Kritik detayları atlayan ceza öder

Hastalık durumunda bazen işçiler işe gitmekte zorlanabiliyor veya gidemiyorlar. Söz konusu durumda, hastalanan işçinin devamsızlığının nedenini hastaneden aldığı sağlık raporu ile kanıtlaması gerekiyor. Eğer işçi hastalandığını ortaya koyan raporu işverenine veremezse, yaptığı devamsızlık mazeretsiz olarak kabul ediliyor. Ancak sık sık rapor alma da suiistimale yol açabiliyor.

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından hastalık sigortası kapsamında sigortalılara raporlu olduğu günler için geçici iş göremezlik ödeneği ödeniyor. Hastalanan ve bunu istirahat raporu ile belgeleyen sigortalılara istirahatlı oldukları günler için ödenen geçici iş göremezlik ödeneği, işçiler arasında daha çok “rapor parası” olarak biliniyor. Rapor parası, sigortalının hastalık nedeniyle çalışamadığı günlerde gelir kaybına uğramasını önlemek amacıyla veriliyor.

İşbaşı tarihi önemli

Rapor parası, SGK tarafından yetkilendirilmiş hekim veya sağlık kurulları tarafından verilen sağlık raporuna bağlı olarak ödeniyor. Aksi taktirde, yetkilendirilmemiş hekim ve kurumlardan rapor alınması durumunda SGK tarafından rapor parası ödenmiyor.

İşçinin hasta olduğu döneme ilişkin olarak verilen istirahat raporlarında, rapor bitim tarihinde sigortalının çalışabileceği veya işbaşı yapmayıp tekrar kontrol için muayene olması gerektiği belirtiliyor.  Bu açıdan, raporlu işçiye rapor bitim tarihinde işbaşı verilmiş ise çalışmaya başlaması gerekiyor. Ancak kontrol ibaresi belirtilmiş ise hekim tarafından tekrar muayene edilen işçi çalışamaz raporunu kapattırmalı ve işbaşı tarihi almalı.

‘SGK’ya bildirim yapmak zorunlu mu?

İşçinin istirahat raporu süresinde çalıştığı tespit edilmesi durumunda işçiye SGK tarafından çalıştığı günler için iş göremezlik ödemesi yapılmayacaktır. Ancak bu durumdan SGK’nın haberi yoksa, yani işveren istirahatli olduğu süre içinde çalışan işçi için “çalıştı” bildirimini yapmazsa, SGK sigortalının raporlu olduğu süre içinde çalışmadığını kabul ederek, raporlu görünen işçiye rapor parası ödeyecektir.

Bu durumda, söz konusu tutaryersiz ödeme kapsamında kanunî faizi ile birlikte geri alınacaktır. Böyle bir durum tespit edildiğinde, işverene idari para cezası da uygulanıyor.  Buna göre, işçisinin raporluyken çalıştığını SGK’ya bildirmeyen işverene, bu bildirimi yapmaması nedeniyle brüt asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası kesiliyor. Bu tutar da 2019 yılı için 1.279 TL. Dolayısıyla, istirahat raporu alan işçinin istirahatli olduğu süre zarfında çalışması durumunda, işverenin söz konusu işçisinin çalıştığını SGK’ya bildirmesi şart.

Diğer taraftan, istirahat döneminde işçinin çalışmasının, hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere uymaması sonucu tedavi süresinin uzamasına veya iş göremezlik oranının artmasına ve malûl kalmasına neden olması durumunda işçiye ödenecek iş göremezlik ödeneğinin dörtte birine kadarı SGK tarafından eksiltiliyor.

Raporlu işçi çalıştırılır mı?

İstirahat raporu alan işçiye SGK tarafından rapor parası ödenebilmesi için işçinin raporlu olduğu sürede çalışmamış olması ve işveren tarafından e-bildirge sisteminde işçinin çalışmadığı günler için eksik gün nedeni olarak “01-İstirahat” seçeneğinin işaretlenmiş olması gerekiyor.

Bu şekilde, SGK söz konusu işçi için “çalışmadı” bildiriminin yapıldığını kabul ederek işçiye rapor parasını ödüyor.

‘Ceza ödememek’ için ne yapılmalı?

Çalışma hayatında istirahat raporu almış olmasına rağmen işverene bu konuda bilgi vermeksizin çalışmaya devam eden işçilere çok sık rastlanıyor. Bu durum, işçinin haksız yere geçici iş göremezlik ödeneği almış olması anlamıyor geliyor.

Bilgisi dışında, istirahat raporu olduğu halde çalışmaya devam eden işçisi için SGK’ya “çalıştı” veya “çalışmadı” bildirimini yapmaması nedeniyle idari para cezası ile karşılaşacak olan ise işveren. Bu sebeple, her ay aylık bildirgelerin SGK’ya gönderilmesinden önce işyerinde raporlu işçilerin olup olmadığının kontrol edilmesi ve gerekli bildirimlerin bu kontrollere göre yapılması çok önemli.

‘Rapor parasını’ nasıl hesaplarız?

Rapor parasının miktarı, ayakta tedavilerde sigortalının günlük kazancının üçte ikisi, yatarak tedavilerde ise yarısı kadardır. Bu durumda, raporlu çalışan hastanede yatıyorsa daha az, evinde istirahat ediyorsa daha çok rapor parası alıyor. Ayrıca, yüksek ücretli işçiye ödenen rapor parası da daha yüksek oluyor.

Diğer taraftan, istirahat döneminde ödenen rapor parası açısından işverenin çalışanlarına ödediği ücreti tam olarak SGK’ya bildirmesi son derece önemli. Ücreti SGK’ya eksik bildirilen, yani gerçek ücreti üzerinden bildirilmeyen bir işçiye SGK tarafından ödenen rapor parası ödenmesi gereken miktarın altında kalacaktır.

Para ne kadar sürede ödeniyor?

SGK, raporlu olunan sürenin üçüncü gününden itibaren rapor parası ödemeye başlıyor. Bu durumda, 5 günlük rapor almış olan bir işçiye raporlu olduğu 3., 4. ve 5. gün için toplamda 3 günlük rapor parası ödeniyor. Ancak 2 günlük rapor alan bir işçiye rapor parası ödenmiyor. Bunun yanında, işçinin iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremez durumda olması halinde, yani bu nedenle raporlu olması durumunda, raporlu olduğu bütün günler için rapor parası ödeniyor. Böylece, iş kazası nedeniyle istirahat raporu alan işçinin herhangi bir gelir kaybına uğraması önlenmiş oluyor.