Kurşun asker ordusu vitrininde

SEYHAN AKINCI- İkinci, tarihte nam salmış adıyla Büyük Frederick Prusya Kralı olduğu dönemdeki başarıları günümüz Almanyasının inşaasından öte pek çok şeye ilham oldu. Bunlardan biri de koleksiyonerleri peşinden koşturan kurşun askerlerin yaygınlaşmasıydı. Almanya ve Avusturya’da üretilen iki boyutlu teneke askerlerle başlayan kurşun asker hikâyesi 17., 18. ve 19. YY’larda askeri stratejistler tarafından gerçek askerlerin yerlerini gösteren figürleri kullanarak savaş taktiklerini planlamak için kullanıldı. Günümüzde ise sayısız koleksiyoner, bazıları paha biçilemez kurşun askerlere sahip. En özel koleksiyonerlerden biri de iş insanı Nabi Cerit. Onun koleksiyonunu ayrıcalıklı kılan şey ise Osmanlı ve Türk askerlerinden oluşması kısaca tematik bir koleksiyon oluşu. Biz de Cerit ile koleksiyonunun bir bölümünü muhafaza ettiği ofisinde buluştuk ve kurşun askerlerinin hikâyesini dinledik.

Koleksiyonerlik hikâyeniz nasıl başladı?

Tutkum bir arkadaşımın evini ziyaret ettiğimizde, evinde birkaç seri kurşun asker görmemle başladı. Çok ilgimi çekti. Nereden edindiğini sorduğumda “İstanbul’dan, Türk, Osmanlı askerleri bunlar” dedi. Nereden edinebileceğimi öğrenince, ben de peşinden gittim. Çukurcuma’daki bir galerinin karı koca kurucuları çeşitli vesilelerle kurşun askerlere rastlamış ve onların da ilgisi çekmiş. “Biz bu işi neden yapmayalım?” diye yola çıkıp 10 değişik seri üretimi için organize olmuşlar. Her birinden yalnızca 10’ar adet ürettikleri 10 seri Osmanlı ve Türk askerlerinden oluşan kurşun askerlerden bir seriyi edindim. 1995-96 seneleriydi. Sonra iş gailesi falan derken kurşun askerleri aldığım gibi kutularda tutuyordum. Zaman içinde çıkarıp baktığımda vitrinde sunulabilecek şeyler olduğunu anladım. Ona yönelik bir çalışma yapmaya başlarken, internette led soldier, toy soldier ya da kurşun asker diye arama yaptıkça öyle bir gayya kuyusu buldum ki... Bunun üzerine daha da derinleşince Türkiye dahil 22 ülkede 102 farklı markadan Osmanlı ve Türk askerlerini toplamış oldum. Koleksiyonumda şu anda 4700 parça var. Bu parçaları artık koyacak yer bulamaz oldum. Adet çoğaldıkça bu işin bir de kaydını tutmak gerekiyordu. Dolayısıyla koleksiyona bir veri tabanı oluşturarak; ne zaman, nereden alındığı, dökümcüsü, boyacısı, satıcısı kim, ne marka olduğu, görselleri gibi bilgileri veri tabanı oluşturarak kaydetmeye başladım.

En çok nerelerden edindiniz kurşun askerlerinizi?

Bütün aradıklarım Türk ve Osmanlı askerleriydi. Dünyada oldukça fazla kurşun asker koleksiyoneri olmasına rağmen tematik bir koleksiyona bugüne kadar rastlamadım. Benimki yalnız Türk ve Osmanlı askeri üzerine tematik bir koleksiyon. Bir parça hariç 4700 parçanın tamamı Türk ve Osmanlı askerleri, askeri figürleri, savaşlar, törenler, saraylar veya karargah figürlerinden oluşuyor. Saraya hizmet eden dört esnaf var örneğin; ciğerci, vs. gibi. Mehter takımları var. Hep askerle alakalı figürler. Benim iftihar vesilem tek temaya dayalı bir koleksiyon olması.

Mezatları takip ediyor musunuz?

Türkiye’de mezat çok yapılıyor ama kurşun asker mezatı var mı diye baktığımda ya yabancı bir iki tane veya koleksiyonumun temasına uygun tek tük askerler görüyordum. Onlara katılıp edindiğim figürler var. Sırf mezatlardan değil, üreticilerini bulup üreticilerinden aldım. Ellerinde olmayan ürünlerin kalıpları varsa benim için yeniden döktüler. Birkaç ay beklediğim oldu. Boyanması çok zaman alıyor. Fuarlara gittim. İngiltere ve Almanya’da güzel fuarlar var. Kıta Avrupasındaki fuarlar koleksiyonerlere yönelik. Orada üreticilerle tanıştım. Rusya acayip bir kaynakmış. Sovyetler dağılıp da biraz daha dünyaya açılmalarıyla herkesin haberi oldu. Rusya’da muazzam bir kurşun asker kültürü varmış. Boyayanlar oldukça uzun seneler eğitim alıyormuş.

Bu parçaların muhafazası da önemli...

Aşağı yukarı hepsinin böyle pleksiglas vitrinleri var. Fakat vitrinlerin hepsini bir yere sığdıramadığım için özel yapılmış kolilerde güvenli, rutubetsiz şekilde muhafaza ediyorum. Bekliyorlar orada. Bu kadar olacağını hiç tahmin etmemiştim.

Koleksiyonunuzun geleceği için bir planlanınız var mı?

Çocuklarıma bölüştüreceğim. Şimdi bir web sitesi düşünüyorum. Bu sitenin yurt dışından daha çok ilgi çekeceğini düşünüyorum. Meraklı oldukça fazla insan var çünkü.  

“Alman ve Avusturya kültürünün ürünü”

Teneke askerlere İngilizcede tin soldier deniyor. Tin de teneke manasında. Teneke askerler Almanya ve Avusturya kültürünün ürünü. Bir de İngiliz kültürünün savaş oyunu askerleri var. Meraklıları bunları 10’lu, 20’li, 30’lu birlikler hâline getirip hafta sonları bir otelin lobisinde veya bir pub’da buluşup savaş oyunu oynuyorlar. Bunların içinde Osmanlı ve Türk denen figürleri de buldum. Diğer figürler üç boyutlu teneke askerlerse iki boyutlu. İki tarafı da ayrı döküm, ayrı boyama. Teneke askerlerin hepsini Almanya’dan edindim. Bir kısmı boyasızdı. Hindistan’da teneke askerlerin boyacısını buldum ve orada boyattım. 2018’den beri toplamayı bıraktım. Bulabildiğim Türk ve Osmanlı askerlerinin tahminen yüzde 95’ini bulmuşumdur. Bulamadıklarımsa hiçbir şekilde erişilemiyenler. Ve erişemediğim, bulamadığım için durdurdum.