Sezer'den vize yok

axsiy032.jpg Sezer, daha önce veto ettiği Anayasa değişikliği paketini halkoyuna (referandum) sunulması için Başbakanlık'a gönderdi. Düzenlemenin tamamı için halkoyuna gitme sürecini başlatan Sezer, paketin iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvuracağını da açıkladı.ANAP'ın desteğini alan AKP'nin, Sezer'in daha önce bazı maddelerine itiraz ederek veto ettiği paketi TBMM'den aynen geçirerek Köşk'e bir kez daha göndermesinin ardından Çankaya'dan beklenen nihai karar dün geldi.Paketin genel seçimlerin 5 yıl yerine 4 yılda bir yapılmasına ilişkin 1. maddesinin 366 oyla kabul edilmesi tartışma yaratmıştı. CHP, pakette her düzenlemenin ayrı ayrı 367 oyla kabul edilmesi gerektiğini belirterek Anayasa Mahkemesi'ne başvurmuştu. Değişikliklerin bütünü oylanırken 366 oyla kabul edilen 1. maddenin paketten çıkarılmamasını gerekçe gösteren CHP, paketin tamamının iptalinin gerektiğini savunuyor. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesine ilişkin Anayasa değişikliğinin hemen yürürlüğe girmesine, "doğrudan onaylama" yetkisini kullanmayarak vize vermedi. Sezer, 15 günlük inceleme süresinin dolmasına bir gün kala bu görüşü haklı buldu. Düzenlemeleri onaylama seçeneği de bulunan Sezer, paketin tamamını referanduma götürmeyi tercih etti. Sezer, halkoyuna sunulmak üzere yayımlanması için Başbakanlığa gönderdiği paketin iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvuracağını da bildirdi.TBMM'de 330 ile 367 oy aralığında destek alan Anayasa değişikliklerini referanduma sunma zorunluluğu bulunan Cumhurbaşkanı, 367'nin üzerinde oy alan değişiklikleri ise isterse halkoyuna sunuyor ya da onaylayarak yürürlüğe girmesini sağlıyor. Tamamını sundu Sezer, ilk gönderildiğinde paketi veto ederken seçimlerin 4 yılda bir yapılması ve cumhurbaşkanının görev süresinin 5 yıla düşürülmesi düzenlemelerine eleştiri getirmemiş, ancak diğer düzenlemeleri "rejim için tehlikeli" olarak nitelendirmişti.Ancak Sezer, Anayasa Mahkemesi'nin 1970'te verdiği "Paketin bir maddesinin Anayasa'da gösterilen sayıdan az bir oyla kabulü, paketin tümünü sakatlar" yönündeki bir karar nedeniyle, eleştirmediği düzenlemeleri paketten ayırarak onaylamadı. Paketin bütününü referandum sürecine sokan Sezer'in, Anayasa Mahkemesi'ne yapacağı başvuruda da aynı gerekçeyi göstermesi bekleniyor.Mevcut düzenlemelere göre, referandumun 120 gün içinde yapılması gerekiyor. Referandumda "evet" oyunun fazla çıkması halinde 40 gün sonra cumhurbaşkanlığı seçimi yapılacak. Ancak AKP'nin referandum süresinin kısaltılarak seçimde iki sandık koyma girişimi de var. 1970'teki kritik karar Halkoyuna sunulması gündemde olan pakette şu düzenlemeler yer alıyor: Cumhurbaşkanı 5 yılda bir halk tarafından seçilecek.Aynı kişi iki kez cumhurbaşkanı seçilebilecek.20 milletvekilinin imzasıyla önerilen ya da oylarının toplamı yüzde 10'u aşan partilerin belirlediği isimler cumhurbaşkanlığına aday olabilecek.11. Cumhurbaşkanı, referandumda onaylanması durumunda Anayasa değişikliğinin Resmi Gazete'de yayımını izleyen 40. günden sonraki ilk pazar günü seçilecek. İlk turda geçerli oyların salt çoğunluğunu alan isim olmazsa, en yüksek oyu alan iki aday arasında yapılacak ikinci tur sonunda cumhurbaşkanı belirlenecek.Genel seçimler 5 yıl yerine 4 yılda bir yapılacak.Anayasa Mahkemesi'nce cumhurbaşkanını seçmek için en az 367 kişi ile toplanması gerektiğine karar verilen TBMM, tüm işlemlerinde 184 milletvekili ile toplanabilecek. İşte halkoyuna sunulacak paket AKP'den 'referandum süresini kısalt' çağrısı Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in Anayasa değişikliği paketini referanduma götürme kararını "hayırlı olsun" sözleriyle değerlendirirken AKP Grup Başkanvekili Salih Kapusuz, Sezer'e, referandum süresini 120 günden 45 güne indiren yasayı onaylaması çağrısında bulundu. Kapusuz, Sezer'in Anayasa değişikliği paketini halkoyuna sunulmak üzere Başbakanlık'a göndermesi ve Anayasa Mahkemesi'nde dava açacağını açıklamasının ardından şu değerlendirmeyi yaptı: "Cumhurbaşkanı'na yeni bir görev ve sorumluluk daha düşmektedir. Bu da referandum kanununu bekletmeden onaylayıp milletimizi iki kez yormamak üzere, iki sandığı bir arada bu seçimlerde buluşturma görevidir. İnanıyorum ki yasayı onaylaması halinde Yüksek Seçim Kurulu, bu yasanın gereği olarak Sayın Cumhurbaşkanı'nın iradesi ve tercihi olan referandum konusunu bu seçimlerde uygulayacak ve bu seçimler de halkımızın nihai kararıyla sonuçlanacaktır." AKP milletvekili adayı Anayasa Profesörü Zafer Üskül de, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesine ilişkin Anayasa değişikliğinin artık yürürlüğe girme olasılığının kalmadığını dile getirerek şunları söyledi:"Çünkü mevcut kanuna göre referanduma gitmek için 120 günlük süre var. Ama milletvekilliği seçimi daha yakın. Yeni parlamentonun ilk işi, toplanıp cumhurbaşkanını seçmek olacak. Dolayısıyla halk cumhurbaşkanını seçemeyecek. Ayrıca Sayın Cumhurbaşkanı, düzenlemeyi Anayasa Mahkemesi'ne götürdü. Sanırım Yüksek Mahkeme de iptal yönünde karar verecektir. Ayrıca Sayın Cumhurbaşkanı referandum süresini 45 güne düşüren kanun değişikliğini de veto edecektir."CHP Konya Milletvekili Atilla Kart da ANKA'ya yaptığı açıklamada, "Şimdi Yüksek Seçim Kurulu 120 gün sonrasına bir takvim belirleyecek. Henüz referandum süresini kısaltan yasa yürürlükte değil. Bu da 2007 ekim sonu, kasım başı demektir. Bu takdirde 22 Temmuz'dan sonra yeni parlamento seçileceği için Anayasa değişikliği teklifinin kadük olması kaçınılmaz olacak" diye konuştu. 'Yürürlüğe girmez' Yargıtay Onursal Başsavcısı Sabih Kanadoğlu da, ANKA'ya yaptığı değerlendirmede, "Yapılması gerekenin yapıldığını düşünüyorum" dedi. Kanadoğlu, halkoylaması ile Anayasa Mahkemesi kararının çakışma olasılığıyla ilgili soruya da, "Kötü olasılıklar üzerinde durmamak lazım. Yetiştirilir, erken bakılır diye düşünüyorum" yanıtını verdi. 'Yapılması gereken yapıldı' Raportörün eğilimi iptal yönünde Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunu 367 milletvekilinin bulunmadığı gerekçesiyle iptal eden Anayasa Mahkemesi, cumhurbaşkanını halkın seçmesine yönelik Anayasa değişikliği konusunda da kritik bir karar alacak. CHP'nin başvurusuna ilişkin raporunu tamamlayan raportörün, Anayasa değişikliğinin şekil yönünden değerlendirilmesi halinde başvurunun reddinin gerekeceğini savunduğu bildirildi. Bunun yerine konunun esasına geçilmesi halinde ise güçlü biçimde değişikliğin iptalini savunduğu ancak raportörün tartışmalı noktalara da değindiği ifade edildi. Yüksek mahkeme, CHP'nin paketin iptali ve yürütmesinin durdurulması için yaptığı başvuruyu salı günü karara bağlayacak. CHP, Köşk'ün veto ettiği paketin TBMM'de ikinci kez görüşülürken genel seçimlerin 5 yıl yerine 4 yılda bir yapılmasına ilişkin 1. maddesinin 366 oyla kabul edilmesine karşın paketin bütününün bu madde çıkarılmadan oylanmasını gerekçe göstererek Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu. Başvuruda, Anayasa'ya göre tüm maddelerin ve paketin bütününün 367 oyla kabul edilmesi gerektiği savunuldu. Anayasa Mahkemesi Raportörü Osman Can, başvuruyla ilgili raporunu tamamladı.Alınan bilgiye göre raporda, "Anayasa'ya göre başvurunun Anayasa değişikliğini referanduma götürme kararının Resmi Gazete'de yayımlanmasından itibaren 10 gün içinde yapılması gerektiği, ancak karar Resmi Gazete'de yayımlanmadan yapıldığı için CHP'nin başvurusunun reddinin gerektiği" ifade edildi. Raporun esasa ilişkin bölümünde ise, birçok ihtimal tartışıldı. 367 oyla kabul edilmeyen 1. maddenin iptalinin gerektiği iddia edildi. Bunun raporun tümünü sakatlayıp sakatlamadığı konusunda ise Anayasa Mahkemesi'nin 1970 tarihli bir kararına atıfta bulunuldu. Anayasa Mahkemesi, Türkiye İşçi Partisi'nin bu tarihte açtığı davada 3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve arkadaşlarının siyasete geri dönmelerine olanak sağlayan Anayasa değişikliği paketini, bir maddesi TBMM'nin üçte iki çoğunluğuyla kabul edilmediği için bütünüyle iptal etmişti. Raporda, Yüksek Mahkeme'nin 1971'de bu yorumunu değiştirdiği, 1982 Anayasası ile konunun yeni bir boyut kazandığı belirtildi. Ancak Anayasa değişikliklerinin belli kurallara bağlı olması gerektiği belirtilerek, iptal olasılığı güçlü biçimde savunuldu. CHP'nin başvurusu şekil yönünden reddedilse bile Sezer'in de başvuru yapacak olmasına işaret ediliyor. Anayasa Mahkemesi iptal kararı verirse, Anayasa değişikliği referanduma götürülmeden rafa kalkacak. 'İptali gerekir' 10 SORUDA BUNDAN SONRA NE OLACAK? 1 - Hükümetin planı neydi?- Parlamenter sistemi önemli ölçüde değiştiren paketin önce veto edileceğini, sonra da referanduma sunulacağını hesaba katan AKP, 22 Temmuz'da seçimle birlikte referanduma da gidilmesini planladı. Referandumun, karar alınmasından 120 gün sonra yapılmasını hükme bağlayan kanunu değiştirerek süreyi 45 güne indiren düzenleme Köşk'e gönderildi. Düzenlemede, YSK'ya bu süreyi daha kısaltma yetkisi de öngörüldü.2 - Neden böyle bir yola gidildi?- AKP, Anayasa değişikliğine ilişkin referandumu 22 Temmuz'daki genel seçimle birlikte yaparak 11. Cumhurbaşkanı seçimini yeni parlamentoya bırakmamayı tasarladı. Bu doğrultuda pakete 11. Cumhurbaşkanının halk tarafından seçileceğine ilişkin bir düzenleme de koydu.3 - Referandum 22 Temmuz'a yetişebilir mi?- Teorik olarak evet. Sezer, halen referandum süresini kısaltan yasayı inceliyor. Değişikliğin veto edilmesi, AKP'nin değişikliği TBMM'den "aynen" geçirmesi, Sezer'in de 15 günlük ikinci inceleme süresinden sonra zorunlu olarak onay vermesi halinde, değişiklik 6 ya da 7 Temmuz'da yürürlüğe girecek. Bu durumda referandumun, 45 gün sonraki ilk pazar günü, tahmini olarak 26 Ağustos'ta yapılması gerekiyor. Ancak YSK, 45 günlük süreyi kısaltarak referandumu 22 Temmuz'a çekebilecek. Ancak bu hesap, AKP'nin TBMM'yi olağanüstü toplayabileceği varsayımına dayanıyor.4 - Referandum seçimle birlikte yapılırsa süreç nasıl işleyecek?- Referandumda, seçmen Anayasa değişikliğine "evet" derse Anayasa değişmiş olacak. AKP'nin tezine göre 11. Cumhurbaşkanı'nı halk seçecek.5 - YSK, 45 günlük süreyi kısaltmazsa ne olacak?- Seçim sürecinde Anayasa değişmemiş olacak ve mevcut hükümler çerçevesinde zamana karşı bir yarış başlayacak. YSK'nın 22 Temmuz seçiminin sonuçlarını en geç 1 Ağustos'ta açıklaması gerekiyor. TBMM, ilanı izleyen 5. gün milletvekillerinin ant içmesi için toplanacak. Bu noktada cumhurbaşkanlığı seçim sürecinin hemen mi yoksa TBMM Başkanı seçildikten sonra mı başlayacağı tartışılacak. Geçici TBMM Başkanlık Divanı'nın süreci başlatabileceği kabul görürse tahminen 5 Ağustos'ta 1 aylık süreç başlayacak. Mevcut Anayasa'ya göre 30 gün içinde cumhurbaşkanı seçilemezse TBMM'nin "derhal" yenilenmesi gerekiyor. Ancak 30 günlük seçim süreci muhtemel tarihi 26 Ağustos olan referandumla çakışacak. Diğer görüşe göre, 22 Temmuz'dan sonraki yaklaşık 25 günlük bir takvim içinde TBMM Başkanı'nın seçilmesi, başkanın divanı oluşturduktan sonra cumhurbaşkanlığı seçim sürecini başlatması gerekiyor. Bu durumda parlamentoda 1 aylık Köşk seçimi süreci sonuçlanmadan ya da başlamadan referandum yapılmış olacak.6 - Referandum böyle yapılırsa süreç nasıl işleyecek?- Referandumda "evet" çıkarsa Anayasa değişmiş olacak ve 11. Cumhurbaşkanı'nı halkın seçmesi gündeme gelebilecek. Yeni TBMM bu durumu aşabilmek için referandum yapılmamasına yönelik yeni bir düzenleme de çıkarabilecek. Bu durumda cumhurbaşkanlığı seçimini TBMM yapacak ve Anayasa değişiklikleri rafa kalkacak.7 - Aynı süreçte hükümet kurma çalışmaları olacak mı?- Evet. TBMM Başkanı seçilip geçici olmayan Başkanlık Divanı kurulduktan sonra cumhurbaşkanının belirleyeceği ismin 45 gün içinde hükümeti kurarak güvenoyu alması gerekiyor. Aksi halde seçimlerin yenilenmesi hükmü var.8 - Referandum süresi 45 güne indirilmezse ne olacak?- Sezer, referandumun karardan sonra 45 günde yapılmasını öngören değişikliği Anayasa Mahkemesi'ne götürebilecek. Anayasa Mahkemesi "iptal" derse, referandum ancak ekimde yapılabileceğinden 11. Cumhurbaşkanı'nı yeni parlamento seçecek.9 - Ekim'deki referandumda "evet" çıkarsa ne olacak?- Bu kez TBMM'de seçilen 11. Cumhurbaşkanı'nın durumu tartışılacak. Ancak yürürlükteki Anayasa'ya göre seçim yapıldığı için halkın seçtiği ancak 12. cumhurbaşkanı olabilecek.10 - Sürecin bu şekilde gelişmeme ihtimali bulunuyor mu?- Evet. CHP'nin iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurduğu paket için Sezer de başvuru yapacağını duyurdu. Mahkemeden iptal kararı çıkarsa, tüm süreç mevcut Anayasa'ya göre gelişecek. Referandumun ne zaman yapılacağına ilişkin değişiklik de önemini kaybedecek. Kulislerde, en güçlü olasılığın iptal olduğu yorumu ağır basıyor. Top Anayasa Mahkemesi'nde