Geçici hükümette ‘koalisyon’ formülü

Anayasa'nın ilgili hükmünde hükümeti kurmakla görevlendirecek Başbakan'ın parti liderlerinden bakan listesi mi alacağı yoksa bakanları kendisinin mi belirleyeceği konusunda boşluk olması nedeniyle çeşitli görüşler ileri sürüldü. Eski AKP milletvekili ve Anayasa hukuku profesörü Zafer Üskül, boşluğun geçmişteki uygulamalara, teamüllere bakılarak çözülmesi gerektiğini belirterek "koalisyon hükümetlerinin kurulmasında izlenen yöntemin" uygun olduğunu belirtti.

İlk defa uygulanacak

Anayasa'nın "Seçimlerde geçici Bakanlar Kurulu" başlıklı 114.maddesinde Cumhurbaşkanı'nın hükümetin kurulamaması üzerine seçimlerin yenilenmesine karar vermesiyle Bakanlar Kurulu'nun çekileceğini ve Cumhurbaşkanı'nın geçici Bakanlar Kurulunu kurmak üzere bir Başbakan atayacağı hükme bağlanıyor. Maddede geçici Bakanlar Kuruluna, Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanlarının Meclis'deki veya Meclis dışındaki bağımsızlardan olmak üzere, siyasî parti gruplarından, oranlarına göre üye (bakan) alınacağı belirtiliyor.

Siyasî parti gruplarından alınacak üye sayısını TBMM Başkanı'nın tespit ederek Başbakana bildireceğini düzenleyen maddede "Teklif edilen bakanlığı kabul etmeyen veya sonradan çekilen partililer yerine, Meclis içinden veya dışarıdan bağımsızlar atanır" hükmü yer alıyor. Buna göre geçici Bakanlar Kurulu, yenilenme kararının Resmî Gazetede ilânından itibaren beş gün içinde kurulacak ve güvenoyuna başvurulmayacak. Geçici Bakanlar Kurulu seçim süresince ve yeni Meclis toplanıncaya kadar görev yapacak.

Maddedeki "teklif edilen bakanlığı kabul etmeyen veya çekilen partililer" ifadesinin kullanılması nedeniyle hükümeti kurmakla görevlendirilen Başbakan'ın bakanların belirlenmesini siyasi partilere bırakmadan doğrudan kendisinin belirleyebileceği belirtildi. Bu durumda örneğin teklif götürülen bir HDP'linin bakanlığı kabul etmemesi halinde yerine bağımsız bakan atanabilecek. Bu yöntemin uygulanması halinde fiilen Ak Parti ve bağımsızlardan oluşacak bir hükümetin kurulması gündeme gelecek.

"Liderler belirlemeli"

Anayasa Hukuku uzmanı Prof. Zafer Üskül ise geçeci Bakanlar Kurulu'nu belirleyecek olan Başbakan'ın koalisyon hükümeti ya da tek parti hükümetine göre özgürce hareket edemeyeceğini belirterek "Öncelikle partilerin milletvekili sayısına oranla bakanları belirlemesi gerekecek. Ancak bu konuda Anayasa'da çok ayrıntılı bir düzenleme yok.

Bir koalisylon hükümetinin kuruluşunu örnek almak gerekirse, Başbakan, kiminle koalisyon yapıyorsa o grubun lideri ile bu konuları görüşür.

Bakanlıklar paylaşıldıktan sonra her koalisyon ortağı bakanlarını kendisi belirler ama bu kesin değildir. Başbakan 'ben kişiyle asla çalışamam' derse onun da müzakeresi mümkündür. Buna benzeterek yapmak gerekirse normal olarak her partinin kimlerin bakan olacağı konusunda Başbakan'a öneride bulunması doğrudur. Başbakan'ın da olağanüstü bir sorun yoksa bu kişelerin bakanlığını kabul etmesi gerekir. Sonuçta geçici hükümet seçime götürecek ülkeyi, çok önemli icraatlar yapacak değil. Liderlerin kendi aralarında görüşüp halletmesi gerekir" dedi.

"Anayasa'ya değil, etiğe aykırı olur"

Üskül, Başbakan'ın bu yöntemi reddedip bakanları kendisinin belirlemeye çalışmasının Anayasa'ya aykırı olmayacağını, ancak siyasi etiğe aykırı olacağını belirterek "Anayasa'da bu konuda hüküm yok.

Sonuçta ilk defa böyle bir şey yaşanacak, teamül oluşturacak. Bu teamülün sistemin genel mantığına uygun oluşturulması gerekir.

Anayasa'da hüküm yoksa herhangi bir sorunun nasıl çözüleceğine ilişkin olarak geçmişe, teamüllere bakılır. Anayasal teamüllerin varlığı kabul edilir ve bunlar da Anayasal değerdedir" dedi.