New York’ta neler oluyor?
Dünyanın en çok turist çeken ve ABD’nin de gözbebeği olan şehirlerinden New York’a koronavirüs salgını nedeniyle “nazar değdi” diyebiliriz. ABD genelinde hayatını kaybedenlerin sayısı 10 bine yaklaşırken, bunun yarısı New York’ta yaşandı.
Peki neden New York’ta bu denli fazla vaka ve kayıp var?
Eyalet Valisi Andrew Cuomo, bunu, New York’un tüm dünyadan ziyaretçi çeken önemli bir şehir olması ve çok iç içe yaşayan bir toplumsal yapısının bulunmasına bağlıyor. Hatta Vali Cuomo, koronavirüsün New York’a çok daha önceden gelmiş olabileceğini de belirtiyor. Yani virüsün, Vuhan’da ilk kez ortaya çıkar çıkmasının ardından, Avrupa’dan da önce New York’a gelmiş olma ihtimalinden de bahsediyor.
Biraz da, New York’taki gözlemlerimden bahsedeyim. Geçen hafta, New York sokaklarında maskeyle dolaşma imkanım oldu. Sadece ambulans ve siren seslerinin olduğu New York sokakları resmen tanınmayacak halde. Yüzbinlerin aktığı Times Meydanı’nda sadece 5 kişi gördüm diyebilirim. Şehrin en gözde yerlerinden Central Park’a mobil hastane kurulmuş. Konuştuğum New Yorklular şaşkın ve moralleri bozuk. Yılda 2 milyondan fazla kişinin ziyaret ettiği Javits Center’a asker yerleşmiş ve hastane kurulmuş. ABD ordusuna eyaletlerden mobil hastane kurmaları için 750 farklı talep gelmiş. Başkan Donald Trump’ın Virgina’dan yolcu ettiği USNS Comfort askeri gemisi 1000 kişilik yatak kapasitesiyle New York limanında hizmet vermeye başladı. Yine New York şehrine 30 dakika mesafedeki New Rochelle adlı ilçede askerler bir yandan koronavirüs testleri için çadırlar kurarken diğer yandan da halka gıda dağıtmak için organize olmuş.
Uzun yıllar çalıştığım Wall Street’te caddeler boş, öğle aralarında adım atılamayan restoranlar kapalı. New York Emniyet Müdürlüğü’nde çalışan, eldiven ve maskeyle görev yapan Türk kökenli polislerle de görüştüm. Birçoğu morallerinin bozuk olduğunu, NYPD’de 5 bin kişinin hastalık izni aldığını ve 1000 kişiye de koronavirüs teşhisi konulduğunu söylüyor.
Bazı havayolları, başka eyaletlerden sağlık çalışanlarını ücretsiz olarak New York’a getirirken, buradaki sağlık personelinin durumlarının da çok iyi olduğunu söyleyemem. Tanınmış hastanelerden Mount Sinai’da bazı hemşireler “Kendi sağlığımız tehdit altında, tıbbi malzeme sorunumuz da büyük” diyerek hastane önünde protesto eylemi yaptı.
New York Valisi Cuomo ve Belediye Başkanı, her gün açıklamalarında yetersiz tıbbi malzemeden bahsedip, Başkan Trump’ı eleştiriyor. Trump da “Ben elimden geleni yapıyorum, yıllarca tedbirinizi almadınız, gidin Obama dönemini suçlayın!” diyerek bir politik savaş da veriyor.
Vali Cuomo’nun hemen her toplantıda Bill Gates Vakfı’nın modellemesini paylaşarak, 16 bin New Yorklunun ölme ihtimalinden bahsetmesi ise çok can sıkıcı.
Şunu net söyleyebilirim ki, New York, eski New York olmayacak. Toparlanması bir hayli zaman alacak...
10 ABD’liden 9’u koronavirüsten korkuyor
ABC News ile IPSOS’un ortak yaptığı ankete göre, ABD’lilerin yüzde 89’u koronavirüs kapma endişesi taşırken, yüzde 91’i hayat tarzlarının değiştiğini, yüzde 72’si programlarını erteleme/iptal yoluna gittiklerini, yüzde 56’sı da 1 Temmuz’dan önce hayatın normale döneceğine inanmadığını belirtiyor. Bu dikkat çeken anket sonuçlarına bakınca, ABD’de artık yeni bir düzenin olacağı söyleyebiliriz.
Dr. Öz’den Türkiye’ye virüs mesajları
Türk-Amerikan toplumunun da gururu olan Dr. Mehmet Öz’ü, koronavirüsle mücadele çerçevesinde kendi TV programı dışında ABD medyasında her gün görmeye başladık. Herkes verdiği bilgileri dikkatle dinliyor ve çözüm yolları için Öz’ün önerilerini referans gösteriyor. Birkaç gün önce Dr Öz ile görüştük. Koronavirüs mücadelesindeki son durumları bakın nasıl değerlendirdi:
- Koronavirüs salgını ne zaman bitecek?
Virüs yeni olduğundan, ne zaman yavaşlayacağı veya tamamen biteceğini tahmin etmek şu an çok zor. Nisan ve Mayıs ayında sosyal mesafe kuralları koronavirüs sayısını etkileyecek ve yayılmasını yavaşlatacaktır. Bazı sağlık uzmanları, havanın ısınmasıyla (Mayıs-Haziran-Temmuz) virüs yayılmasının yavaşlayacağını düşünüyor. Çünkü virüs kabaracak ve havada dolaşmayacak. Ancak havaların soğumasıyla virüs dönebilir. O nedenle sağlık sistemi buna hazırlıklı olmalı!
- Aşı çalışmalarında bir umut var mı?
Bazı firmaların aşı çalışması yapması güzel haber. Ancak 12-18 ay arasında aşının hazır olacağını tahmin ediyorum. Çünkü aşının güvenliği ve etkisinin ispatlanması lazım. Birden fazla klinik deneme içerdiği için 12-18 aydan önce aşı zor.
- Şu aralar gündeme gelen “plazma tedavisi” hastalarda işe yarıyor mu?
Plazma tedavisi, bağışıklık sistemi tarafından virüse saldırmak için üretilen antikorların (proteinler) hastalıktan iyileşmiş olan insanlardan alınıp, virüsü henüz geçirmemiş olan insanlara aktarılması anlamına gelmekte. Bu da enfekte olunması halinde virüsle savaşabilme imkanı sunmaktadır.
Dünyadaki birçok tıbbi sağlık merkezi plazma tedavisinin çalışıp çalışmayacağıyla ilgili deneyler yapıyor. JAMA’nın (Amerikan Tabipler Birliği Yayını) umut verici raporu da bunu destekliyor.
- Sizce 100 bin-240 bin ABD’linin ölme ihtimali olduğu açıklamaları ne kadar gerçek?
Maalesef, böyle bir ihtimal olduğunu düşünüyorum. Bu tahminler ABD’nin önde gelen uzmanları tarafından söylendi. Eğer insanlar Dünya Sağlık Örgütü, Amerikan Ulusal Alerji ve Bulaşıcı Hastalıklar Enstitüsü önerilerini izler, yerine getirirse, yüksek ölüm oranlarının olmasını engelleyebiliriz.
- Maske takılması konusunda düşünceleriniz nedir?
Türkiye’de sokağa çıkıldığında maske takılması zorunluluğu başladı. Salgının ilk günlerinde ‘Hasta olduğunuz zaman maske takın’ diyorduk. Maske takılması doğru bir karar. Çünkü Kovid-19 ile enfekte olanların yüzde 50’si asemptomatik. Yani herhangi bir belirti göstermiyor. Fakat bu kişiler hastalığı taşıyabiliyor. O yüzden maske konusunu tüm dünya yeniden gözden geçirdi. Daha önce hastanedeyken maske takmanızı öneriyorduk ancak yeni veriler bu kuralı değiştirdi. Virüsün bu kadar hızlı yayılmasının sebebi semptom göstermeyen taşıyıcılar olabilir. Bu nedenle tüm kapalı ve açık alanlarda herkesin yüz maskesi takması gerekiyor. Maske takarak hem kendinizi hem de karşınızdaki insanı korursunuz. Ayrıca maske takmak ellerinizle yüzünüz arasındaki teması da azaltacaktır. O yüzden mümkün olduğunca evde kalın, çıkmanız gerektiğinde de maske takın ve en az 20 saniye ellerinizi yıkayın. Maskenizi doğru kullanın. Lastiğinden kulağınıza takın ve aynı şekilde çıkarın. Maskeyi çıkarırken ağzınıza burnunuza dokunmayın. Maskelerinizi atmanız gerektiğinde çöp kutularını kullanın, böylece çevre hijyenini de korumuş olursunuz.
- İnsanların kendilerini korunması için neler tavsiye edersiniz?
İlk yapılması gereken şey sosyal mesafe. Şu anda bir aşı yok ki dağıtalım. O nedenle virüse karşı en iyi silahımız evde kalmak, kalabalık ortamlardan uzak durmak ve 2 metrelik mesafeyi korumak. Örneğin, markete gittiğinizde bile... Ayrıca hijyenik önlemleri de almak gerekiyor. En az 20 saniye ellerin yıkanması, evdeki dokunulan yüzeylerin günde birkaç kez silinmesi gibi...
