Mimari & Sağlık İlişkisi

‘’Mimarlık ve Tasarım’’ özel röportaj serimizin bu ayki konuğu Dr Alp Sirman

Mimaride sağlığımızı etkileyen faktörler nelerdir Dr Alp Sirman'a sorduk..

1-) Mimari, iç mimari ve tasarım konularının öncelikli olarak sağlığımızla olan ilişkisini bir doktor olarak nasıl değerlendiriryorsunuz?

Yaşadığımız binaların vücudumuzu kaplayan deri gibi değerlendirilmesi gerektiği mimarlık fakültelerinde de yıllardır anlatılan bir konudur. İçinde yaşadığımız, nefes aldığımız binaların ve şehirlerin insan fizyolojisine uygun yapılması sağlıklı yaşamın en önemli adımlarından ilkidir.

Yaşadığımız ortam sağlıksız ise sağlıklı olamayız.

Bir doktor olarak yaklaşımım buradan başlar.

2-) İç mekan tasarımları oluşturulurken tasarımcıların, mimarların sağlığı tehlilkeye atan hangi adımlardan kaçınması gerektiği düşünüyorsunuz?

En sık gözlemlediğim değerlendirme sorunu, binaların içinde insanların sağlıklı yaşaması gereken güvenli tasarıma sahip olması gerçeğinin göz ardı edilip, tasarım yapan mimarın kendisini yansıtan bir sanat eseri gibi düşünülmesi.

Bu şekilde planlanan binalar ve şehirler ancak içinde insanın bir enstallasyon objesi sanıldığı bir sanat eseri olarak değerlendirilebilir.

Bu ise sağlıksız bir yaklaşım olur.

Örnek renkli camlarla kaplı cam açılamayan bir bina içinde insan yaşamasına uygun bir mimari yapıt değil, bina görünümlü heykeldir.

Mimari içinde yaşanacak eserler ile olduğunda anlamlıdır.

3-) Yaşam alanlarında kullanılan malzeme, renk, doku, aydınlatma ve meteryallerin bir kompozisyon içerisinde psikolojik sağlığımız üzerindeki etkilerini biliyoruz. Sizin bu konuda özellikle tercih edilmemesi gerektiğini düşündüğünüz şeyler nelerdir?

Psikolojik sağlığımız kadar bedensel sağlığımız üzerinde de etkili.

Mobilyalarda, halıların yapıştırılmasında, ofiste kullanılan printer gibi elektronik cihazlardan yayılan organik uçucu kimyasallar (VOC) kanserojen bileşikler içeriyor.

Bu nedenle VOC-karbondioksit ve Radon sensorları sağlık ve çalışma performansı açısından önemli.

Aydınlatma mutlaka kişiye özel olmalı

Ofis içinde hareket özendirilmeli.

Hastane tasarımlarında mikrobiyolojik bulaşımın önlenmesine yönelik önlemler alınmalı.

Örnek: yoğun bakım yatağı sayısı arttırmak için yataklar arasındaki mesafe azaltılmamalı.

Aydınlatma bireyin çalıştığı noktaya özel olmadığında dikkat ve görme sorunları-baş ağrısı oluşturuyor

Ofiste kullanılan klima uygun şekilde seçilmediğinde-bakımı yapılmadığında enfeksiyon hastalıkları ve alerjilere yol açıyor.

4-) Şehir planlaması ve mimarisinin insan sağlığını etkileyen başlıca nedenleri nelerdir?

Bugün insan değil de dağ gorilinden söz ediyor olsak ve onun için bir yer planlasak uygun tüm koşulları hesaplar ona göre bir yaşam alanı oluştururduk.

Ne yazık ki, konu insan olunca en son dikkate alınan konu insana uygun yaşam alanları.

İnsan hareket ederse sağlıklı olur, bizler şehirleri insan hareketine göre değil otomobil hareketine göre planıyoruz.

Yeşil alanlar insan sağlığı için şarttır.

Bizler insanlar için şehir içi parkları değil otomobiller için otoparkları zorunlu tutuyoruz.

Apartmanlar ile dolu sokaklarda oyun alanı mecburi değil ama otopark zorunlu.

Şirketlerde annelerin çocuklarını bırakıp onlara yakın olacakları yerler yok. Ama ondan çok daha büyük boyutta otopark alanları var.

Oysa otomobilin ve ulaşımın çağdaş alternatifleri var, çocukların alternatifi yok.

Ulaşım modeli değişimi ve insan odaklı yaklaşım gerekiyor.

Böylece kanserojen kirli hava solumaktan, trafik yoğunluğunda zaman kaybetmekten kurtulup sağlıklı çocuklar ve mutlu aileler oluşturabiliriz.

Mimarlık ve tasarım bu açıdan yaşamsal önemde.

Şehircilik ve tasarım ile önlenebilir hastalıkların %85 i önlenebilir.

5-) Önceleri barınma ihtiyacını karşılamak için düzenlenen iç mekânlar günümüzde çoğu zaman sadece prestij veya olmayana sahip olma duygusu ile işlevi önemsenmeyen mekanlar yaratmaya sebeb oluyor. Bu yanlış tüketim içerisinde sağlık konusunu hangi açıdan dahil edebilirsiniz?

Sadece tasarım odaklı evler yüzünden her yıl milyonlarca kişi yaralanıyor. Benim ilgimi de bu sorunlar nedeni ile çekti.

Yanlış tasarlanan mutfaklar, haşlanmalara, dolaptan bir tabak alırken düşmelere, bel ağrılarına ve çocukların kimyasallarla zehirlenmelerine yol açıyor.

Banyolar da tehlikeli bölgelerden çok sayıda kişi tasarım hataları nedeni ile küvete, jakuzziye, duşa girip çıkarken düşüyor, çocuklar hatalı tasarımlı armatürler nedeni ile haşlanıyor.

Sonuçta milyon dolar verilerek alınan evlerde anneannenizi ağırlayamıyor, çocuğunuzu tehlikeye atıyorsunuz.

Çünkü evlerde insan faktörü en kolay gözardı edilen faktör.

Hastanelerde görkemli görünsün diye yapılan atrium tarzı girişişler hastaneye giren tanı koyulmamış yüksek derecede bulaşılıcı olabilen hastalardan yayılan bakteri ve virüsleri tüm binaya taşıyabiliyor.

Çünkü amaç görkem, insan sağlığı ikinci planda.

Hastane girişinde pırıl pırıl cilalı kaygan granit basamaklar

Odalarda süslü olsun derken püsküller, oymalar

Hepsi estetik kaygının sağlık ve işlevsellikten önce gelmesinin sonucu.

6-) Günümüz mimarisinde inşa edilen çoğu konut projelerinin güneşin, rüzgarın doğal yansımasını engelleyecek şekilde tasarlandığını görüyoruz.Gün ışığı yerine yapay ışıklarla aydınlanan ,ekolojik olmayan malzeme tercihlerinin sıklıkla tercih edilmesi bu mekanlarda yaşayan insanların sağlığını nasıl etkiliyor sizce?

Dünyada ev tasarımında yapay zeka ve bilgisayar teknolojisi uzun zamandır kullanılıyor.

Şehir tasarımında binaların yerleştirilmesi, güneş haritaları, gölgelerin simülasyonu ve güneş panellerinin maksimum etkinlikte olması, şehirdeki rüzgar akımının kesilmemesi, sıcak adalar oluşmayacak şekilde bilgisayar modellemeleri ile yapılıyor.

Bu daha az karbon ayak izi, daha sağlıklı bir şehir demek.

Caddeler, stadyum, metro istasyonu tasarlanırken insan hareketlerinin modellenmesine dayalı space syntax gibi programlar kullanılıyor.

Bu acil bir durumda binaların, istasyonların sıkışıklık olmadan çok çabuk boşalmasını, gün içerisinde de merdivenlerde sıkışıklık yaşanmamasını sağlıyor.

7-)Tasarımcı ve mimarların hizmet verirken sağlık konusunda özellikle dikkat etmeleri konusunda ne gibi önerileriniz olabilir?

Karbon ayak izinin az olması, zero emisyonlu binaların tasarlanması, bina tasarımında yeni malzemelerin kullanılması özellikle üretiminde karbon ayakizi al ve geri dönüştürülebilir malzemelerin kullanılması.

Yapay zeka ve ulaşımdaki yenilikler dönemine uygun tasarımlarda olması, otoparklar yerine kapalı tarım alanları, şarj noktaları araçların bina içinde girebilecekleri tasarım gibi önümüzdeki 20 yıl içinde gerçekleşecek teknolojik gelişmelere uyum sağlanması.

Tasarımlarda yaşlanan nüfusun ihtiyaçlarının göz önüne alınması, özellikle otel veya yabancılar için planlanan evlerin, otellerin yaralanmayı önleyici tasarımda ve erişilebilir olması gerekmektedir.

Kışın turist gelmesini sağlamak istiyorsak yerleşimleri yaşlı dostu olacak şekilde planlamalıyız

ALP SİRMAN

Tıp Doktoru olarak Kurumsal ve kişisel sağlık hizmetleri vermenin yanısıra 12 yıldan bu yana İnsan ve yaşadığı çevrenin hastalıklar, Öğrenme, Obezite ile ilgisini inceleyen:

Çevresel Psikoloji, Neuro-Architecture, Evrimsel Biyoloji Evrimsel Psikoloji, Davranışsal Nörobiyolojik üzerinde araştırmalar, eğitim, ders verip kitap yazmaktadır.

Fotoğraflar: Kağan Çaldıran