Alt işverenlik ilişkisi de geçici iş ilişkisi de mevzuatla belirlenen şartlara uyulmadan kurulmuşsa işçi baştan itibaren asıl işverenin veya geçici işçi çalıştıran işverenin işçisi sayılır.
Çalışma yaşamında sıklıkla birbiriyle karıştırılan iki uygulama bulunuyor. Alt işverenlik ilişkisi ile geçici iş ilişkisi. İkisi de üçlü iş ilişkisi kurmakla birlikte farklı temellere dayanıyor ve farklı sonuçları oluyor. Asıl işveren alt işveren ilişkisi bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiyi ifade ediyor.
Yönetim hakkı
Geçici iş ilişkisi ise işçinin devir sırasında yazılı onayını almak şartıyla aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde veya holding bünyesi içinde geçici olarak devrini veya bugün daha çok kullanıldığı şekliyle geçici işçi sağlama yetkisi bulunan bir özel istihdam bürosu ile işveren arasında geçici işçi teminine yönelik kurulan sözleşmeyi ifade ediyor. Alt işverenlik ilişkisi, geçici iş ilişkisinin ikinci şekliyle karıştırılıyor. Aralarındaki farkın belirlenmesi kuruluş ve işleyişlerindeki farkların ortaya konulması ile mümkün.
Alt işverenlik ilişkisinde alt işveren asıl işverenin işyerine giderek kendi işçileri ile orada iş yapıyor. Kendi işçileri üzerinde yönetim hakkı devam ediyor, dolayısıyla işin üzerinde hakimiyeti de devam ediyor, kendi emir ve talimatlarıyla işçilerinin işi nasıl göreceğini şekillendiriyor ve kural olarak asıl işverene işin sonucunu taahhüt ediyor. Alt işverenlik ilişkisinde asıl işverenin alt işverenin işçileri üzerinde emir ve talimat verme hakkı bulunmuyor, asıl işverenin alt işverenin işçilerine emir ve talimat vermesi muvazaalı alt işverenlik ilişkisi olarak değerlendiriliyor.
Geçici iş ilişkisinde ise emir ve talimat verme hakkının büyük çoğunluğu geçici işçi çalıştıran işverene geçiyor, devreden işverenin geçici işçi çalıştıran işverenin işyerine giderek bir iş yapması söz konusu olmuyor, Sadece devredilen işçi geçici işçi çalıştıran işverenin işyerine gidiyor ve işi geçici işçi çalıştıran işverenin emir ve talimatları altında görüyor. Dolayısıyla geçici işçi çalıştıran işveren Kanunda belirlenen süre için işçinin geçici süre ile işvereniymiş gibi hareket ediyor.
‘Şartlar’ önemli
Alt işverenlik ilişkisi de geçici iş ilişkisi de mevzuatla belirlenen şartlara uyulmadan kurulmuşsa, işçi baştan itibaren asıl işverenin veya geçici işçi çalıştıran işverenin işçisi sayılacaktır. Eğer bu işverenin emsal işçilerinin hakları ile kendi hakları arasında fark varsa bu farkları geriye dönük olarak talep edebilecektir.
Farklı hallerde kurulabilir
Alt işverenlik ilişkisi asıl işverenin işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde kurulabilir. Geçici iş ilişkisi ise işin türüne bağlı olmaksızın, kadın işçinin doğum izni ve doğum sonrası kısmi çalışma hakkı kullanımı halinde, erkek işçinin askerlik hizmeti halinde, iş sözleşmesinin askıda kaldığı diğer hallerde, mevsimlik tarım işlerinde, ev hizmetlerinde, işletmenin günlük işlerinden sayılmayan ve aralıklı olarak gördürülen işlerde, iş sağlığı ve güvenliği bakımından acil olan işlerde veya üretimi önemli ölçüde etkileyen zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması halinde, işletmenin ortalama mal ve hizmet üretim kapasitesinin geçici iş ilişkisi kurulmasını gerektirecek ölçüde ve öngörülemeyen şekilde artması halinde, mevsimlik işler hariç dönemsellik arz eden iş artışları halinde kurulabilmektedir. Dolayısıyla yukarıdaki şartlar oluştuğunda teknolojik uzmanlık gerektirmese de geçici işçi çalıştıran işverenin asıl işinde geçici iş ilişkisi kurulabilmektedir. Eğer geçici iş ilişkisi aynı şirketler topluluğu altında kuruluyorsa işçi ancak önceki işine benzer işlerde çalıştırılabilir.
Süre sınırı
Alt işverenlik ilişkisinde süre sınırı bulunmamaktadır. Bununla birlikte geçici iş ilişkisinde doğum izni veya kısmi süreli çalışma ile işçinin askerlik hizmeti veya iş sözleşmesinin askıda kaldığı diğer hâllerde bu sürelerle sınırlı olmak, mevsimlik tarım işlerinde, ev hizmetlerinde sınırsız, diğer tüm hallede ise her biri en fazla dört olmak şartıyla sekiz ayı geçmemek üzere kurulabilir. Alt işveren herhangi bir işveren olabilecekken, geçici iş ilişkisinde devreden işveren kural olarak yetkili özel istihdam bürosu olmalıdır.
İşçinin haklarıyla ilgili sorumluluk
Alt işverenlik ilişkisinde asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak hukuki mevzuattan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur. Asıl işveren açısından alt işverenin işçilerine karşı iş ve sosyal güvenlik hukukundan doğan haklar bağlamında müteselsil sorumluluk bulunmaktadır.
Alt işveren işçilerinin yerine getirilmeyen hakları için asıl işveren sorumlu tutulabilecektir. Bu nedenle asıl işverenin alt işveren işçilerinin haklarının yerine getirilip getirilmediğini takip sorumluluğu bulunmaktadır.
Ödenmeyen ücretler
Geçici iş ilişkisinde ise işveren özel istihdam bürosudur. Geçici işçi çalıştıran işveren ödenmeyen ücretler mevcut ise bunlar ödenene kadar özel istihdam bürosunun alacağını ödemeyerek, özel istihdam bürosunun alacağından mahsup etmek kaydıyla geçici işçilerin en çok üç aya kadar olan ücretlerini doğrudan işçilerin banka hesabına yatırır. Ücreti ödenmeyen işçiler ve ödenmeyen ücret tutarları geçici işçi çalıştıran işveren tarafından çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne bildirilir.
Fakat özel istihdam bürosu aracılığıyla kurulan geçici iş ilişkisinde asıl işverenlikte olduğu gibi müteselsil sorumluluk bulunmamaktadır. Aynı şirketler topluluğu arasında yapılan geçici iş ilişkisinde ise geçici işçi çalıştıran işveren, işçiye ödenmeyen ücretlerden ve sosyal sigorta primlerinden müteselsil olarak sorumludur.
