İŞVERENE TEMİNAT MAKSATLI BOŞ SENET VERİLMESİ
İşveren, işçiyi işe alırken, işçiye teminat amaçlı boş olarak imzalattığı senedin geçerliliği ve bu konuda uygulamada yaşanan sorunları hukuksal açıdan irdelemek istiyorum. İşverenin yaptığı iş itibariyle işçi, sürekli olarak maaşından çok fazla para veya mal teslim almaktadır. Bu sebeple işçi, her an işverene maddi açıdan zarar verme durumu söz konusudur. İşçinin, işverene veya 3. Şahıslara vereceği zararın da miktarı ve zamanı belli olmadığından işveren, kendisini hukuken korumak için işçiden boş senet almaktadır. Bu durumu örneklersek, gümrük işlerinde çalışan işçilere, sayım usulü çalışan mağaza mallarının tesliminden sorumlu işçilere, satıştan yüzde verilerek dışarıda mal satan işçilere, otomobil veya kıymetli başka bir menkul mal teslim edilen işçilere, para tahsilatı yapan işçilere boş senet imzalatılmaktadır. Bu uygulama maalesef kötüniyetli işçilerin hırsızlık yapması veya kaza ile de olsa işçinin, işverene verdiği zararları ödememesi sonucu ortaya çıkmıştır.
Uygulamada ise işveren, işçiden aldığı bu boş senedi işçiye karşı bir tehdit unsuru olarak ortaya koymaktadır. İşçinin iş akdini haksız yere fesheden işveren, işçinin tazminatlarını ödememek için işçiye dönüp “seni hırsızlıkla suçlarım, verdiğin boş senede yüksek rakam yazarım, evine icra getiririm” şeklindeki tehdit içeren ifadeler ile işçiden istifa yazısı veya ibraname yazısı almaktadır. Bu şekilde bir çok işçi mağdur edilmiş ve işçinin evine haksız yere evine icra getirilmiş, işçilerin taşınmazları satılmış ve maddi, manevi her açıdan işçilerin onurları zedelenmiştir.
İşçi, eğer işverene bir sözleşme ile boş senedi verip arkasını “teminat senedidir” ibaresi ile senedi imzalarsa kendini hukuki açıdan korumuş olacaktır. Şöyle ki; eğer işveren, işçiye senet yoluyla (kambiyo) icra takibi yaparsa işçi, tebliği aldıktan 5 gün içinde İcra Mahkemesine giderek “senedi işverene teminat amaçlı verdim ve bu sebeple de sözleşme yaptım, arkasında teminattır ibaresi var, alın belgesi deyip dava açarsa” İcra Mahkemesi, işveren veya 3. şahıslarca açılan kambiyo takibini iptal edip icrayı durdurur. Bu durumda işçi, haciz kıskacından kurtulmuş olur. Dava açma süreleri kaçırıldığında ise yine işçi, icra kıskacından kurtulamaz.
İkinci ihtimal ise işçi, işverene boş senet verir ve herhangi bir sözleşme imzalamaz veya teminat senedidir ibaresi de yazmamıştır. Bu durumda işçi, ne yapacaktır? İşte bu durumda işçiyi maalesef zor günler beklemektedir. Çünkü işçi açısından hukuksal mücadele için işçiye,ciddi bir maliyet gerektirecektir. İşveren, işçinin boş verdiği senedi icraya koyarken 3 şahıslara cirolayıp devretmekte ve bu şekilde işçiyi kendinden başka 3. şahıslarla muhatap etmektedir. İşçi, icrayı öğrendiği andan itibaren yapacağı ilk iş borcu olmadığına dair işverene menfi tespit davası açmak ve bu davayı açarken icrayı durdurmak için tedbir talebinde bulunmaktır. Dava nispi harca tabi olduğundan icra takip talebi miktarı üzerinden harç ve ilk dava giderlerini ödemesi gereklidir. Ayrıca menfi tespit davası açtıktan sonra Mahkemece tedbir karar verilmez veya istenen teminat yatırılmaz ise işçiye icra başlar ve alacaklı işveren veya 3. Şahıs, işçiden haksız da olsa alacağını zorla tahsil edebilir. Açtığı davayı ileride işçi kazansa bile geriye doğru telafisi mümkün olmayan sonuçlar ortaya çıkarabilir. Mahkemeler tarafından hükmedilen teminat oranı, icra miktarının yüzde yüzkırkı gibi rakamlar söz konusu olduğu düşünüldüğünde adaletin maalesef haklı olanın değil parası olanın yanında işlediğini kolayca anlaşılacaktır. Halbuki işçi, senedi teminat amaçlı işe girerken verdiğiniher türlü delil ile ispat edebilir, tanık en büyük delildir. Yargıtay’ın görüşleri de bu doğrultudadır. Senede karşı senetle ispat zorunluluğun istisnası şeklinde gelişen senede karşı tanıkla ispatı normu işçi lehine yorum ilkesi gereği ve ülkenin ekonomik ve sosyal şartlarından kaynaklanmaktadır. İşverenin, işçiye maaşının 20-30 katı kadar borç para vermesi hayatın olağan akışına uygun düşmemektedir. İşçi ve işveren arasında geçen zarar, ziyan ile ilgili konularda ve senet alacağı ile ilgili tüm davalarda İş Mahkemelerinin görevli olduğunu unutmamak gereklidir.
Teminat amaçlı verilen boş senet sonucu işverenle Mahkemelik olan işçiler, senedi iptal ettirebileceği gibi işçilik alacakları olan kıdem, ihbar tazminatı ve diğer alacaklarını işverenden Mahkeme yoluyla alabilir. İşçinin bu yollara başvurması için öncelikle dava masraflarını bulabilmesi gerekmektedir. Bu sebeple İşçi Mahkemelerinde açılacak dava harç oranlarının diğer davalara oranla acilen düşürülmesi gereklidir. Aksi halde haklı olanın adaleti yerine, parası olanın adaleti gerçekleşecektir.
www.ismagdurlari.org sitemizden irtibat telefonlarımıza ulaşabilirsiniz
twitter.com/suatyurdseven