Ay'a indiğinde hapşırmaya başladı! Saç telinden 50 kat daha küçük, ciğerde asılı kalıyor
13.12.2024 - 06:56 | Son Güncellenme:
Astronot Harrison Schmitt, NASA'nın Apollo programının insanların Ay'a ayak bastığı son görevi olan Apollo 17'de yer almıştı. Ancak adım attığı an başına geleceklerden habersizdi. Dünyadayken herhangi bir maddeye alerjisi olmayan astronot başka bir gezegene olan yolculuğu sırasında, kendini daha önce hiç yaşamadığı bir durumun içinde buldu.
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr - Alerji, bir kişinin bağışıklık sisteminin çoğu kişi için zararsız olan çevredeki maddelere tepki vermesiyle meydana gelen durumdur. Çoğunlukla kişilerin toz akarlarında, evcil hayvanlarda, polenlerde, böceklerde, kenelerde, küflerde, yiyeceklerde ve ilaçlarda (ilaçlarda) bulunan maddelere alerjisi vardır. Alerjisi olanlar alerjenlere maruz kaldıklarında, inflamasyona yani kızarıklık ve şişliğe yol açan bir bağışıklık reaksiyon geliştirebilirler. İnsanların büyük bir çoğunluğu ortak maddelere karşı alerjik reaksiyon gösterse de bazen çok nadir kişilerde nadir alerjiler olduğu gözlemlenebilir, tıpkı Ay'a ayak basan son insan olan NASA astronotu Harrison Schmitt gibi. İşte Ay'a yolculuk yapmadan önce bu alerjisinin farkında bile olmayan astronotun duyanlara hayret veren o hikâyesi.
AY'DAN DÖNÜNCE GÖZLERİ KAŞINDI, BURNU TIKANDI
Harrison Schmitt, ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) 1972’deki Apollo 17 misyonu kapsamında görev alıyordu. Shmitt bir jeologtu ve Ay'daki görevi gezegenden örnekler toplamaktı. Gezegene ayak bastıktan sonra görev saati geldiğinde kıyafetlerini giymiş taş örnekleri toplamaya başlamıştı. Görev sonrası iniş modülüne girip üstünü çıkardığında ise kıyafetlerinin ve ekipmanlarının üzerinde kalan Ay tozları cildine temas etti. Oldukça normal olan bu durum onun için hiç de öyle olmamıştı. Ay tozları cildine temas eden Schmitt vücudunda bir tuhaflık fark etti. Bir anda gözleri kaşınmaya ve hapşırmaya başladı. Gözlerindeki kaşıntıya burun tıkanıklığı da eklendi. Schmitt'in ay tozuna alerjisi vardı ve tozun cildine temas etmesiyle daha önce hiç yaşamadığı alerjik reaksiyonlar bir anda patlayıverdi.
Schmitt, 2019 yılındaki Starmus uzay festivalinde yaşadığı bu deneyimi şu sözlerle açıkladı: "Tozu ilk kokladığımda alerjik reaksiyon gösterdim, burnumun içi şişti. Bunu sesimden duyabiliyordunuz. Sonra yavaş yavaş geçti. Dördüncü kez ay tozu koklayana kadar bu durum tam üç kez yaşandı."
TOZUN YAPISI KESKİN VE İNCEYDİ
Ay tozuna karşı alerjik reaksiyon gösteren tek kişi o değildi ve açıklamasında görev arkadaşlarından birinin de alerjik reaksiyon nedeniyle komuta modülünden kıyafetleri çıkarırken işini durdurmak zorunda kaldığını söyledi. Schmitt, sorunun gelecekteki görevler için de sonuçları olduğunu ifade eden açıklamalarda bulundu. Schmitt, "İlerleyen yıllarda aya düzenlenecek gelecek görevlerde toza daha çok maruz kalacak kişiler varsa bu kişilerin ay tozuna reaksiyon gösterip göstermeyeceklerini bulmamız gerekiyor. Önerim, asla Ay tozuna maruz kalmalarına izin verilmemeli. Kabinden, giysiden tozu uzak tutmak için mühendislik çözümleri geliştirmek gerekiyor" dedi.
Harrison Schmitt'in yaşadığı bu olayı araştıran NASA yetkilileri, Ay tozunun yapısını inceledi. Bu toz ince ve keskin parçalardan oluşuyordu. Parçalar, Dünya’daki tozlu sayılabilecek ortamlardan farklıydı çünkü Ay’da rüzgâr yoktu. Bu da toz parçacıklarının keskin ve köşeli olması anlamına geliyordu. Ay tozunun keskin yapısının insan vücuduyla temas etmesi halinde tahrişe ve alerjik reaksiyona sebep olduğu kanıtlandı.
AKCİĞERLERDE AYLARCA ASILI KALIYOR
Ay tozunun oluşturduğu potansiyel sağlık riskleri bilim insanları tarafından incelenmeye devam edildi ve uzun süreli görevlerde astronotlar için ay tozuna uzun süreli maruz kalmanın sorunlara yol açabileceğini buldular. Araştırmacıların bulgularını GeoHealth dergisinde yayınlandı ve ay tozunun akciğer hücrelerindeki hücre ölümüne ve DNA hasarına yol açtığı görüldü.
Yapılan çalışmada ay tozunun saç telinden 50 kat daha küçük parçacıklardan oluştuğunu ve akciğerlerde aylarca asılı kalabildiği görüldü. İnsan uzay uçuşlarında görev alan bir akciğer fizyoloğu olan Kim Prisk ise konuyla ilgili, "Parçacık ne kadar uzun kalırsa, toksik etki olasılığı o kadar artar" açıklamasında bulundu.
Astronot Harrison Schmitt’in yaşadığı durum Ay’da yapılması planlanan diğer görevlerde yetkililer açısından iyi bir deneyim oldu. Astronotların güvenliği her şeyden önemliydi ve Ay tozundan zarar görmemeleri, Schmitt'in yaşadıklarının bir daha tekrarlanmaması için çalışmalar yapıldı.
Schmitt, Ay'da yürüyen ve yaşayan sadece dört kişiden biri. 1975'te NASA'dan ayrıldıktan sonra, 1977'de senatör olarak siyaset dünyasına adım attı. Ancak 2008 yılında siyasetle olan bağını da resmi olarak sonlandırdı.
