Deprem bölgesinde çalışma yaşamı nasıl destekleniyor?
Türkiye’yi yasa boğan, büyük can kaybı ve yıkıma yol açan depremler sonrası bölgedeki işçi ve işverenleri desteklemeye yönelik birtakım önlemler devrede. Kısa çalışma ve nakdi destek nasıl işliyor? Yazı dizimizde destekleri inceliyoruz...
Çalışma yaşamının deprem bölgesinde normale dönmesi zaman alacak olmakla birlikte bu süreci çalışma yaşamının tarafları olan işçi ve işverenler için desteklemeye yönelik önlemler alındı...
Gerek işçilerin işe gidememesi gerekse işverenlerin işyerlerinde meydana gelen zararlar nedeniyle işin yürütümü sekteye uğradı. İşçiler açısından fesih riski doğdu. İşverenler açısındansa üretim yapılacak işyeri zarar gördüğü için zorunlu kapanmalar gündeme geldi. Pandemide yoğun bir şekilde uygulamasına şahit olduğumuz kısa çalışma tekrar etkin hale getirildi. Bunun için 22 Şubat 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Olağanüstü Hal Kapsamında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Alanına İlişkin Alınan Tedbirlere Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yürürlüğe konuldu.
Denetim ertelendi
Kısa çalışma, zorlayıcı nedenlerin doğurduğu bir çalışma şekli. Deprem de zorlayıcı nedenlerin başında gelir. Zorlayıcı nedenlerin varlığında kısa çalışma ile bir yandan işverenlere işçilerinin iş sözleşmelerini feshetmek yerine çalışma süresini azaltarak üretimi kısmaları veya faaliyetlerini geçici süreyle tamamen durdurmaları imkânı verirken diğer yandan işçinin ücreti üzerindeki olumsuz etkisini işçiye kısa çalışma ödeneği şeklinde verilen sigorta yardımıyla azaltmayı hedefler. Bu şekilde işçinin işinin ve ücretinin korunması amaçlanır.
Kısa çalışma için Türkiye İş Kurumu’na başvuru yapılması ve işyerinin kısa çalışmaya uygunluğuna karar verilmesi gerekmektedir. Kararnamede yapılan düzenleme ile olağanüstü hal ilan edilen bölgeden, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın belirleyeceği il veya ilçelerdeki işyerleri ile deprem sebebiyle yıkık, acil yıkılacak, ağır veya orta hasarlı olduğunu belgeleyen işyerleri için uygunluk tespiti beklenmeksizin kısa çalışma uygulaması başlatılabilecektir. Fakat bunun anlamı uygunluk tespitinin hiç yapılmayacağı değil ilerideki bir tarihe erteleneceğidir. Bu nedenle hükmün devamında “işverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir” ifadesi yer almaktadır.
Genel Sağlık Sigortası devam ediyor
Nakdi ücret desteğinden yararlananlardan genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler, genel sağlık sigortalısı sayılmıştır. Bu kişilerin genel sağlık sigortasına ilişkin primleri İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacaktır.
İş sözleşmesi olağanüstü hal ilan edilen illerde olmayan ve fakat bir şekilde depremden etkilenen işçilere ilişkin ise herhangi bir düzenleme yapılmamıştır. Bu durumda olup işe gidemeyen işçilerin ise iş sözleşmesi herhangi bir fesih yasağı olmadığı için, bir haftalık süre sonunda işveren tarafından haklı nedenle feshedilebilecektir. Bu durumda ilgili işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekecektir. Ayrıca varsa işsizlik ödeneği alma hakkı, bu ödenekten yararlanabilecektir.
İşyerinin kapanması fesih yasağı dışında mı?
Kararnamede yapılan düzenlemenin 3. maddesi uyarınca olağanüstü hal ilan edilen illerde iş sözleşmesi bulunan işçilerin bu sözleşmelerinin işverence feshi olağanüstü hal dönemince sınırlandırılmıştır. Buna göre işveren; işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan bir davranışı yoksa, işyeri herhangi bir sebeple kapanıp faaliyeti sona ermemişse veya yapılan iş ilgili mevzuatına göre yapılan hizmet alımı veya yapım işi olup iş sona ermemişse fesih uygulayamayacaktır.
Belirli süreli sözleşmenin sona ermesi zaten bir fesih olmadığı için yasağın kapsamı dışında kalmaktadır. Sayılan durumların dışında yapılacak fesihler yasak kapsamında olacak, işverene veya uygulayan işveren vekiline aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanabilecektir. Böylece özellikle işçinin deprem nedeniyle işe gidemediği durumlarda işveren lehine doğan fesih hakkını kullanması engellenmeye çalışılmaktadır.
İşsiz kalınan süre…
6 Şubat 2023 tarihi itibariyle olağanüstü hal ilan edilen illerde iş sözleşmesi bulunan işçilerden, kısa çalışma başvurusu yapıldıktan sonra kısa çalışma ödeneğine hak kazanamayanlara kısa çalışma uygulanan dönemde veya depremlerin etkilerinden kaynaklı işyerinin kapanması veya kapatılması sebebiyle iş sözleşmesi feshedilen ve yeni bir işsizlik ödeneği hak sahipliği oluşmayanlara olağanüstü hal süresini geçmemek üzere işsiz kaldıkları süre kadar İşsizlik Sigortası Fonu’ndan günlük 133.44 Türk Lirası nakdi ücret desteği verilecektir.
Fakat bu yardımın yapılabilmesi için herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak gerekmektedir. Ayrıca işsizlik ödeneğinden daha önce başlatılabilecek durumda olan hak sahiplikleri varsa bu süreler tamamlandıktan sonra nakdi ücret desteği başlatılacaktır. Bununla birlikte düzenlemelerde kısa çalışmaya başvurulmayan ve fesih yasağı nedeniyle iş sözleşmesi feshedilemeyen ve deprem nedeniyle işe gidemeyen işçiler için nakdi ücret desteği öngörülmemiştir. Bu işçilerin iş sözleşmeleri İş Kanunu madde 25/III kapsamında askıya alınacak ve fakat ilk hafta ödenecek yarım ücret dışında bir ücret elde edemeyecektir.
YARIN: Deprem yardımlarına muafiyet
