Koronavirüs bizi kısa çalışmaya zorlar mı?
Koronavirüsün işyerini etkilemesi ‘zorlayıcı neden’ olarak değerlendirilebilir. Bu gibi durumlarda ikinci ‘ara çözüm’ olarak telafi çalışması ve kısa çalışma gündeme gelebilir.
Evde çalışmanın mümkün olmadığı ve bununla birlikte koronavirüs nedeniyle üretimde azalmanın meydana geldiği, dolayısıyla çalışma sürelerini düşürme zorunluluğu doğduğu veya işin durduğu veya tatil edildiği durumlarda ikinci ara çözüm olarak telafi çalışması ve kısa çalışma gündeme geliyor.
Koronavirüsün işyerini etkilemesi zorlayıcı neden olarak değerlendirilebilecektir. Bu iki uygulama da temelde zorlayıcı neden kavramına dayanır.
İşveren nezdinde zorlayıcı neden kavramı, işyerinde öngörülemeyen, kaçınılması mümkün bulunmayan, işverenin kusurunun bulunmadığı, dıştan gelen bir nedenle işin görülmesinin olanaksız hale geldiği durumları ifade eder.
Koronavirüs salgını işyerinde işin durmasına veya durdurulmasına ya da üretimin önemli ölçüde azalmasına sebep olabilecektir. Bu nedenle koronavirüs salgınının kaçınılmaz şekilde işi durdurması, üretimin önemli ölçüde azalmasına sebep olması veya işin tatil edilmesi sonucunu doğurması halinde zorlayıcı nedenin doğduğu düşünülmekte. Bununla birlikte üretim aynı şekilde devam ediyorsa, işi durdurma zorunluluğu doğmuyor ve iş tatil edilmediyse koronavirüs salgını, zorlayıcı neden olarak kabul edilmeyecektir. Salgının işe etkisi önemlidir.
Telafi çalışması...
Koronavirüs salgını nedeniyle işin durması, tamamen tatil edilmesi veya normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması halinde işverenler işçiye telafi çalışması yaptırabilecektir.
Çalışma Süreleri Yönetmeliği’ne göre telafi çalışması yaptıracak işveren, bu çalışmanın hangi nedene dayandığını açık olarak işçiye bildirmek zorundadır. Bu bildirimde ayrıca telafi çalışmasının ne zaman başlayacağının, ne şekilde yaptırılacağının da bildirilmesi gerekmektedir.
Telafi çalışması iki ay içinde yaptırılabilir. Bu süre normalde eksik çalışmadan itibaren dört aydır. Eksik çalışma durumunun belirli bir zamana yayılması halinde, durumun sona ermesinden itibaren dört aylık sürenin işlemeye başlayacağı düşünülmektedir.
Telafi çalışması işçinin günlük çalışma süresi 11 saati aşmamak şartıyla günde en fazla üç saat yaptırılabilir.
Kısa çalışmanın hedefi ne?
Kısa çalışma, zorlayıcı nedenlerin varlığı ve işletmelerin küçülmek durumunda kalmaları halinde, işçilerinin iş sözleşmelerini feshetmek yerine çalışma süresini azaltarak üretimi kısmaları veya faaliyetlerini geçici süreyle tamamen durdurmaları anlamına geliyor.
Kısa çalışma işin durdurulmasının veya çalışma süresinin azaltılmasının işçinin ücreti üzerindeki olumsuz etkisini işçiye kısa çalışma ödeneği şeklinde verilen sigorta yardımıyla azaltmayı hedefliyor. İşçinin işi ve ücretinin korunması amaçlanıyor.
İşsizlik sigortası primi ödenmiş olmalı
Durdurma süresince tamamen veya çalışma süresi azaltıldıysa azaltma oranında işverenin işçiye ücret ödeme zorunluluğu ortadan kalkmaktadır. İşçi bir nevi ücretsiz izne çıkartılmış veya kısmi süreli çalışmaya geçirilmiş olmaktadır. İşverenin kısa çalışma başvurusunun kabul edilmesi, işçinin kısa çalışma ödeneğini alması için yeterli değildir. İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son üç yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olması gerekiyor.
(*) Hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemeyeceği için ödenecek aylık kısa çalışma ödeneği miktarı bu şekilde hesaplanmıştır. 2020 yılında brüt asgari ücret 2.943,00 TL’dir. Tablo İŞKUR’un internet sayfasından alınmıştır. https://www.iskur.gov.tr/isveren/kisa-calisma-odenegi
Ödeme 1 hafta sonra başlar
Zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler 4857 sayılı Kanunun 24’üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40’ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlayacaktır. Koronavirüs nedeniyle kısa çalışmaya başvurulması halinde zorlayıcı nedenle başvuru yapılacağından bir haftalık sürede yarım ücret ödeme yükümlülüğü işverenin üzerinde olacaktır.
Karar nasıl alınacak?
Kısa çalışmaya ancak genel ekonomik kriz, bölgesel veya sektörel kriz ya da zorlayıcı sebeplerin varlığı halinde başvurulabiliyor. Bu durumlardan birinin meydana geldiğini düşünen işverenin, sebebin ne olduğunu anlatarak, bu durumların işyerine olan etkilerini ispatlayacak araçları ve işyerine ait bilgi ve belgeleri sunarak İŞKUR’a başvurması gerekmektedir. 9 Kasım 2018 tarihinden önce kısa çalışma talebinin yerindeliği İŞKUR Yönetim Kurulu’nca değerlendiriliyordu. 2018’de yönetmelikte yapılan değişiklik ile kısa çalışma talebinin uygunluğunun iş müfettişlerince yapılacağına ilişkin kural getirildi. Talep kabul veya ret edilmektedir. Bu öncül denetim sayesinde işçilerin tek taraflı olarak kısa çalışma uygulamasına tabi tutulmaları engellenmektedir. Yaşanan süreçte başvuru sürecinin kolaylaştırılmasının yerinde olacağı düşünülmektedir.
Süre ne kadar?
Kısa çalışmanın süresi Kanun’da en fazla üç ay olarak belirlenmiştir. 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun Ek 2. maddenin altınca fıkrasında, “Bu maddede yer alan kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya ve işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğini belirlemeye Cumhurbaşkanı yetkilidir” ifadesi bulunmaktadır.
İş dünyası 2 düzenleme bekliyor
TOBB Başkanı Rıfat Hisarcıklıoğlu dün TOBB bünyesinde faaliyet gösteren 61 sektörün Meclis Başkanları ile bir telekonferans görüşmesi gerçekleştirdi. Özellikle bu olağanüstü dönemde çalışma yaşamını ilgilendiren konular masaya yatırıldı. TOBB’un bu konuda önümüzdeki günlerde alınması gereken tedbirleri kamu otoritelerine iletmesi bekleniyor. Peki işverenlerin talebi ne?
Koronavirüse karşı alınacak tedbirler için işverenlerin çalışma mevzuatı ile ilgili en önemli talebi kısa çalışma taleplerinin hızlı bir şekilde değerlendirilmesi, vergi ve SGK primlerin ertelenmesi olarak ortaya çıkmış durumda.
Bu çerçevede işverenler çalışanların alınan tedbirlere uyabilmesi için işyerlerinde alınan tedbirlerin ekonomik yansımalarının kısa çalışma ile telafi edilmesine ve bu süreçteki talep daralmasının sonucu olacak sigorta primlerinin ve vergilerin ödenememesi durumuna karşı tedbir bekliyorlar.
Bunlar rahatlatır
İşverenlerin kısa çalışma uygulamasından hızlı bir şekilde yararlanmasının sağlanması için hali hazırda kısa çalışmadan yararlanmak için gerekli müfettiş incelemesinin evrak üzerinden online olarak yapılmasının sağlanması ya da yalnızca bu süreçte ertelenmesi çok kritik.
Ayrıca daha önce kısa çalışmadan yararlanan işverenlerin işçilerinin de kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için son 3 yıl içerisinde 600 gün prim ödenmiş olması şartının esnetilmesi işverenlerin talepleri arasında.
