Doğru bilgiye duyulan ihtiyaçtan doğan Wikipedia, artık gerçeği yansıtma konusunda her zaman güvenilir değil. Bu olumsuz durumu bizzat Wikipedia’nın kurucusu Dr. Larry Sanger açıkladı
İnsanoğlu müthiş bir paradoks. Hem bir yandan sosyal medyada dezenformasyon amaçlı dolaşıma sokulan bilgilerin artmasından, bilgi kirliliğinden yakınacaksın hem de kendi düşünce ve inandığın şeyi doğrulatmak için yalan yanlış bilgi paylaşacak, gerçeklik duygusunu manipüle edeceksin…
Wikipedia, internette doğru bilgiye duyulan ihtiyaçtan doğdu. Dünya üzerindeki her insana kendi dilinde, en üst kalitede, bedava bir ansiklopedi oluşturma ve dağıtma uğraşısı olarak. Bu nedenle dijital bir bilgi ağı olan Wikipedia’yı geçen yıl “bilginin otoritesi” başlığıyla yorumlamıştım. Herkesin katkıda bulanabileceği; kendi dilinde, sayıları 50 bini bulan aktif editörle internet kullanıcılarını bilginin kaynağına ulaştırarak referans alınabilecek bir ansiklopedi olduğu için. Böyle düşünen sadece ben değildim ve Wikipedia dünyada “güvenilir kaynak” olmasını ticari olmayan, reklam almayan tek site olarak varlık göstermesine borçluydu.
Ancak bugün gelinen nokta hayli vahim. Herhangi bir kişi, korumalı bazı sayfalar dışında tüm sayfalarda konuya, kişiye olaya dair ekleme, çıkarma, düzenleme yapabiliyor. Ancak kullanıcılar kendilerine sağlanan bu imkânı bilgiyi deforme ederek, yönlendirerek kullanıyor.
Sanger’a teşekkür borçluyuz
Bu olumsuz durumu da bizzat Wikipedia’nın kurucusu Dr. Larry Sanger açıkladı. Platformun artık güvenilir bilgi sağlamadığını, bazı kullanıcılar tarafından propaganda aracına dönüştürüldüğünü ve bazı olaylar hakkındaki bilgileri manipüle etmek amacıyla kullanıldığını söyledi. İnterneti yalan, yanlış bilgilerle paraya çevirenlerin dünyasında, milyarca insanın referans aldığı böyle bir platformun yaratıcısının bu açıklaması, medya etiği açısından “ders” niteliğinde.
Sanger’a göre Wikipedia, artık gerçeği yansıtma konusunda her zaman güvenilir değil. Çünkü gerçeğin ne olduğu, sizin ne düşündüğünüze bağlı. Tam da bu nedenle platform; bazı olaylar hakkında bilgileri manipüle ediyor. Mesela makalelerin birisinin, “söylemesini istediği şeyi” yansıtmasını sağlıyor. Yani “perde arkasında oynanan büyük, kötü, karmaşık bir oyun” var. Bu oyunun en önemli verilerinden biri de bazı büyük şirketlerin platformda yazarak kamuoyunun düşüncesini etkilemek için maaşlı personeller çalıştırması. Yani bilgi, platforma katkı sağlayanlar tarafından kasıtlı olarak deforme ediliyor.
“Propaganda aracına dönüştü”
Sanger’a göre bu bir kötülük: “Dinî bir lider, parti yetkilileri veya bir diktatör gibi bir otorite figürü tarafından ne düşünmeleri gerektiğinin söylenmesini isteyen insanlar var. Ancak bu tür dürtülere hitap eden bir kaynak sadece kötülük yapmış olur. Böyle bir kaynak, aynı zamanda, halkın gerçeklik algılarını kendi çıkarları için manipüle etmek isteyenler için de yararlı bir araç haline gelir. Sistematik olduğunda bunun adı propagandadır.”
Peki, bu nasıl bir çağ?
İoanna Kuçuradi, bu çağı yorumlarken “Kalitesizliği meşrulaştıran bir çağdayız” demişti. Bu kalitesizlik sonuçları açısından insanın bilgiyle, teknolojiyle olan ilişkisini de belirliyor. BBC’den Bill Thompson da bir yazısında, hiçbir bilginin kaynağının doğru olduğunun garanti edilemeyeceğini, kötü niyet veya cehalet yoluyla bu kadar kolay zayıflatılabilecek bir şeye tam olarak inanmamamız gerektiğini söylerken haksız sayılmaz.
Bilginin tanıdığı üç gazeteci
Reuters’ın foto muhabiri Danish Siddiqui… Pulitzer ödülü sahibi. Koronavirüs fotoğrafları dünya basınında geniş yer bulurken, o Afganistan’a gitti. Kandahar bölgesindeki çatışmaları haberleştirmek için. Taliban saldırısında hayatını kaybetti.
Suç örgütlerine yönelik araştırmacı gazeteciliğiyle tanınan, Avrupa’nın en önemli haber ödüllerinin sahibi Peter R. de Vries; bir televizyon programına konuk olduktan sonra eve dönerken başından vurularak öldürüldü.
Gürcistan’ın başkenti Tiflis’te geçen hafta düzenlenen LGBT karşıtı bir gösteride görev yapan kameraman Alexander Lachkarava, aşırı sağcıların saldırısına uğradı. Dövülerek öldürüldü. 2021’de dünyada bugüne dek 22 gazeteci öldürüldü. Neden diye hiç düşündünüz mü? Gerçek bilginin en canlı tanıkları oldukları için olabilir mi?