“Bir Kumbara Öyküsü”

“Kü­çük­ken maz­gal­la­rı kum­ba­ra sa­nıp tüm harç­lı­ğı­mı atar­dım.
onun için en çok de­niz­den ala­cak­lı­yım“ der Su­nay Akın...
Be­nim de “kü­çük­ken” di­ye baş­la­yan ve ha­tı­rım­da ka­lan “pa­ray­la” il­gi­li ilk anı, kum­ba­ram... De­dem he­sap aç­tı­rın­ca, kar­de­şim ve be­nim için İş Ban­ka­sı, bi­rer kum­ba­ra ver­miş. Kum­ba­ra­la­rı eve ge­ti­ren de­dem ya­nı­na ça­ğı­rıp an­lat­mış, eli­mi­ze de at­ma­mız için ilk pa­ra­la­rı uzat­mış­tı. Vit­ri­ne ko­nan kum­ba­ra­la­rın al­tı­na, ka­rış­ma­sın di­ye isim­le­ri­mi­zi yaz­mış­tık. Za­man za­man eli­mi­ze alıp, ağır­lı­ğı­nı öl­çüp, “Dol­ma­ya baş­la­dı mı?” di­ye tar­tar­dık. Kum­ba­ram­la il­gi­li kay­da de­ğer anı ise aç­mak için uğ­ra­şır­ken ki­li­di­nin kı­rıl­ma­sı ol­muş­tu. Ki­lit kı­rı­lın­ca, do­lan kum­ba­ra­yı aça­ma­mış­tık. Son­ra da kır­dır­mak zo­run­da kal­mış­tık. Kum­ba­ram kı­rı­la­cak di­ye öy­le üzül­müş­tüm ki... O üzün­tü, an­cak ye­ri­ne ye­ni­si gel­di­ğin­de geç­miş­ti. Kum­ba­ra Der­gi­si ise dü­zen­li ta­kip et­ti­ğim ilk ya­yın­lar­dan bi­riy­di! Ço­cuk­luk­tan ka­lan pa­ray­la il­gi­li anı­lar, ge­nel­de bi­rik­tir­mek­le ya da bul­mak­la il­gi­li. Ya da çok dar­da ka­lı­nan bir an­da, evin kü­çü­ğü­nün kum­ba­ra­sı­nın im­da­da ye­tiş­me­siy­le...
Ço­ğu­mu­zun ço­cuk­luk anı­la­rın­da yer alan “kum­ba­ra” bu­gün­ler­de bir ser­gi­nin ko­nu­su ol­du. Kum­ba­ra­yı 1928 yı­lın­da Tür­ki­ye’ye ge­ti­ren, pa­ra bi­rik­tir­me alış­kan­lı­ğı­nın kü­çük yaş­lar­da baş­la­ma­sı­nı amaç­la­yan İş Ban­ka­sı, dü­zen­le­di­ği ser­giy­le iz­le­yi­ci­le­ri tat­lı bir yol­cu­lu­ğa çı­ka­rı­yor. “Bir Kum­ba­ra Öy­kü­sü” ser­gi­si­nin içe­ri­ği, me­tin ya­zar­lı­ğı­nı da üst­le­nen Gök­han Ak­çu­ra’ya ait. Ta­sa­rı­mı­nı Em­re Se­nan’ın ger­çek­leş­tir­di­ği Bir Kum­ba­ra Öy­kü­sü’nde İş Ban­ka­sı ile öz­deş­le­şen kum­ba­ra­la­rın ya­nı sı­ra kum­ba­ra­la­rın Tür­ki­ye’de­ki se­rü­ve­ni bel­ge­ler, ob­je­ler, fo­toğ­raf­lar­la an­la­tı­lı­yor. İş Ban­ka­sı Kum­ba­ra Der­gi­si’nin ka­pak­la­rı ve o dö­nem­de kum­ba­ra üze­ri­ne ya­pıl­mış rek­lam­lar, ilan­lar da yer alı­yor. Ser­gi, ban­ka­nın kum­ba­ra­yı ge­ti­ri­şi­nin 80. yı­lı anı­sı­na, ön­ce İs­tan­bul’da dü­zen­len­di. 15 Ey­lül’de so­na eren ser­gi­yi, 23 bin ki­şi gez­di. Bu anı yol­cu­lu­ğu 14 Ara­lık’a ka­dar Ko­nak’ta­ki İş Sa­nat Ga­le­ri­si’nde iz­le­ne­bi­le­cek... Ser­gi­ye pa­ra­lel ola­rak, ay­nı ad­la bir de ki­tap ya­yım­lan­dı. Bu ki­tap­ta da yu­ka­rı­da ba­na ait olan anı­la­ra ben­zer öy­kü­ler, ilan­lar, der­gi ka­pak­la­rı yer alı­yor.

Dö­ne­min sim­ge­si
“Bir Kum­ba­ra Öy­kü­sü”nün içe­ri­ği ve me­tin ya­zar­lı­ğı­nı da üst­le­nen Gök­han Ak­çu­ra ser­gi­nin, bir dö­ne­min önem­li sim­ge­si ha­li­ne ge­len kum­ba­ra­nın ne­den bu den­li önem ka­zan­dı­ğı, ne­den ban­ka­nın rek­lam kam­pan­ya­la­rın­da ana fi­gür ola­rak öne çı­ka­rıl­dı­ğı so­ru­su­na da ce­vap bul­ma­ya ça­lış­tı­ğı­nı an­la­tı­yor: “Esas ne­den kum­ba­ra­la­rın da­ğı­tıl­ma­sıy­la Tür­ki­ye eko­no­mik ta­ri­hi ara­sın­da­ki iliş­ki­de sak­lıy­dı. 1929 dün­ya kri­zin­den et­ki­le­nen Tür­ki­ye ulu­sal eko­no­mi­ye geç­me­ye ka­rar ver­miş­ti. Bu ise ulu­sal ser­ve­tin ko­run­ma­sı ve yer­li sa­na­yi­nin des­tek­len­me­si de­mek­ti. 1929 yı­lın­da hü­kü­met des­tek­li ya­rı res­mi bir der­nek olan Mil­li İk­ti­sat ve Ta­sar­ruf Ce­mi­ye­ti, bu an­la­yı­şın pro­pa­gan­da­sı­nı yap­mak için ku­rul­muş­tu. Ge­nel sek­re­ter­li­ği­ni Ve­dat Ne­dim Tör’ün yap­tı­ğı Ce­mi­yet ya­yın­la­rın­da, ta­nı­tım fa­ali­yet­le­rin­de ‘ta­sar­ruf’ dü­şün­ce­si­ni yay­ma­yı amaç­lı­yor­du. Ama bi­zim bu ser­gi ve ki­ta­bı ha­zır­la­dı­ğı­mız bu dö­nem da­ha şans­lı... Ar­tık enf­las­yon bel­li öl­çü­de kon­trol al­tı­na alın­dı. Türk li­ra­sı­nın sı­fır­la­rı atı­lın­ca de­mir pa­ra­lar da ye­ni­den de­ğer ka­zan­dı. Bu ne­den­le İş Ban­ka­sı’nın bir­kaç yıl­dır ye­ni­den kum­ba­ra yap­tı­rıp da­ğıt­tı­ğı­nı da ben ye­ni öğ­ren­dim. Ya­ni kum­ba­ra ar­tık sa­de­ce bir nos­tal­ji, anı­lar­da kal­mış bir ob­je de­ğil. Gü­nü­müz­de de ya­şa­yan bir ol­gu. Bu ne­den­le ‘Bir Kum­ba­ra Öy­kü­sü’ ha­la özel bir an­lam ta­şı­ma­ya de­vam edi­yor... Et­sin de!”
Pa­ra söz­cü­ğü­nün çok faz­la dön­dü­ğü bu gün­ler­de Ak­çu­ra’ya ka­tıl­ma­mak müm­kün mü?