Dalından koparıldığı gibi tuvalet kağıdı oluyor! Dededen kalan ilginç miras, dünya peşinde
03.01.2025 - 07:00 | Son Güncellenme:
Kenya'nın Meru kasabasında yaşayan Benjamin Mutembei'ye büyük babasından bir arsa, ev ya da otomobil miras kalmadı. Ona kalan tek şey 'plectranthus barbatus' ağacının yapraklarıydı. Bu yapraklarla bir fikir geliştiren genç adamın fikri dünyanın bir ucuna, Florida'ya kadar nasıl uzanmıştı?
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr - Dünya çapında bir yıl boyunca tuvalet kağıdı üretmek için kaç tane ağacın kesildiğini hiç düşündünüz mü? Tamı tamına 15 milyon ağaç yalnızca tuvalet kağıdı üretilmek için kesiliyor. Gezegenimizi korumak için daha sürdürülebilir çözümler bulmaya ihtiyacımız olduğu ise bir gerçek. Kimileri sürdürülebilir çözümleri uğraştırıcı bulurken kimileri bu zahmetin sonunda her şeye değer olduğunu düşünüyor. Doğu Kenya'nın Meru kasabasında yaşayan kişiler de bu zahmetin her şeye değer olduğunu düşünüyor ve tuvalet kağıdı üretmek için ağaç kesmek yerine ağaç büyütüyor. Meru sakini Benjamin Mutembei'ya ailesinden miras kalan bu gelenek duyanlara ilham veriyor.
DEDESİNİN GELENEĞİNİ DEVAM ETTİRDİ
Doğu Kenya'daki Meru kasabasında yaşayan Benjamin Mutembei kendisine büyükbabasından kalan bir geleneği 1985 yılından beri devam ettiriyor. Plectranthus barbatus bitkisinin yetiştiricisi olan Mutembei, bu bitkiyi yiyecek için değil tuvalet kağıdı için üretiyor. Üstelik 2 metreye yakın uzunluğu olan plectranthus barbatus bitkisinin yaprakları evlerimizdeki tuvalet kağıdı yapraklarının boyutuyla aynı. Limon ve naneyi andıran bir kokuya sahip olan bu bitki, tropikal sıcaklıkları seviyor ve tüylerle kaplı yumuşacık bir dokusu var.
Bu bitki Brezilya'da 'Boldo', Kenya'nın bazı bölgelerinde 'Kikuyu' olarak anılıyor. Bitkinin tuvalet kağıdı olarak kullanımının yüzyıllar öncesine dayandığı söylense de konuyla ilgili herhangi bir kanıt yok. Buna ek olarak bitkinin birçok kültürde çeşitli doğal ilaçların yapımında kullanıldığı bilinenler arasında. Üstelik plectranthus barbatus bitkisinin yaprakları hiçbir işlem görmeden tuvalet kağıdı olarak kullanılıyor. Yalnızca bu ağaca sahip olmanız ve yapraklarını belli bir olgunluk seviyesine geldikten sonra koparıp kullanmanız yeterli. Ağacı büyütüp bakımını yapmak dışında başka hiçbir işlem uygulamayan Benjamin Mutembei'nin ailesi ve komşuları onun topladığı yaprakları severek kullanıyor ve çevresine de tavsiye ediyor.
Endüstriyel tuvalet kağıdına bir alternatif olarak ortaya atılmış doğal tuvalet kağıdı kullanıcılarının sayısı tam olarak bilinmese de bitkinin Afrika'nın çeşitli bölgelerinde yaygın olarak yetiştirilebilmesi ve kolayca erişilebilmesi birçok kırsal alana yayılmasına neden oldu. Mutembei'nin yetiştirdiği bitki, Kenya'da tuvalet kağıdı yerine uygun maliyetli bir alternatif sağladı.
Benjamin Mutembei'nin büyük babasından kalan geleneği devam ettirmesi ve çevresine yayması Kenya Ulusal Müzesi'nde geleneksel bitkiler konusunda uzmanlaşmış bir bitki uzmanı olan Martin Odhiambo'nun da ilgisini çekti. Odhiambo bu uygulamayı yakından takip etti ve tuvalet kağıdı için ağaç kesmenin çevreye olan etkisine ilişkin çözümün çoktan bulunmuş olması gerektiğine vurgu yaptı. Odhiambo, "Plectranthus barbatus yapraklarının endüstriyel tuvalet kağıdı karelerine benzer büyüklükte olmasının, modern sifonlu tuvaletlerde kullanılmaya veya latrinlerde kompost haline getirilmeye uygun olabilir" dedi.
TUVALET KAĞIDINA YENİ BİR ALTERNATİF GETİRDİ
Mutembei'nin tuvalet kağıdına getirdiği alternatifi oldukça beğenen Odhiambo, Nairobi'deki Kenya Ulusal Müzesi'nde Plectranthus barbatus'un kullanımları hakkındaki konferanslar düzenliyor ve gelen ziyaretçilere botanik bahçesinden fideler satıyor. Gelen katılımcıların bitkinin nasıl kullanılacağını öğrenmek konusunda hevesli olduklarını ve kasabalarına götürmek için fide almak istediklerini söylüyor.
Üstelik tuvalet kağıdına bir alternatif olarak görülen bu yaprakların nâmı, Kenya içerisinde sınırlı kalmamış. ABD'nin Florida eyaletinde sürdürülebilir yaşamı savunan kâr amacı gütmeyen bir kuruluşun yöneticisi olan çevre aktivisti Robin Greenfield, beş yıldır plectranthus barbatus yapraklarını inceliyor ve tıpkı Meru kasabası sakinleri gibi o da bu yaprakları kullanıyor.
Greenfield, 'Kendi tuvalet kağıdınızı yetiştirin' sloganıyla hazırladığı bir kampanya yürütüyor ve Florida'da Plectranthus barbatus bitkisi yetiştiriyor. İnsanları kendi tuvalet kağıtlarını yetiştirmeye teşvik eden Greenfield şimdiye kadar yüzlerce kişiye bu ağacın yapraklarını tuvalet kağıdı yerine kullanma konusunda alışkanlık kazandırdığını söylüyor.
TÜM DÜNYAYA YAYILABİLİR Mİ?
Peki, plectranthus barbatus yapraklarının Kenya'dan Florida'ya uzanan yolculuğu dünyanın başka yerlerine de ulaşabilir mi, bu bitkinin daha yaygın olarak kullanılması ne kadar gerçekçi? Uzmanlar, bu bitki yapraklarının endüstriyel tuvalet kağıtlarının yerini alıp alamayacağı konusunda hâlâ araştırmalarına devam ediyor. Plectranthus barbatus yapraklarından haberdar olan tuvalet kağıdı üretici devleri her ne kadar hammaddelerini ağaç keserek değil kağıt dönüştürerek elde etmeyi düşünseler de yine de tam anlamıyla plectranthus barbatus kadar sağlıklı olacak mı bilinmiyor.
2023 yılında yapılan bir araştırmaya göre dünya genelinde her gün yaklaşık 27 bin ağaç tuvalet kağıdı üretmek için kesiliyor. Bu da yılda yaklaşık 15 milyon ağacın kesildiği anlamına geliyor.
