ve bağımsız Merkez Bankası, daha güçlü-etkin düzenleyici kurumlar ve ekonomi yönetimini getirecek. Kapsayıcı, istihdam odaklı, teknoloji yoğun verimliliğe sahip bir büyümeyi öne çıkartacağız. Bu büyüme, enflasyon, cari açık gibi temel yapısal sorunlara, işsizlikle birlikte, cevap veren istikrarlı ve dengeli bir kalkınma yolu da olacak.