Gençliğin sırrı ‘Endotel tabakası’nda

Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Hayati Deniz - Hep gençleşme ya da sağlıklı yaş almadan bahsedilir ve bunlarla ilgili şu veya bu besini alalım şeklinde tavsiyelerde bulunulur. Aslına baktığımızda tüm organlarımızın sağlığı, sinirlerin, beynin, saç, tırnak cildimiz, diğer dokuların sağlığı onlara besin ve oksijen taşıyan damarlarımızın sağlığı ile başlıyor. Damar sağlığı ise damarlarımızın iç yüzeyini oluşturan kaygan tabaka endotel ve endotelin salgıladığı bazı hormon benzeri salgılardan etkilenmektedir. O zaman baktığımızda damarlarımızı yani endotelimizi genç tutmak, yıpratmamak gerekiyor. Peki, bunu nasıl yapacağız? 

Kan damarları, yaşam fonksiyonlarının sürdürülmesinde esas olarak görevli yapılardır. Anne rahminde oluşumumuzdan yaşamın sonlanmasına kadar besinlerin ve oksijenin vücuda dağılımından, doku ve organların canlı kalmasından sorumludur. Bol su ve meyve-sebze tüketmek, günlük yaşamın her anına hareketli aktiviteler eklemek, şeker ve yağ tüketimini kısıtlamak gibi önlemler yeni damarların sağlıklı oluşumuna ve var olan damarların sağlığının korunmasına yardımcı olur. 

Endotel sağlığını korumak için... 

Damar sağlığı, kalp sağlığı ile doğrudan ilişkilidir. Sigara, stres ve hareketsizlik gibi faktörler; kalp ve damar sağlığı konusunda kötü sonuçlar doğurur. Damar tıkanıklığı, pıhtı atması, ani ölüm gibi durumlar sıklıkla kalp damar problemlerinden kaynaklanır. Damarlarda kireçlenmeye bağlı sertleşme, plak birikmesi ve damar tıkanıklığı kontrol altında olmayan yüksek tansiyon, şeker hastalığı, kolesterol yüksekliği, inme ve kalp krizi ile yakından ilişkilidir. Damar sağlığını korumak ve damarların ömrünü uzatmak yalnızca kalp için değil vücuttaki tüm doku ve organlar için gereklidir. Saç tellerinden ayak tırnaklarına kadar vücuttaki tüm yapılar damarlar ile beslenir ve canlılığını korur. Vücudun her noktasında yer alan damarların korunması ve genç tutulması tüm organların ömrünü uzatmak için önemlidir. Vücuttaki en büyük ve en değerli organlardan biri olan cilt, damarların genç ve sağlıklı olması durumunda canlılık kazanır ve genç bir görünüme katkı sağlar. Damar sağlığını korumak ve kalp krizi gibi istenmedik olayların önüne geçmek için yirmili yaşlarda bile önlem almak önerilir. Bu önlemler yaşam tarzı değişikliği gibi herkes tarafından uygulanabilecek yöntemleri içerebilir. Kalp damar sağlığını korumak, damarları genç tutmak için; yaş, cinsiyet, genetik faktörler gibi değiştirilemeyen bazı risk faktörleri olsa da değiştirilebilir risk faktörlerine dikkat etmek önemlidir. Sağlıklı bir vücut kitle indeksi, obezitenin önüne geçmek ve şeker hastalığından kaçınmak bu yönde atılabilecek adımların başında gelir.  

Fazla kilolardan kurtulun 

Fazla kilolu bireylerde kilo kaybı ve sağlıklı beden kitle indeksine sahip olmak, kalp damar sağlığı ile birlikte hemen hemen tüm hastalıkları önlemede en etkili yollardan biridir. Uygun aralıkta bir kilo ile kan basıncı düşer ve böylece yüksek tansiyonun önüne geçilmiş olur. Vücuttaki yağ-kas oranının dengelenmesi ve fazla kilolardan arınmak, vücutta hormonal dengeyi düzenler ve kan şekerini normal sınırlarda tutarak şeker hastalığı riskini azaltır. Yüksek kolesterol ve trigliserid düzeyleri de kilo kontrolü ile dengelenebilir. Sağlıklı beden kitle indeksine ulaşmak için çeşitli beslenme programları, aralıklı beslenme ve detoks diyetler tercih edilebilir. Uzmanların günümüzde sık olarak tavsiye ettiği Akdeniz diyeti uygulaması, kilo vermede etkili olmasının yanında pek çok kronik hastalıktan korunmaya yardımcı olur. Akdeniz diyeti, Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerde benimsenmiş, geleneksel besinlerin tüketilmesini kapsar. Çok katı kısıtlamalara sahip bir diyet değildir; fakat rafine şekerlerin, işlenmiş ve paketlenmiş gıdaların tüketiminden mümkün olduğunca kaçınmayı tavsiye eder. 

Tansiyonu kontrol altında tutun  

Sağlıklı bir yetişkinde tansiyon değerinin 120/80 mmHg civarında olması gerekir. 140/90 mmHg üzeri tansiyon, yüksek tansiyon olarak bilinir ve bu sağlık sorunu, vücutta farklı olumsuz sonuçlar doğurur. Damarlarda plak oluşumu, kalp krizi ve inme gibi durumlarda sorumlu tutulan faktör sıklıkla yüksek tansiyondur. Kolesterol yüksekliği de kalp ve damar hastalıklarına zemin hazırlayan risk faktörlerinin başında gelir. Kötü kolesterol düzeyinin yüksek, iyi kolesterol düzeyinin düşük olması kalp damar hastalığı bulunan bireylerin büyük çoğunluğunda karşılaşılan bir durumdur. Sigaradan uzak durmak, düzenli egzersiz yapmak ve beslenme kontrolü, iyi kolesterol düzeyinin yükselmesini sağlayabilir. Balık gibi Omega 3’ten zengin gıdalar ile beslenmek ve B3 vitamini olarak bilinen niasinin yeterli düzeyde alımı da iyi kolesterol düzeyinde artışa yol açabilir. Niasin yönünden zengin gıdalar: 

Maya 

Süt ve süt ürünleri 

Yumurta 

Et ve sakatat 

Bulgur, kuru baklagiller ve tahıllar 

Ceviz, fındık ve fıstık