Çocuklarda Tuvalet Eğitimi

Tuvalet eğitimi zaman, sabır ve tutarlılık isteyen bir süreçtir. Çocuk ancak bu eğitime hazırsa bu sürece başlanabilir. Aksi takdirde erken ya da geç başlanan tuvalet eğitimi çocukta olumsuz etkiler bırakabilir. Çocuğun bu sürece hazır olup olmadığını belirlemek adına, aşağıdaki gelişimsel süreçler ve durumlar gözlemlenerek gerekli karar verilmelidir.

Çocuğa fiziksel açıdan bakıldığında, çocuğun kas gelişimi dikkate alınmalıdır. Çocukların tuvalet eğitimine başlayabilmeleri için yeterli olan kas gelişimleri genel olarak, 2- 2.5 yaş arasında tamamlanır. Bunun yanında bu durum çocuktan çocuğa göre değişebilir, bazı çocuklar 18. Aydan itibaren bu gelişimi tamamlarlar. Bu açıdan genel olarak çocuk 18. Aydan itibaren çocuk bu konuda dikkate alınmalıdır.

Çocuğun bu sürece hazır olup olmadığını anlayabilmek için dil gelişim süreci de dikkate alınmalıdır. Çocuk kendini ifade edebiliyor mu bunun yanında basit yönergeleri yerine getirebiliyor mu gibi sorular gözlemlenerek sürece karar verilmelidir. Burada unutulmaması gerek nokta şu ki, kendini yeterli ölçüde ifade edemeyen çocuğun tuvalet eğitimine hazır olmadığı düşünülür.

Çocuğun psikolojik açıdan da bu sürece kendini hazır hissetmesi de çok önemlidir. Tuvalet eğitimine başlanılacak süreç içerisinde çocuğun ya da ailenin stresli durumlar yaşıyor olması (boşanma/ taşınma gibi..) süreci olumsuz etkileyebilir. Unutulmamalıdır ki, tuvalet eğitimi iki taraf için de sabır ve tutarlılık gerektirir.

Tüm bu süreçlere ek olarak aşağıdaki soruların yanıtları gözlemlenmelidir.
• Çocuk belirli bir süre kuru kalabiliyor mu?
• Altı kirlendiğinde/ıslandığında rahatsızlık duyuyor mu? / Bezinin sık değiştirilmesini istiyor mu?
• Kakasını bezine yaparken kendince belirlediği alanlar var mı? Örneğin masanın altı, perdenin arkası gibi..

Tuvalet Eğitimi Öncesi
Tuvalet eğitimine çocuğun yukardaki maddeler sonucunda hazır olduğu düşünülüyor ise, eğitime başlamadan önce çocuğu bu konuda motive etmek, psikolojik açıdan sürece hazırlamak adına, çocukla bu konuda sohbetler yapılabilir veya çocuğa tuvalet eğitimi içerikli hikaye kitapları okunabilir.

Tuvalet eğitimine başlarken bu süreçte lazımlık ya da adaptörden hangisini kullanacağınıza karar vermelisiniz. Lazımlık kullanırken, ayakları yere basacağı için çocuk kendisini daha güvende hissedebilir ve ayağını yere basması sayesinde bağırsak hareketleri konusunda ilk etapta rahatlık yaşayabilir. Bunun yanında adaptör kullanımında ise, çocukların ayaklarının altına yükseltici konulması gereklidir. Bu süreçte nasıl bir yol izleyeceğinize siz çocuğunuzu gözlemleyerek karar verebilirsiniz.

Tuvalet Eğitimi Süreci
Tuvalet eğitimi içerisinde çocuk belirli aralıklarla tutarlı olarak tuvalete götürülmeli ve bu süreçte çocuğa model olunmalıdır. Gece ve gündüz eğitimi aynı anda başlamalıdır ama unutulmamalıdır ki her çocuk gece tuvalet eğitimini gündüz eğitimi kadar kısa sürede tamamlayamayabilir. Bezin çıkarılması çocukta farkındalık yaratacağı için gece ve gündüz eğitiminin aynı anda verilmesi sağlıklı olacaktır.

Gece verilecek olan eğitim sürecine hazırlanmak için çocuğun uyumadan önceki sıvı tüketimi kontrol altına alınmalı ve uyumadan 2 saat öncesine kadar sıvı yiyecek/içecek tüketimi sonlandırılmalıdır. İlk etapta 2 saat aralıklarla çocuk tuvalete kaldırılmalı, ilerleyen zamanlarda ihtiyaç dahilinde bu aralık uzatılmalıdır. Bu saat aralıklarının çocuğun sağlık durumuna göre değişebileceği göz ardı edilmemelidir.

Her çocuk farklı sürede eğitimi tamamlayabilir, bu konuda endişe edilmemeli ve çocuk gözlemlenerek onun için en uygun süreci çocuğun kendi gelişimsel sürecinin belirliyor olmasına dikkat edilmelidir.

Püf Noktalar
• Tuvalet eğitimi içerisinde çocuğun davranışının pekiştirilmesi için sözel pekiştireçler kullanılabilir. (Ödül yönteminin uzun vadede sağlıklı olmadığı düşünülmektedir.)
• Bu süreçte çocuğa baskı yapılmamalı ve çocuk bu eğitime zorlanmamalıdır. Bu durum çocuğu olumsuz etkilemekle birlikte, çocuğun ileriki yaşlardaki karakter özelliklerini olumsuz etkileyebilecek boyutlara varabilmektedir.
• Lütfen çocuğunuzu bu süreçte diğer çocuklarla kıyaslamayınız, her çocuk kendine özeldir ve her çocuğun gelişim süreçleri farklıdır.

Uzm. Klinik Psikolog Nilüfer Koca