Okul grevi tamam sıradaki gelsin

Ege Doğaç Erdoğan - Kimilerine göre gelecek nesiller için cesurca kendini ortaya atan bir kahraman, kimilerine göre de fanatik büyükleri tarafından yönlendirilen tam bir baş belası: Greta Thunberg. Küçük yaşına rağmen milyonları arkasından sürüklemeyi başarmış bir aktivist; lafı evirip çevirmeden direkt söylüyor olması da bazı insanları sinir ediyor haliyle. Özellikle politikacıların işine gelmeyen söylem ve eylemleri sebebiyle devlet başkanlarından tutun sosyal medya trollerine kadar sürekli linçe uğrayan bir gençten bahsediyoruz. Thunberg 9 Haziran Cuma günü son kez ‘okul grevi’ eylemini gerçekleştirdi zira artık liseden mezun oluyor. Kuşkusuz bazıları “nihayet kurtulduk” diyecek ancak Thunberg’in iklim değişikliği konusunda farkındalık yaratma mücadelesi sona erecek gibi gözükmüyor.

Thunberg iklim değişikliği için eylemlerinin ilkini 15 yaşındayken 2018’de İsveç parlamentosunun önünde gerçekleştirdi. İlk protestosu kısa sürede büyük bir ses getiren Thunberg’e okul arkadaşları, velileri ve öğretmenleri destek verdi. Thunberg o günleri şöyle anlatıyor: “Kendi başıma oturacağımı sanıyordum ama ikinci gün 35, sonraki gün 10 kişi katıldı. Katılım sayısı her gün değişti ama yalnız kalmadım. Bugün sınıftan biri daha bana katıldı, küçük çocuklarını yanında getirmiş bir kadın da vardı. Dün öğretmenim geldi, başka öğretmenler de bana destek veriyor.” Bir ay içinde bu eylemler düzenli olarak her cuma iklim için okul grevleri şekline büründü ve 2018’in Kasım ayında 24 ülkeden 17 bin öğrencinin katıldığı büyük bir toplum hareketi haline geldi. Thunberg artık yüksek profilli organizasyonların aranan konuşmacı konuğu pozisyonundaydı; Polonya’daki BM İklim Konuşmaları’na davet edildi. Bir sene sonra 2019’da Nobel Barış Ödülü’ne aday gösterilse de ödülü Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed Ali’ye kaptırdı. Okul grevleri giderek büyüyerek her cuma farklı ülkelerden milyonlarca kişinin katılımıyla devam etti.

Time dergisi tarafından dünyanın en etkili kişileri arasında gösterilen Thunberg, “Artık tüm dünyaya konuşuyorum” diye bir tweet attı. Greta Thunberg ismini görmezden gelmek mümkün olmayacaktı.

Liderlerin yüzüne çarptı

Hızlı yükselişi, keskin dili ve taviz vermeyen duruşu ile dünya liderlerinin canını sıkmaya da başlamıştı. “Boş laflarınızla çocukluğumu ve hayallerimi çaldınız” sözlerini BM kürsüsünden oradaki tüm liderlerin yüzüne çarpan Thunberg, lise çağında bir çocuk tarafından ‘fırçalanmayı’ hazmedemeyen reaksiyoner bir kitle buldu karşısında. Twitter başta olmak üzere sosyal medyada Thunberg karşıtları nefret söylemleri yaymaya başladı. Brezilya’nın Amazon ormanlarındaki politikasını eleştiren tweet’inden sonra Brezilya devlet başkanı Bolsanaro tarafından “pirralha” (velet anlamında hakaret söylemi) yakıştırması yapıldı. Aspeger sendromuna sahip Thunberg, akli dengesinin yerinde olmadığı şeklinde hakaretlere de maruz kaldı. Trump tarafından da alaya alınan Thunberg, tüm bu nefret kampanyasına rağmen yılmadan mücadelesini sürdürdü. Pandemi döneminde okul grevlerini dijital olarak devam ettirme çağrısında bulundu. Çocuklara sabun, maske ve eldiven alınması için UNICEF’e 100 bin dolar bağışta bulundu. Kurduğu vakıf daha sonra Dünya Sağlık Örgütü’ne COVAX aşı paylaşımı programına katkı olarak 100 bin euro verdi.

2021’de Glasgow’daki COP26 İklim Zirvesi’ni protesto ederek “Büyük bir halk baskısı olmadığı sürece böyle konferanslarla değişim olmaz” tweeti attı. 2022’deki COP27’den önce ise bu zirvenin “yeşil yıkama (greenwashing), yalan söyleme ve hile yapma” fırsatı sunacağını ifade ederek protestosuna devam etti. 2023’de Almanya’da kömür madenlerine karşı çıktığı bir mitingde gözaltına alınıp kısa süre sonra serbest bırakıldı. Son okul grevinden sonra eylemlerini bırakma niyeti olmadığını dile getiren Thunberg, “Her şeyi değiştirebilmek için herkese ihtiyacımız var. Cuma günleri teknik olarak artık okul grevi olmasa da protestolarıma devam edeceğim. Elimizden gelen her şeyi yapmaktan başka çaremiz yok. Mücadelemiz daha yeni başladı” tweetiyle ben daha buradayım ve gitmeye hiç niyetim yok mesajını verdi.

Yön veren bir figür

Greata Thunberg’in iklim değişikliği ve çevre konusunda küresel çapta büyük bir fakındalık yarattığı inkar edilemez. Thunberg iklim değişikliğini bir ölüm-kalım mücadelesi olarak görüyor ancak dünya liderleri tarafından da aynı şekilde yorumlanmasını beklemek fazla iyi niyetli olurdu. Siyaset büyük oranda kısa vadeli yapılır çünkü siyasetçiler bir sonraki seçime göre planlarını yaparlar. 30-40 sene sonrasını değil, en fazla 5 sene ilerisini dert edinirler. Ünlü ekonomist John Maynard Keynes “Uzun vadede hepimiz ölüyüz” diye mizahi bir şekilde bu sorunu ortaya koymuştur. Eski ABD başkan yardımcısı Al Gore’un “Uygunsuz Gerçek” (An Inconvenient Truth) belgeseli ile yaratılan farkındalık Thunberg ile pekişerek artık dünya liderlerini istemeden de olsa hareket geçmeye zorlamaya başladı. Gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakmak için çırpınan Thunberg, siyasete girmeye niyeti olmadığını söylese de şüphesiz ileride siyasete yön veren bir figür olarak boy göstermeye devam edecek.

Ailesi sanat dünyasından

Greta Thunberg 2003’de İsveç’in başkenti Stockholm’de doğdu. 8 yaşından itibaren iklim değişikliği hakkında bilgi edinmeye başladı. 11 yaşında bu konuda büyük üzüntü yaşadığı için bir süre hiç konuşmadı. Asperger sendromu teşhisi konulan Thunberg, “dünyayı siyah ve beyaz olarak görmeme yardımcı olan bir süper gücüm” diye bu durumunu yorumluyor. Greta’nın annesi Malena İsveç’i 2009’da Eurovision’da temsil eden bir opera sanatçısı, babası Svante ise dedesi Olof gibi oyunculuk yapıyor.

Amerika’ya tekneyle gitti!

Greta Thunberg yüksek karbon salınımı nedeniyle uçak yolculuğu yapmayı reddediyor. 2019’da New York’ta düzenlenen BM İklim Eylem Zirvesi’ne gitmek için deniz yolunu tercih eden Thunberg, Malizia II isimli bir yelkenliyle sıfır karbon salınımı bırakarak Atlas okyanusunu geçti. Genelde tren ile ulaşımını sağlayan genç aktivist, zorunlu hallerde yüzde yüz elektrikli otomobilleri kullanıyor.

Yüzde 1.5 derece için yetersiz çaba

BM tarafından kurulan Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) mart ayında yayınladığı son raporuna göre ülkelerin karbon salınımlarını azaltmak için belirgin çaba sarfettikleri ancak bu çabanın küresel ısınmayı 1.5 derecede tutmaya yetmeyeceği vurgulandı. 2015’teki Paris Anlaşması’nı imzalayan ülkeler 2030’a kadar karbon salınımlarını yarıya indirmeyi, 2050’de ise sıfırlamayı taahhüt etmişlerdi.