Teknolojinin kadın liderlerinden Çiğdem Kayalı: Erkek işi – kadın işi gibi ön yargılar ortadan kaldırılmalı

Onur Binay/milliyet.com.tr

Türkiye’de her yıl 5 bin bilgisayar mühendisi mezun oluyor. 5 bin mezunun sadece yüzde 15’ini genç kızlar oluşturuyor! Öte yandan Türkiye’de kadınlar, erkeklerle aynı eğitim düzeyinde olmalarına ve aynı işi yapmalarına rağmen erkeklerden daha az maaş alıyor. TÜİK’in 2014 yılı rakamlarına göre aynı eğitim düzeyine sahip kadınlar yine aynı eğitim düzeyinde erkek rakiplerinden yüzde 1.3 oranında daha az gelir elde ediyor. Bunları da geçtik peki kadınların teknoloji, bilim ve mühendislik alanındaki işlerde, bir yıl içinde işten ayrılma oranının erkeklere göre yüzde 45 daha fazla olduğunu biliyor muydunuz?

Türkiye’de teknoloji alanında çalışan kadınları daha fazlasını başarmaları teşvik etmek için Microsoft tarafından hayata geçirilen Teknolojinin Kadın Liderleri Yarışması’nın üçüncüsü 18 Mayıs tarihinde başlayacak. Programa başvurular 9 ayrı kategoride yapılabiliyor. Kadın girişimciler ve liderler, internetten bir forma doldurarak yarışmaya katılabiliyor.

Bu bağlamda kadın girişimciliğini geliştirmek, ekonomik ve sosyal yaşamda kadının konumunu güçlendirmek amacıyla Türkiye Kadın Girişimciler Derneği (KAGİDER) ile projeyi yürüten Microsoft, Türkiye’de kadınların teknolojide daha fazla söz sahibi olmasını istiyor.

Biz de bu proje kapsamında Microsoft Türkiye Office Pazarlama Grup Müdürü Çiğdem Kayalı ile keyifli bir söyleşi gerçekleştirdik.

Şu an içinde bulunduğumuz sosyo-politik düzende kadınların konumlandırılmasını nasıl buluyorsunuz? Eskiye nazaran girişimcilik konusunda daha mı girişkenler yoksa hala çekingenler mi?

Kadınlar, ülkemizde dahil olmak üzere, tüm dünyada ekonomik ve teknolojik gelişmelerin gerisinde konumlanıyor. Halen birçok alan için “erkek işi” yakıştırması yapılıyor. Daha büyük oranda erkek egemen bir kullanıma sahip olan teknoloji, kadınlarla erkek arasındaki eşitsizlik uçurumunu kapatma konusunda büyük umutlar vadeden bir alan. Bu nedenle, kadın girişimcilere ilham vermek açısından, teknoloji alanında başarı hikayelerine imza atan lider kadınları ortaya çıkarıp desteklediğimiz için çok mutluyuz.

Biz Microsoft Türkiye olarak, KAGİDER ve Aydın Doğan Vakfı iş birliğiyle bu ön yargıları aşmak ve kadının toplumdaki konumuna destek olmak hedefiyle, Türkiye’de teknoloji alanında başarı hikayeleri yaratan kadınları ortaya çıkarmak için yola çıktık. 2016’da başlattığımız Teknolojinin Kadın Liderleri yarışması, ortaokul ve lise öğrencilerinden profesyonel yöneticilere kadar her yaş ve meslek grubundan kadınların katılımıyla birbirinden özel başarı hikayelerinin gün yüzüne çıkmasını sağlıyor. Ödül verdiğimiz kategorilerle teknolojide kadınların neler başarabildiğini gösteriyoruz ve yeni projelere, kadınlara, kadın girişimciliğine ilham veriyoruz. Bir yandan da teknolojinin yalnızca erkek işi olduğu algısının değişmesine katkı sunuyoruz.

Bazı ülkelerde özellikle girişimcilik konusunda risk daha fazla. Türkiye’deki durum hakkında ne düşünüyorsunuz?

Girişimcilik ve Teknoloji Ticarileştirme 2017 Raporu’na göre, Türkiye’de girişim yatırımları 2017 yılında 177 milyon dolara çıktı. Türkiye, girişim yatırımlarında dünyanın çok gerisinde bulunuyor. Rapora göre, ülke içinde yapılan girişim yatırımları nüfusa bölündüğünde, İsveç’te kişi başına 160 euro düşerken bu rakam Türkiye’de yalnızca 0.4 euro. Halen, ABD’nin başı çektiği, küresel girişim endeksi sıralamasında ilk 20’de yer almıyoruz. Tabii bu durum, Türkiye’nin girişimcilik konusunda riskli bir ülke olduğu gibi bir tablo çizebiliyor. Fakat bu doğru değil. Girişimcilik, Türkiye’de büyük potansiyeli olan önü açık bir alan. Biz de olumsuz yargıları yıkmak için elimizden geleni yapıyoruz. Türkiye’de girişimin, özellikle kadın girişimcilerinin desteklenmesi ve bu konuda geliştirilip başarı sağlayan projelerin ilham verici bir şekilde öne çıkarılması için çalışıyoruz. Teknolojinin Kadın Liderleri projesini bu çerçevede oluşturduk.

Girişimcilikte özgüven, cesaret, şartlar, ortam, her şey çok önemli. Ancak en önemli konu yakın çevrenin desteği. Bunun hakkında neler söylemek istersiniz?

Girişimciliğin gelişmesi ve girişimlerin artması adına birçok yönden destek sağlanması gerekiyor. Devlet nezdinde çıkarılacak teşvik politikaları ve bizim gibi büyük kurumların cesaretlendirici projelerinin yanında, yakın çevrenin desteği de mutlaka önemi. Bunun gerçekleşmesi için girişimcilik konusunda güvenli ve umutlu bir ortam sağlanması ve bu konudaki farkındalığın artırılması şart. Örneğin, projemiz kapsamında, kadın liderlerin teknoloji alanında başardıklarını göstermemiz, genç kadınlara ve yakın çevrelerine cesaret veriyor. Bunun bir göstergesi olarak her geçen yıl daha çok başvuru alıyoruz ve çok başarılı projeler değerlendiriyoruz.

Siz de bir kadın lidersiniz. Kendinizi bir iş kadını olarak nasıl tarif edersiniz? Bu seviyeye gelene kadar yaşadığınız zorluklar nelerdi?

Boğaziçi Bilgisayar Mühendisliğinde okurken 50 öğrenciden 5’i kızdı. Bugünkü istatistiklere bakınca yıllar içinde oranların çok değişmediğini görüyoruz. Bilgisayar mühendisliğinin %15’i, tüm mühendislik fakültelerin yalnızca %30’u kız öğrencilerden oluşuyor. Bilgisayar mühendisliğini seçtiğimde ailemin destek olmasına rağmen, çevremde mühendislik okuyup ne yapacaksın, kızlara göre değil diyenler maalesef oldu. Okuldan mezun olan kızlarımızın sayısı az olunca, bilişim sektörüne katılan kadınların sayısı da az oluyor ve yıllar içinde evliliğin ve çocuğun ardından pek çok kadın iş hayatını sonlandırmayı tercih ediyor. Sektörde bu nedenlerle her zaman azınlıkta olduk. Bilişim sektöründe kadınlar, daha çok satış ve pazarlama ekiplerinde görev alıyor. Teknik konularda çalışan, danışmanlık veren ya da yazılım geliştiren kadın sayısı ise oldukça sınırlı. Bu yüzden, genç kızların STEM okuması ve kadınların bilişim sektörüne katılması için aktif olarak çalışıyorum. “Ben yapabildiysem, herkes yapabilir” diyerek gençlere yol göstermek istiyorum.

Profesyonel yaşamımda NCR, Unilever gibi global firmalarda çalıştım; son 20 yıldır Microsoft’ta farklı görevlerde çalışıyorum. Kariyerimde uzun yıllar teknik ve iş geliştirme alanlarında çalışırken, son dönemde kurumların dijital dönüşüm yolculuklarına ışık tutup hızla gelişen teknoloji trendlerinin yaygınlaştırılmasına liderlik ediyorum. Son 6 yılımda farklı sektörlerin bulut servislerinden yararlanmaları için çaba harcadım ve Microsoft’un Türkiye’de genel bulutta lider olması için çalıştım. Kontrollü riskler almayı seviyorum, yeni şeyler denemek, yapılmamışı yapmak, geriye bakınca yıllar sonra hatırlanacak projelere imza atmak beni heyecanlandırıyor, motive diyor. Sürekli öğrenmek ve kendimi geliştirmek için çaba sarf ediyorum. Çok hızlı gelişen teknoloji alanında lider firmalardan birinde çalışırken sektörün her zaman bir adım önünde olmak gerekiyor.

Çalıştığım firmalarda emeğimin karşılığını aldığıma inanıyorum. Maalesef kadınların genelde aynı iş için erkeklerden daha az kazandığını biliyoruz. Eğitim veya çocuk sahibi olmak gibi faktörler ücret seviyelerini etkilese de asıl problem kadınların kendilerini hafife alması ve işverenlerle yüksek maaş pazarlıklarını rahat yapamamaları.

İş kadınlarına başarılı olabilmeleri için ne tavsiye edersiniz?

İlk tavsiyem sevdiğiniz işi yapın olur. Hayattaki tutkunuzu bulun ve tutkunuzun peşinden gidin. Vaktimizin önemli bir kısmını işte geçiriyoruz. İşte mutluysak başarı gelecektir.

Risk alın, yanlışlarınızdan ders alın, yeni şeyler denemekten korkmayın, yaratıcı olun. Oprah Winfrey “Hayattaki en büyük risk, risk almaya cesaret edememektir" diyor.

Hiçbir zaman öğrenmekten vazgeçmeyin. Hayatınızın hangi aşamasında olursanız olun başarıya ulaşmanız için öğrenmeniz ve bundan keyif almanız şart. Size yol gösterecek mentörlerle çalışmak size çok şey katacaktır.

Kendinize güvenin, beden dilinize bunu yansıtın. Siz dik durursanız moraliniz yükselir, kendinize güvenmeye başlarsınız. Ve tabii, zor durumlarda pes etmeyin, gülümseyip yolunuza bakmak sizi hedeflerinize ulaştıracaktır.

Sizce iş hayatında kadınların daha fazla yer alabilmesi, cam tavanların-duvarların ortadan kalkması için neler yapılmalı?

World Economic Forum’un her yıl yayımladığı Küresel Cinsiyet Eşitliği Endeksi’nde, Türkiye 144 ülke içinde 130’uncu sırada yer alıyor. Bu konuda devlet politikaları kadar kadınların da “erkek işi – kadın işi” gibi ayrımlarla ilgili ön yargıları ortadan kaldırması gerekir. Hem destekleyici yasalara hem de kadınların cesaretlendirilmesine ihtiyaç var. Kadınların, toplumun onlara yakıştırmadığı alanlarda da erkekler kadar başarılı olduklarını görüyoruz. Tamamen erkek işi olarak görülen teknoloji alanında kadınların geliştirdiği ve çok başarılı olan projeleri bu nedenle ortaya çıkarıyoruz.

Yetiştirilme tarzımızdan kaynaklanan önyargılarımız var ve kendi kendimizi sınırlıyoruz. Yeni bir rol açıldığı zaman, erkekler %60 oranında kendileri hazır görünce, ben yapabilirim diye role başvuruyor; kadınlar isse ince eliyor, sık dokuyor ve %100 emin olunca role başvuruyor. Sonra da bir rolü bizden daha az yetkinliği olan biri alınca şaşırıyoruz; ama biz bir adım öne çıkıp “ben yapabilirim” dememişiz. Bu farkındalık bile aslında bizi bir adım ileri taşıyor. Bu bilgiyi paylaştığım kadınlar daha farklı düşünüp farklı davranmaya başlıyor. Öncelikle kendi kafamızdaki duvarları yıkmalıyız.

Kadın girişimciler engellerini aşarken yanlarına ülkelerindeki hemcinslerini çekebiliyor mu?

İş hayatına katılımda ve girişimcilikte kadınların sergilediği güçlü varlığın ve başarılı işlerin diğer kadınları da cesaretlendirdiğine inanıyoruz. Teknolojinin Kadın Liderleri ödülleri için yapılan başvuruların artışını, bunun bir göstergesi olarak değerlendiriyoruz. Başarılı girişimci kadınlar diğerlerine cesaret veriyor.

Bir projenin kabulü için kriterleriniz ne oluyor? Projenin etki alanı mı? Yoksa inovatif bir proje olması mı?

Ortaokul ve lise öğrencilerinden profesyonel yöneticilere kadar her yaş ve meslek grubundan kadınların katılımıyla birbirinden özel başarı hikayelerinin gün yüzüne çıkardığımız Teknolojinin Kadın Liderleri ödüllerini vermek için, başvuran projeleri birçok yönden derinlemesine değerlendiriyoruz. Projenin yenilikçi olmasının yanında farkındalık yaratması, önemli bir ihtiyaca yanıt vermesi, kullanım isteği yaratması ve insanları harekete geçirmesi gibi etkenleri göz önünde bulunduruyoruz. KAGİDER ve Aydın Doğan Vakfı’yla birlikte, 7 Haziran’da 9 kategoride ödül vereceğiz. Bu kategoriler, Geleceğin Teknoloji Yıldızı Adayı, Genç Teknoloji Yıldızı, Bilişimde Fark Yaratan Kadın Lider, Yılın Başarılı Kadın Girişimcisi, Yılın Başarılı Kadın Yazılım Geliştiricisi, Yılın Başarılı Kadın CIO’su, Engelleri Aşan Kadın, Yılın Başarılı Kadın Eğitimcisi ve Yeni Teknolojilerle Fark Yaratan Kadın Lider olarak sıralanıyor.

Proje fikir aşamasında mı yoksa belli bir seviyeye getirdikten sonra mı sizlere başvuru yapılmalı?

Yarışmamızda bilişim teknolojilerini kullanarak iş dünyasında fark yaratan, AR-GE ve inovasyon kültürünün gelişmesini destekleyen, yenilikçi, cesur ve büyüme odaklı, başarılı projelere imza atmış kadın liderleri ödüllendiriyoruz. Amacımız teknoloji ile hayatında bir fark yaratmış, üretken, cesur, zeki, çevik ve fikren hür kadınları bulmak. Eğer ülkemizi daha iyi yarınlara taşıyacak liderler arıyorsak, onları beklemek yerine, oluşmaları için örnekler ve koşullar yaratmalıyız. Bu yüzden bu yarışma bizim için çok önemli. Teknolojiyi kullanarak yalnızca tüketen değil üreten bir toplum yaratmak için de kadınlarımızı harekete geçirmeliyiz.

Bunun en güzel örneğini ilk yılın birincilerinden 17 yaşındaki Neval Çam’ın hikayesinde gördük. Neval, Türk İşaret Dili’nin tercümesini sağlayacak bir program üretti. Neval’in programı sayesinde işitme engelli bir bireyin söyledikleri ekranda yazıya dökülüyor ve işaret dili bilen ile bilmeyen iletişim kurabiliyor. Neval 17 yaşında teknolojiyi kullanarak engelliler için engelleri ortadan kaldıran bir çözüm üretti. Bunu 17 yaşında düşündüyse, kim bilir aramızda henüz keşfedilmemiş ne çok cesur bilişimci kadın var! Neval, şimdi Stanford üniversitesinde tam burslu bilgisayar mühendisliği okuyor.

Son dönemde teknoloji altyapılı girişimlerin sayısında artış yaşandı mı?

Bu yıl Teknolojide Kadın Liderler ödüllerinin üçüncüsünü düzenliyoruz ve başvuruların her yıl belirgin bir şekilde arttığına şahit oluyoruz. Bu şüphesiz, teknoloji alanında hayata geçirilen girişimlerin sayısının ve kalitesinin arttığını gösteriyor. Bu ekosistemin güçlenmesine katkı sunduğumuz için çok mutluyuz.

Microsoft’un kadın girişimcilere kattıkları hakkında neler düşünüyorsunuz?

Microsoft’ta 21. yüzyılın bilişim teknolojilerinin çığır açıcı gelişmelerinin yüzyılı olduğuna inanıyoruz. Bu inançtan yola çıkarak, cinsiyet eşitliğinin ve kadınların ekonomik olarak güçlendirilmesinin önemini her faaliyetimizde hissediyoruz ve bu yönde çalışmalar yapıyoruz. 2016 yılından beri sürdürdüğümüz ‘Teknolojinin Kadın Liderleri’ projesinde ortak hedefimiz Türkiye’de kadınların teknolojide daha fazla söz sahibi olması. Bu hedefi her yıl başarıyla hayata geçiriyoruz. Türkiye’nin her yerinden gelen başvuruları titizlikle değerlendiriyoruz ve en cesaret verici olanları seçip ödüllendiriyoruz. Bu yaratığımız farkındalığın hızlı ve çok olumlu geri dönüşler sağlayacak şekilde yayıldığını görüyoruz. Kadın girişimciler için güvenilir ve umut dolu bir girişimci ortamının oluşmasına katkılar sunmayı sürdüreceğiz.

Girişimci olmak isteyen kadınlara mesajınız nedir?

Girişimci olmak için iyi bir fikir yeterli değil, iyi bir iş planınızın olması lazım. Ne iş kuracağım, ne vadedeceğim, rakiplerimden farkım ne ve bunun sonucunda o üründen kaç tane satacağım, ne kazanacağım, bunun için neye ihtiyacım var, nasıl bir yol haritam olmalı, sorularına karşılık bir, üç, beş yıllık planlar yaparak ilerlemeliler. Ardından buraya gidebilmeleri için neye ihtiyaçları olduğunu belirlemeliler. Üretim ve pazarlama kaynağına ihtiyaçları var. Bunu planlanması ve uygulanması gerekiyor yoksa nereye gideceklerini bilemeyebilirler.

Çevrenizden negatif mesajlar duyabilirsiniz; yapamazsın diyenler olabilir ya da kadın halinle sen mi yapacaksın diyenler çıkabilir. Kendinize ve fikrinize tutkuyla inanın ve sonuna kadar savaşın. Başlangıçta yoğun çalışmak gerekir. İş kurmak bir hobi değildir. Sonuçta para kazanmanız, para ödemeniz ve vergi vermeniz gerekir, sonrasında kalan karınızdır. Dolayısıyla finans bilmeniz gerekli. Tavsiyem, Türkiye Kadın Girişimciler Derneğinin (KAGİDER), düzenlediği eğitim ve mentörlük programları ile kendinizi geliştirmeniz.