Damar Check-Up’ı Nedir?

Damarlar, tüm vücut açısından en önemli ve en hayati yapılardan biridir. Organların canlılığı ve düzgün çalışabilmesi için damarların sağlıklı olması gerekmektedir. Kalpten çıkan temiz kanı dokulara taşıyan atardamarların ve dokularda kullanılan kirli kanın temizlenmek üzere kalbe ve akciğerlere taşınmasını sağlayan toplardamarların hem yapısal hem de fonksiyonel olarak sağlıklı olması organ ve doku sağlığı açısından çok önemlidir.

Hem atardamarlar hem de toplardamarlar pek çok nedenle fonksiyonel ve yapısal bozulmalara maruz kalabilirler. Genetik miras ve ailesel altyapı bu nedenlerin en başında yer almaktadır ve maalesef hayat boyu değişmemektedir. Bununla birlikte belirli hayat koşulları damar hastalıklarının ortaya çıkmasında ve ilerlemesinde önemli rol oynamaktadır. Atardamarlar açısından değerlendirildiğinde; hareketsizlik, kötü beslenme, stres, sigara ve alkol tüketimi ilk akla gelen risk faktörlerindendir. Hipertansiyon, şeker hastalığı ve yüksek kolesterol seviyeleri de atardamar hastalıklarının tetikleyicilerindendir. Bununla birlikte kadınlarda gebelik, hareketsizlik, uzun süre oturarak veya ayakta sabit durarak çalışma gibi modern günlük hayatın zaruri getirileri toplardamar sağlığı açısından risk oluşturmaktadır.

Tüm bu faktörler kronik süreçte, ilgili damar sisteminde patolojik süreci başlatmaktadır. Hastalığın henüz yeni başladığı dönemlerde belirtiler çok silik olmakla birlikte hem toplardamar hem de atardamar hastalıklarının seyrinde, ileri dönemlerde belirgin şikâyetler oluşmaktadır. Şikâyetlerin başlaması ile birlikte hastalar soluğu hekimlerin kapısında almaktadırlar.

Peki hem toplardamar hem de atardamar hastalıkları için, hastalığın başlangıç döneminde tanı koyup erken bir takım önlemler ile seyri durdurmak veya yavaşlatmak mümkün müdür?

Cevabım “evet”

Belirli kriterler çerçevesinde uygulanacak olan check-up programları ile hastalığın henüz oluşmadan veya başlangıç safhalarında yakalanması mümkündür. Bu sayede hem hastalığın oluşumu ve ilerlemesi kontrol altına alınabilir hem de oluşturacağı şikâyetler başlamadan önlenmiş/başlamışsa da iyileştirilmiş veya azaltılmış olur.

Kimlere, ne zaman ve hangi sıklıkla damar “check-up”ı uygulamak gereklidir?

Damar check-up programlarını atardamar ve toplardamar alt başlıklarında toplama doğru olacaktır. Atardamarlar için uygulanacak check-up programı için, koroner arter hastalığında uygulanan programlarla benzer bir süreç takip edilebilir. Ailede herhangi bir atardamar hastalığı (koroner arter, şah damar, periferik arter vs.) bulunmayan ve hiçbir şikâyeti bulunmayan bireylerde 50 yaşından itibaren yıllık damar cerrahisi muayenesi uygundur. Eğer bu muayenelerde ve yapılan tetkiklerde gerek görülürse ileri teşhis yöntemlerine başvurulabilir. Ailesinde herhangi bir atardamar hastalığı bulunan kişilerin yıllık check-up programına 40 yaşında başlaması uygun olacaktır. Bununla birlikte sigara ve alkol tüketen, hareketsiz, şişman ve stresli kişilerin; şeker hastalığı, hipertansiyon veya kolesterol yüksekliği bulunanların da şikâyetleri olmasa dahi 40 yaşından itibaren atardamar hastalıkları açısından yıllık check-up yaptırmaları uygundur. Bunlar haricinde kaç yaşında olursa olsun, atardamar hastalığının varlığını düşündürecek şikâyeti olanların mutlaka bir damar cerrahına başvurmaları gerektiğini de hatırlatmak isterim.

Gelelim toplardamar hastalıklarına. Toplardamar hastalıklarında aile öyküsü ve genetik faktörler oldukça önemlidir. Genellikler 20li yaşlarda başlayan hastalık 30'lu yaşların sonunda veya 40'lı yaşların başında ciddi bulgular vermeye başlar. Kadınlarda araya giren gebelikler ve doğumlar bu süreçleri hızlandırabilir. Bu nedenle ailesinde varis öyküsü olan kadınların gebelik planlamalarından önce toplardamarlar açısından muayene olmaları, gelişebilecek sorunları erken saptamak açısından önemlidir. Bununla birlikte yaşı kaç olursa olsun aile öyküsü bulunan; bacaklarında ağrı, şişlik, kaşıntı, dolgunluk, huzursuzluk gibi şikayetleri bulunan, uzun süreler oturarak veya ayakta durarak çalışan (öğretmen, bankacı, hostes vs.); bacaklarında ciltten kabarık, varisleşmiş damarlar bulunan; hayatının herhangi bir evresinde derin ven trombozu geçirmiş, toplardamarlarla ilgili bilinen anatomik varyasyonları olan kişilerin mutlaka bir damar cerrahına muayene olması ve hekiminin tavsiyesi doğrultusunda düzenli kontrollere devam etmesi gerekmektedir.

Sağlıklı, hareket ve müzik dolu bir hafta dilerim.

Doç. Dr. Cem Arıtürk

Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı

Facebook:@docdrcemariturk

Instagram:@cem.ariturk

YouTube:@docdrcemariturk