Torino’da kahve, çikolata, fındık üçgeni

Sanat, mimari ve gastronomi merkezi Torino, yıl boyu ziyaretçileri çekiyor. Kış sporları meraklılarının dağlara çıkış noktası da Torino’dan geçiyor. Kent merkezinden dağlarına kadar her yerde keşfedilecek lezzetlerin başında ise fındık, kahve ve çikolata üçlüsü var

Kış sporları, karlı dağlar ve kayak denilince İtalya’da akla gelen yerlerin başında Torino kentinin sırtındaki dağlar geliyor. İtalyan Alpleri eteklerindeki Po Nehri ile beslenen bağlar ve bereketli topraklar, kenti aynı zamanda tarım, hayvancılık ve gastronomi açısından da önemli kılıyor. Torino’nun merkezi olduğu Piemonte bölgesi ürünleriyle öne çıkıyor, kış ve dağ turizmi yanı sıra Slow Food-Terra Madre gibi gastronomi etkinlikleriyle tercih edilen bir destinasyon hâline geliyor. Torino, aynı zamanda İtalya’nın çikolata başkenti.

Ocak sonunda SCIJ-Uluslararası Gazeteciler Kayak Kulübü toplantısı için Türk takımı olarak gittiğimiz Torino ve kayak merkezi Bardonecchia’da, Piemonte lezzetlerinin izini sürdük. Fransa sınırına yakın Bardonecchia bu yıl ocak ayında Dünya Üniversite Kış Oyunları’nın adresiydi. Hemen sonrasında yapılan SCIJ kulübü 70’inci geleneksel kış buluşması ise Torino’dan Bardonecchia’ya uzanan yolu ve bölge lezzetlerini keşfetmek için tam bir fırsattı. 1955 yılında Soğuk Savaş yıllarında Doğu Bloku gazetecileriyle Batılı ülkelerdeki meslektaşlarını buluşturabilmek amacıyla kurulan dernek, bir anlamda spor odaklı bir gazeteciler Davos’u gibi. Kayak yarışlarının yanı sıra gazetecilik sorunları tartışılıyor, aynı zamanda buluşulan bölgenin ekonomisi, kültür değerleri ve gastronomisi keşfediliyor.

Fındık kardeşliği

Torino’nun Savoy Dükalığı’na dayanan köklü bir tarihi var. Kent aristokrat geçmişine rağmen, Birleşik İtalya Cumhuriyeti’nin ilk başkenti olmuş. Torino, pek çok konuda ilklerin ya da en iyilerin merkezi diyebiliriz. Otomobil sanayisinden sinemaya, sanattan mimariye, tarım ve hayvancılıktan gastronomiye, kahveden çikolataya pek çok konuda öncülük yapmış. İtalyan sinemasının kalbi ilk burada atmış, Fiat’tan Alfa Romeo’ya ünlü İtalyan otomobilleri burada imal edilmiş, ilk espresso makinesi burada icat edilmiş, İtalya’da tüm çikolatalı lezzetlerin doğuşu burada olmuş. Çikolatanın izini sürünce, ilginç bir şekilde hikâye Türk fındığına bağlanıyor.

Torino ve Piemonte bölgesi için fındıklı lezzetlerin ve çikolatanın başkenti denilebilir. Torino, İtalya’da çikolatanın kalbinin attığı yer. İlk çikolata fabrikaları Torino’da kurulmuş. Dünyaca meşhur kahvaltılık kakaolu fındık ezmesi Nutella, Alba’da doğmuş. Onun da temelinde kakaonun zor bulunur olduğu dönemlerde çikolatanın içine fındık ezmesi eklenerek yapılan “Gianduja” adı verilen bir nevi pralin var. Adını Commedia dell’Arte doğaçlama tiyatro komedyasında Piemonte bölgesini temsil eden Gianduja karakterinden alan bu çikolata, âdeta Torino’nun simgesi hâline gelmiş.

Fındık Türkiye’den

Torino’daki çikolata-fındık bileşiminden oluşan lezzetlerin çoğu, şanını bu bölgenin ünlü La Tonda Gentile del Piedmonte fındığından alıyor. Piemonte’nin zarif lezzetli tombulu olarak tanımlayabileceğimiz bu fındık, yoksa bizim Giresun tombul fındığının uzak düşmüş ikizi olabilir mi? İtalya’daki fındıklı ürünlerin çoğunda aslında Türk fındığı kullanılıyor. Şu bir gerçek ki dünyanın önde gelen fındık üreticisi olan Türkiye, İtalya’nın en az dört misli fındık üretiyor. Peki, Türk fındığı olmazsa bütün bu lezzetlerin kaderi ne olurdu? Nutella, zaten Türkiye ve Orta Doğu pazarı için Manisa’da Karadeniz fındığı ile üretiliyor. Torino’daki fındıklı çikolataların ve fındık kremalarının pek çoğu Türkiye menşeli. Ancak Türkiye’de kahverengi kokarca parazit tehdidinin artması üzerine İtalyan üreticiler, şimdiden Gürcistan ve Romanya gibi alternatif üretici ülke arayışına girmişler bile.

Espresso’nun mucidi

İlk espresso makinesi Torino’da icat edilmiş. Torino Garı’nda Cenova ekspres treni yolcularına hızla kahve yetiştirmek için kurulan ilk makinenin mucidi olan Angelo Moriondo bir Torinolu. 1884 yılında patenti alınan espresso makinesi, İtalyan usulü kahvenin bütün dünyaya yayılmasının yolunu açmış. Torino’da soğuk bir kış gününde içilmesi gereken ise kesinlikle bicerin. En altta sıcak çikolata, üstünde espresso, en üstte de dağların tepelerindeki karlar gibi tepeleme krema konularak yapılan bu içeceğin adı yerel ağızda ufak bardakçık anlamına geliyor.

Yaldızlı kâğıtlara sarılan “Gianduiotto” küçük altın külçeleri gibi Torino’nun en tipik lezzeti.