Yenidoğan Bakımı

İlk bebeğinizi dünyaya getirdiyseniz, yeni anne olarak, ‘‘Bu yenidoğanla şimdi ben nasıl başa çıkacağım?’’ düşünceleri sizi sarıp, sarmalıyor. Neyse ki; Türk’üz ki; hastaneden eve ilk döndüğümüz günler mutlaka bir aile büyüğü bizimle oluyor. Onun yönlendirmesi sayesinde sudan çıkmış balık halimizi biraz olsun üzerimizden atabiliyoruz. (Gerçi yurtdışında da size yönlendirilen bir ebe birkaç günde bir size eğitim vermeye, sizi kontrol etmeye ve sorularınızı yanıtlamaya geliyor. Profesyonel bir yardım alıyorsunuz. Hangisi daha sağlıklı bilemiyorum ama ben yine de anne sıcaklığındaki desteği tercih ediyorum.)

Yeni anneler bol bol okuyup, araştırdıkları için biraz daha kendilerine güvenle hareket etseler de duymadıkları-görmedikleri-araştırmak akıllarına bile gelmediği bir durumla karşılaştıklarında ‘‘Eee, bu soru bilmediğim yerden geldi.’’ diye kalıveriyorlar. O yüzden ilk günler nelere dikkat etmek gerekir konusuna ucundan değinmek istiyorum.

Gerçi iki senede hastaneden öğrendiğim bütün kurallar değişmiş. Mir Kaya’da (2015) hastaneden çıkarken hemşirelerin yaptığı uyarılarla, Atlas’ı (2017) hastaneden eve getirirken söyledikleri yapmam gerekenler bayağı farklık gösterdi. Aklımda kalanları size aktaracağım...

01- Öncelikle Mir hastaneden çıkarken, bana sormuşlardı: ‘‘Bebeği yıkamamızı ister misiniz? Yoksa siz evde mi ilk banyosunu yaptırmak istersiniz?’’ diye... Atlas’ta böyle bir soru bile yok! Artık bebekler hastaneden çıkarken yıkanmıyorlar.
a. Evde, göbek bağı düştükten 1 gün sonra ilk banyosu yaptırılıyor. Göbek bağı düşene kadar da vücudunu silinerek temizlemek gerekiyor.
b. Mir Kaya’da bebeklerin her gün banyo yapması, gelişimine katkı sağlaması açısından önemliydi: ‘‘Mutlaka her gün yıkayın!’’ diye tembihlemişlerdi. Atlas döneminde ise ‘‘Haftada 2 banyo yeterli.’’ dediler. ‘‘Yok, her gün yıkamayı tercih ederim.’’ deyince ben, ‘‘O zaman 2 kere şampuan yapın, diğer günler sadece duru suyla 5 dakika yıkayın.’’ dediler. Bence bebekleri banyo yapmak rahatlatıyor, o yüzden yatmadan önce akşam 19:00 sularında her gün banyo yaptırmak iyidir.
c. Banyo yaptırırken, öncelikle vücudunu, en son kafasını yıkamak gerekiyor.
d. Kafasından su dökerken mutlaka kulaklarını baş parmaklarınızla kapatmanız gerekir ki; içine su kaçmasın. Yüzünü de elinize temiz su alarak, az bir suyla yıkayabilirsiniz. (Sabahları kendi yüzünüzü yıkadığınız gibi.)
e. Banyo öncesi bebeğin bütün kıyafetlerini hazırlarsanız, banyodan çıkar çıkmaz kurulayıp, giydirebilirsiniz. Böylelikle bebeğiniz üşütmez. Aksi taktirde, banyo sonrası ‘‘Ne giydirsem?’’ hazırlığı uzun sürecek, bebek ıslak şekilde sizi bekleyecektir.
f. Bebeği yıkayacağınız leğeni üşümemesi için mutlaka biraz suyla doldurun. Ayrıca bir başka yerde şampuanları durulamak için ayrıca su bulundurun. Tasla temiz suyu, bebeğin üzerine dökersiniz. Eğer suyun ısısını ölçmeniz için termometreniz yoksa, vücudunuzun en hassas bölgesi olan dirseğinizle suyun sıcaklığını anlayabilirsiniz. Dirseğinize su ılık geliyorsa, bebek için de uygundur.

02- Her ne kadar hastanede böyle bir bilgi vermeseler de, Mir Kaya’da uyguladığım şeyi, Atlas’ta da sürdürüyorum... Her banyo sonrası bebek yağıyla, bebeğin vücuduna masaj yapmak hem bebeğin kaslarını güçlendirir, hem de rahatlatır. Tüm vücudunu ovalayın. Yüzüne de masaj yapabilirsiniz.

03- Kulak burun boğazcılarla, çocuk doktorları bu konuda ayrışıyorlar... Bebek kulak çubuklarıyla bebeğiniz kulağının sadece dış kısmını temizleyebilir, banyo sonrası kurumasını sağlayabilirsiniz ama kulağın içine doğru çubuğu sokmayın. KBB’ciler ise ‘‘Kulak çubuklarını eve bile sokmayın.’’ derler. Bu kural kendiniz için aklınızda bulunsun.

04- İlk hafta bebeğin iyi beslenmesi bilirubin değerlerinin yükselmemesi için önemli. Bebek sürekli uyuyor ve güzel emmiyorsa, doktor kontrolüyle sarılığının yükselip, yükselmediğini kontrol etmek gerekiyor.

05- İlk günler tırnakları çok yumuşak olduğu için kendiliğinden kırılıp, düşecekler; tırnak makasıyla kesmeye gerek yok.

06- Erkek bebek bile olsa, annelerden alınan hormonlar sayesinde bebeklerin göğüslerinde sertlik olabilir... Mir Kaya’da hiç bu konuya değinmemişlerdi ve etrafımdaki teyzeler, ‘‘Göğsünü ovala, sertliği dağıt.’’ demişlerdi. Çocuk doktoru olan yengeme danıştığımda, ‘‘Halk arasında ovala, bezeyi dağıt derler ama bu işlem o sertliğin kalıcı olmasına bile sebep olabilir, sakın dokunma 40 gün içinde göğüsleri kendiliğinden yumuşayacak ve normale gelecek.’’ demişti. Atlas’ta hastane de uyardı; ‘‘Bebeğin memelerine hiç dokunmuyoruz, onlar kendiliğinden düzeliyor.’’ dediler. (Teşekkürler, biliyorduk.)

07- Yüzünde ve vücudunda kırmızı, üzeri beyaz noktalı kabarcıklar/benekler (sinek ısırığına benzer) olabilir, süte alışma döneminde normaldir, 40 gün sonra kendiliğinden geçecektir.

08- Bebeğin kafasına/bıngıldağına dikkat etmek gerekir. Özellikle evde, büyük çocuk varsa, ekstra olarak önem vermek gerekebilir. Bam-bam-bam şakayla karışık kafaya geçirmemesi-bıngıldağın darbe almaması çok önemlidir.

09- Bebeğin burnu tıkanıksa emmesini zorlaştıracağı için doktorunuza danışarak, serum fizyolojik damlayla yumuşatılabilir. Eğer yeterli gelmezse nazal burun aspiratörüyle boşaltmak bebeği rahatlatır.

10- Bebeğin gözünde çapaklanma olursa, doktorunuza danışarak, serum fizyolojik damlayla silinip, göz pınarlarındaki tıkanıklığın giderilmesi için doktorunuzun gösterdiği şekilde masaj yapılarak, tıkanıklık giderilir.

11- Bebeklerin ağzının içinde; dillerinde/damağında/yanaklarda beyaz kalıntılar oluşabilir, bunlara pamukçuk denir. Candida enfeksiyonunun neden olduğu bir tür mantardır. Halk arasında ‘‘Karbonatlı su ve steril gazlı bezle temizleyebilirsiniz.’’ dense de doktor kontrolünde ilerlenmesi daha sağlıklı olacaktır.

12- Erkek bebeğinizi sünnet ettirmek istiyorsanız, ilk 20 gün içinde lokal veya genel anestezi almadan yaptırabilirsiniz.

13- Bebeğinizi emzirirken, tüm areolayı ağzına aldığından emin olun. Yoksa göğsünüz yara olabilir. Göğsünüzde hissettiğiniz, elinize gelen süt bezelerini emzirme sırasında aşağı doğru itip, boşalmasını sağlayın ki; sertleşip, içinin daha sonra müdahaleyle boşaltılmasına gerek olmasın. Eğer ki; emme sırasında yumuşamıyor ise, emzirme öncesi ılık bir duş aldıktan sonra emzirmeyi deneyin.
a. Emzirme sonrası, göğüs ucu koruyucu kremlerdense, anne sütü sürmeniz daha sağlıklı olacaktır.
b. Emzirme sırasında bir memenin 15 dakika emzirilmesi gerekmektedir. 5 dakika emzirip, diğerine geçerseniz, bebek doyacak fakat sütün en yararlı kısmı olan son bölümünü içemeyecektir. Maksimum emzirme süresini totalde 45 dakika olarak düşünebilirsiniz.
c. Emzirirken bebeğinizin burnunun açık olmasına dikkat edin. Burun kısmını göğsünüzle kapatıyor/tıkıyor olabilirsiniz. Bir parmağınızda boşluk kalması için memenizi bastırarak, bebeğin rahat nefes almasını sağlayabilirsiniz.
d. Bebeğinizin emme ihtiyacı olmadığı ama göğüslerinizde hassaslık olan dönemlerde sütünüzü sağarak, biriktirebilirsiniz. Eğer ki; bebeğinizin uyanması yakınsa bir göğsünüzü mutlaka ona ayırın. Sağdığınız sütü oda sıcaklığında 3 saat, buzdolabında 3 gün, buzlukta 3 ay, derin dondurucuda 6 ay saklayabilirsiniz.
e. Dondurulmuş sütü, biberon ısıtıcısında, ısıtıcınız yok ise bir kabın içine ılık su doldurup, süt poşetini ılık suda çözdürebilirsiniz. Isıtılan sütü biberona aldıktan sonra elinizin üzerine veya bileğinize 1-2 damla süt akıtarak sıcaklığını kontrol etmeyi unutmayın. Eğer süt teninize sıcak gelmiyor/ılık ise bebeğinize içirebilirsiniz.

14- Hastane hemşireleri, Mir Kaya’da ‘‘Her emzirmeden sonra altını mutlaka değiştirin.’’ demişlerdi. Ben bu kuralı evde ‘‘Bir memeyi emzir, gazını çıkarttır, altını değiştir, diğer memeyi emzir, uyut.’’ olarak değiştirmiştim çünkü emzirme sonrası alt değiştirirken, gözler fal taşı açılıyor, gece uykuları alt üst oluyordu. Atlas’ta ise hastane kuralı, ‘‘Her emzirme öncesi altını mutlaka değiştir.’’ olarak revize etmiş ama ben kendi sistemimle devam ediyorum, zira bana en uygunu bu şekilde. Anneye ve bebeğe göre değişebilir...

15- Bebeklerde anneleri en çok endişelendiren konulardan biri de gün içinde yaptığı kaka sayısıdır. Bizim doktorumuzun bir lafı vardır; ‘‘Sadece anne sütüyle beslenen bebek, 1 günde 10 kaka da yapabilir, 10 günde 1 kez kaka da yapabilir.’’ Ama bebeğiniz kaka yapmadığı sürece gaz problemi, karın ağrısı yaşıyorsa doktorunuza danışmanızda fayda vardır. Yine doktor kontrolünde, fitil/ilaç öncesi bir peçete yardımıyla poposuna zeytinyağı sürerek yumuşamasını sağlayabilirsiniz. Ayrıca, gün içinde minimum 4 kez çiş dolu bez değiştirdiğiniz sürece, bebek besleniyor demektir.

16- ‘‘Annenin beslenme şekli, sütünün artması için neler tüketmesi gerekir?’’ bilgilerini ise bir önceki yazımda bulabilirsiniz.

https://www.facebook.com/bebekolduannedogdu/

https://www.instagram.com/bebekolduannedogdu/