Ülkemizde ruhen veya bedenen engelli olan birçok vatandaşımız haklarını bilmemektedir. Bu haklarını, ruhsal veya bedensel engeli nedeniyle öğrenemeyen kişinin yakınlarına çok önemli görevler düşmektedir. Engellinin normal yaşam ihtiyaçlarını, kimseye muhtaç olmadan sürdürebilmesi için devlet tarafından tanınan tüm yasal imkanlar, engelliler ve yakınları tarafından ilgili kurumlardan sonuna kadar talep edilmelidir. Haklarını almak için girişilen mücadelede engelli ve yakınlarını, idari ve adli alanlarda ciddi sorunlar beklemektedir. Bu sebeple engelli ve yakınlarının doğru bilgiye ulaşması ve bu bilgi ile doğru yolu tercih etmesi gerekir. Aksi durumda ise maddi sıkıntılar nedeniyle çalışması veya iş bulması çok zor olan ve engel durumu nedeniyle hayatındaki normal ihtiyaçlarını karşılamayan kişilerin ve aynı zamanda engelliye bakmakla yükümlü olan ailelerin birçok hakları kısıtlanmış olmakta birlikte, başta özgürce yaşama hakkı, ulaşım hakkı, sosyal haklar olmak üzere Anayasamızda yer alan diğer insan haklarından yararlanması mümkün olmayacaktır.
Türkiye’de bir kişinin engelli bir vatandaş sayılabilmesi için Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerden alınmış olan en az %40 oranında malül olduğunu gösteren Sağlık Kurulu Raporu gerekmektedir. Kurul Sağlık raporuna göre temyiz kudretine sahip olmayan engellilerde, yakınları tarafından engelli olan kişi hakkında işlem yapabilmesi için Sulh Hukuk Mahkemelerinden vasi kararı alması gerekir. Sağlık Kurulu raporunu alan engelli veya yakını, ikametgahının bağlı bulunduğu Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğüne rapor aslı ve resimle başvurarak TC. Başbakanlık Engelli Kartı almaya hak kazanır. Ücretsiz toplu taşımadan yararlanma, su faturalarında indirim, uçak, otobüs ve tren yolculuklarında indirim, fuar, müze, tiyatro, spor müsabakası gibi sosyal aktivitelerden ücretsiz yararlanma gibi imkanları Sosyal Hizmetlerden alınacak engelli kartı ile ancak mümkün olmaktadır.
Türkiye’de yaşanan en önemli sorun ise Sağlık Kurulu Raporunun oranlarında yaşanan uyuşmazlıklar ve SGK’nın Devlet Kurumlarından alınan resmi raporları emeklilik işlemlerinde kabul etmemesi nedeniyle yaşanan sıkıntılardır. Çalışan engelliler, Sağlık Bakanlığından alınan Kurul raporunu bağlı bulunduğu Vergi Dairesine veya Mal Müdürlüğüne ibraz ederek vergi indirim belgesini alma zorunluluğu bulunmaktadır. Çalışan engellinin almış olduğu Sağlık Kurulu Raporunda belirtilen malüliyet oranının %40’dan aşağıya düşürülerek engellinin Sosyal Güvenlikten kaynaklanan haklarından yararlanması engellenmektedir. Zaten engel durumu nedeniyle maddi sorunlar yaşayan engelliye bir darbede kamu idaresi tarafından vurulmaktadır. Vergi indirim belgesi %40’dan aşağıya düşürülen veya engelli oranlarının 1. Dereden 2. Dereceye veya 2.dereceden 3. Dereceye düşürülen engellinin, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığının Sağlık Kurulu Kararının kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 1 ay içinde Ankara Vergi Mahkemesine dava açması gerekir. Aksi durumda Sağlık Bakanlığından alınan Kurul raporlarına rağmen engelliler, Sosyal Güvenlik açısından engelli emeklilik haklarından yararlanamayacaklardır.
Ayrıca engelli veya yakınlarının Malüliyet Raporlarını SGK’ya ibraz ederek diğer şartlarında varlığı kabul edilerek, SGK’ya tahsis talebinde bulunması sonucunda, SGK’nın engelli veya yakının ibraz ettiği bu raporları kabul etmediği görülmektedir. Bu durumda engelli ve yakınlarının, diğer tahsis şartları bulunması halinde, kabul edilmeyen Malüliyet Sağlık Kurulu Raporuna rağmen yerleşim yerinde bulunan İş Mahkemelerinde veya İş Mahkemesi olmayan yerlerde İş Sıfatıyla Asliye Hukuk Mahkemelerinde SGK hasım gösterilerek dava açması gerekir.
İş kazaları sonucu kazazedenin sürekli iş göremezlik oranının belirlenmesini, 5510 sayılı Kanunun 95. Maddesinde öngörülen prosedür uyarınca Kurum Sağlık kuruluşlarından alınan Sağlık Kurul Raporlarınla belirlenmektedir. Kural olarak Yüksek Sağlık Kurulunca verilen karar SGK’yı bağlayıcı niteliktedir. Fakat ilgililer yönünden Yüksek Sağlık Kurulu kararına itiraz edilmesi halinde kazazedenin Adli Tıp Kurumuna sevki ile sağlanıp gerçek malüliyet oranı belirlenmektedir.
Engelli veya engelli yakınının, engelli haklarını SGK’ dan veya diğer resmi kurumlardan alması için Kanunda yazılan gerekli prosedürleri öncelikle doğru bilmesi ve yazılı olarak Kuruma istenen belgelerle birlikte evrak kayıt numarası alarak başvurması gerekir. Yapılan yazılı başvurulara rağmen SGK’ dan, Gelir İdaresi Başkanlığı Sağlık Kurulundan ve Yüksek Sağlık Kurulundan olumsuz sonuç çıkması halinde engelli ve engelli yakının yetkili ve görevli Mahkemelerde, mutlaka dava açması gerekir. Aksi halde ise engeli raporla belgelenmesine rağmen engelli olan kişinin, Sosyal Güvenlik alanında engelli haklarını kullanması mümkün görülemeyecektir.
http://www.ismagdurlari.org den iletişim numaralarımıza ulaşabilirsiniz.
twitter.com/suatyurdseven