Ballı baharatlı çörekler

Noel çöreklerinin kökeni çok eski. Kutlamalar, nadir ve değerli lezzetlerle taçlandırılırdı. Baharat pahalıydı, o yüzden özel günlerde kullanılırdı. Ballı baharatlı, aynalı çöreklerin geçmişine doğru bir yolculuğa ne dersiniz? 

Yılın en uzun, en karanlık gecelerini yaşıyoruz. Aralık sonu kış mevsiminin en kasvetli dönemi. Aralık ayının sonuna doğru İsa’nın doğuşunun kutlandığı Noel bayramı bu geçmek bilmeyen kasvetli dönemi, Avrupa kentlerinde bambaşka bir havaya dönüştürür. Noel kutlamalarının kökü Hıristiyanlığın doğuşundan çok daha eski dönemlere dayanıyor. Doğa güçlerine tapan Pagan toplumlarda mevsim döngüleri çok önemliydi. Günlerin kısacık, gecelerinse upuzun olduğu kış gündönümü zamanı, karakış günlerine dayanmak ve doğanın yeniden canlanacağına dair inancı pekiştirmek için türlü kutlamalar yapılırdı. Kutlamalarda en nadide, az bulunur, kıymetli lezzetler ön plana çıkardı. Noel çöreklerinde insanın içini ısıtan baharatlar bulunması bu yüzden. Çünkü baharat özellikle Orta Çağ’da çok pahalıydı, ancak zenginler erişebilir, özel günler için kullanılırdı.

İsa bebeğin kundağı

En köklü, en şenlikli, en ışıltılı pazarlar kuşkusuz Almanya, Avusturya gibi ülkelerde kuruluyor. Alman Noel pazarlarının geçmişi çok eskilere gidiyor. Dresden kentinde 1434 yılından beri kurulan Striezelmarkt en ünlülerinden biri. Dresden’in en önemli Noel lezzeti ise Dresdner stollen. Üzerine bol pudra şekeri ekilen mayalı bir hamurdan yapılan kek, İsa’nın kundağını andırdığı için Christstollen olarak da anılıyor. Fırından çıktıktan sonra üzerine bol tereyağı dökülen bu kundak gibi kekin içine meyve şekerlemeleri katılabiliyor ya da ortasına badem ezmesi “marzipan” konulabiliyor. Hatta haşhaş ezmeli yapılanı bile var. Stollen uğruna her yıl yarışmalar düzenleniyor, “Stollen güzeli” seçiliyor, resmigeçitler yapılıyor.

Bal ve baharat

1628 tarihli Nürnberg pazarı, Almanya’nın en güzellerinden biri kabul ediliyor. Buranın en önemli Noel çöreği Nürnberger lebkuchen, kesinlikle Alman Noel çöreklerinin kraliçesi. Bu eşsiz lezzet 16’ncı yüzyılda Nürnberg civarlarında gelişmiş. Doğudan gelen ticaret ve baharat yolları üstünde önemli bir konumda olan Nürnberg kentinin manastırları bu lezzetin beşiği olmuş. Nürnberg ormanlarında arıcılıkla uğraşan Zeidler loncasının ürettiği bal ile Uzak Doğu baharatları birleşince ortaya eşsiz bir lezzet çıkmış. Başta zencefil olmak üzere tarçın, karanfil, kakule, kişniş, yıldız anason, muskat, muskat çiçeği, yenibahar, portakal ve limon kabuğu karışımı olan lebkuchen, Noel ile özdeşleşen bu vazgeçilmez ve unutulmaz tadı oluşturuyor. Bal ve tereyağının birlikte ısıtılıp yumurta, un ve baharatlarla karıştırılmasıyla yapılan çörekler haftalar hatta aylar öncesinden hazırlanıyor, bekledikçe lezzeti olgunlaşıyor, güzelleşiyor.

Aynalı çörek

Lebkuchen her kentte bazen başka isimlerle bazense başka şekillerde karşımıza çıkıyor. Genellikle bardakaltı büyüklüğünde yassı ve yuvarlak oluyor. Posta kartı büyüklüğünde dikdörtgen olanları da var. En popüler türü ise yenmekten çok seyirlik kalp biçiminde olan süslü Lebkuchenherzen. İsviçre’nin Basel kentindeki Basler Leckerli çubuk gibi dikdörtgen kesiliyor. Bol karabiberle yapılan ceviz büyüklüğünde olanlarına Pfeffernüsse deniliyor. Macaristan’a gidince bambaşka bir güzelliğe bürünüyor. Macaristan’ın Mézeskalács adıyla anılan ballı çöreği kalp şeklinde yapılıyor; incecik sıkılan şeker hamuruyla dantel gibi süsleniyor, tam ortasına ufak bir ayna yapıştırılıyor. Böylece çöreğin hediye edildiği kişi, kalbin üzerinde kendi yansımasını görüyor.

Erik adamlar

Noel lezzetleri neredeyse sayılmayacak kadar çok. Bazıları ise artık yenilmekten çok seyredilecek hatta oyuncak gibi oynanacak bir boyut kazanmış. Erik adamlar, bunların arasında kuşkusuz en ilginçlerinden biri. Yöresine göre “Zwetschgenmännle”, “Zwetschkenmandl”, “Pflaumentoffel gibi isimler alan erik adamların kökeni, siyah giysili baca temizleyicilerine uzanıyor. Evlere şans getirdiğine inanılan baca temizleyicilerine benzeyen erik biblolar, zamanla her kılıkta, şekilde yapılır hale geliyor. Kuru mürdüm eriğinden yapılan minik kuklalar, süs veya biblo niyetine satılıyor, en çok da çocukların sevgilisi oluyor.