Spor yaralanmaları ve önlemler

Sağlıklı yaşam amacıyla spora başlayanların sayısının ülkemizde her geçen gün arttığı gözlemlenmektedir. Bunda kuşkusuz her yaşta insanın hemen hemen tüm tıp branşlarındaki hekimler tarafından spora yönlendirilmesinin payı büyüktür. Ancak sağlıklı olmak için yapılan spor sağlık getiriyor mu? Ya da getirdiği kadar hatta fazlasını götürüyor mu?

Bu sorular elbette spor- sağlık ilişkisini sorgulamamaktadır. Spor yaralanmalarına dikkat çekmek amaçlanmaktadır. Evet, sağlıklı olmak için yapılan spor ardından birçok sağlık sorunlarını da getirebilmektedir. Peki neden böyle olmaktadır? Böyle olmasının önüne nasıl geçilebilir?

1- Öncelikle spor yapmaya karar verdiğimiz zaman sağlık durumumuzun buna elverişli olup olmadığını teyit etmemiz gerekir. Özellikle tempolu veya kontakt ve takım sporları yapacaksak mutlaka yılda bir kez sağlık taramasından geçmeliyiz.

2- Fiziksel özelliklerimize uygun spor dalını seçmeliyiz. Bundan kasıt şudur; kas gücümüzü, eklem hareket açıklığımızı, esnekliğimizi, daha önce geçirmiş olduğumuz yaralanmaları, yaşımızı ve cinsiyetimizi hesaba katmalıyız. Bunlar aynı zamanda dikkate alınmadığında sakatlanmaya sebep olan kişisel faktörler olarak adlandırılabilir.

3- Bu sporu uygun zeminde, uygun malzeme kullanarak, uygun ısınma periyodundan sonra, uygun teknikle, kurallara uyarak yapmalıyız. Bunlar da yine dikkate alınmadığında sakatlanmaya sebep olan dış faktörler olarak adlandırılabilir.

4- Bir yaralanma durumunda uygun şekilde müdahale edilmelidir.

Özellikle uygun olmayan zeminlerde, örneğin; engebeli, taşlık bir zeminde koşma, ya da sentetik halı zeminli sahalarda futbol oynama gibi durumlar sıklıkla sakatlanmalara neden olmaktadır. Koşu için kaldırımlarda inip çıkarak trafiğin içine dahil olarak bozuk zeminde koşmak yerine koşu için ayrılmış güzergahlarda hatta pistlerde koşmak daha uygun olacaktır. Aynı şekilde futbol antrenmanını uygun ve rahat ayakkabılarla yapmak, maç için çim sahaları ve bu sahalara uygun kramponları tercih etmek faydalı olacaktır. Özellikle salon sporlarında zeminin ıslak ve kaygan olmamasına dikkat edilmelidir.

Sakatlanmayı önlemenin en önemli yollarından birisi de spor yapmaya veya antrenmana ısınma hareketleri ile başlamaktır. Bu süre 15 dakikadan az olmamalıdır. Antrenman süresinin yüzde 20’si kadar olabilir. Isınmaya öncelikle germe egzersizleri ile başlanmalıdır. Ardından düz koşu yapılabilir. Yapılan spora spesifik hareketler de antrenman esnasında yapılmalıdır. Son olarak düz koşu veya germe egzersizleri ile soğuma yapılmalıdır. Soğuma periyodunda ilgili spora has hareketler de yapılabilir. Soğuma periyodu da en az 10 dakika olmalıdır.

En sık görülen spor yaralanmaları neler?

Spor yaralanmaları en sık kas zorlanmaları, yırtılmaları, menisküs ve kıkırdak yaralanmalarının eşlik ettiği çapraz bağ yaralanmaları, ayak bileği bağ yaralanmaları, tendon yaralanmaları şeklinde görülür. Bu yaralanmalar ilerleyen yaş, antrenman disiplini ve cinsiyetten etkilenmektedir. Örneğin ön çapraz bağ yırtığı bağın yapısından dolayı kadınlarda daha fazla görülmektedir.

Hangi sporda nasıl yaralanma görülür?

Yapılan spor türüne göre yaralanma bölgeleri değişiklik gösterebilmektedir:

•Yürüyüş ve koşu düz zeminlerde yapılmalıdır. Yokuş çıkmak ve inmek özellikle diz kapağı kemiğinde hasara yol açmaktadır.

•Halı saha maçlarda ayak bileğinde bağ ve Aschill (aşil) tendon yaralanmaları, dizlerde bağ yaralanması ve menisküs yırtığı şeklinde görülmektedir.

•Basketbol ve voleybol oynayanlarda omuz, ayak bileği ve diz yaralanması şeklinde görülür.

•Tenis oynayanlarda ise el bileği, dirsek ve ayak bileği özellikle Aschill tendon sorunları sık görülmektedir.

Yaralanma anında neler yapmalıyız?

Meydana gelen spor yaralanmaları uygun şekilde müdahale edilip hızlı bir şekilde hastaneye yönlendirilmelidir. İlk olarak akılda çıkarılmaması gereken husus sıcak uygulamanın ve masajın asla yapılmayacağıdır. Sonrasında ise hastanın yaralanan bölgesine kalp hizasının üzerinde olacak şekilde elevasyon yapmak ve yaralanan bölgeye 2 saatte bir 15 dakika olacak şekilde soğuk uygulamak olacaktır. Bölgeyi komprese etmek amacıyla elastic bandajla da sarabiliriz.

Sonuç olarak yukarıdaki kişisel ve çevresel faktörler dikkate alınarak, uygun spor dalı uygun ısınma programı ile yapıldığı durumda yaşamımıza sağlık katacaktır.

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanları Yrd. Doç. Dr. Murat Gül - Yrd. Doç. Dr. Osman Lapçin

İstanbul Aydın Üniversitesi VM Medical Park Hastanesi