80 üstü gerçeği

Ege Doğaç Erdoğan - Birisi yaşımı sorduğunda genellikle bu soruyu soran kişiden bir tahmin yürütmesini isterim. Hiç unutmam 24 yaşındayken bir keresinde 38 sayısını işitmişti kulaklarım. Dünyam yıkılıp bunalıma girmek bir yana dursun, epey bir mutlu olmuştum. Bu şekilde hisseden sadece ben değilmişim. Virginia Üniversitesi’nden Brian Nosek ile Nicole Lindner’in araştırmalarına göre subjektif yaş ile kronolojik yaş hayatımızın değişik evrelerinde farklılık gösteriyor. Çocuklar ve genç yetişkinler genellikle kendilerini olduklarından daha yaşlı hissederken 25 yaş civarında bu trend terse dönüyor. Yirmili yaşların ortalarına kadar daha yaşlı olmayı isterken, yıllar geçtikçe gençlik yıllarımızı özlüyoruz. Dünyada giderek kalıplaşmış, objektif gerçeklerin sorgulandığı bir dönemde yaşarken yeni bir tartışma konusu da ‘ageism’ yani yaş ayrımcılığı. ABD başkanı Joe Biden geçtiğimiz hafta içinde tekrardan aday olacağını açıkladığında bu konu tekrar alevlendi; ilerleyen yaşı sebebiyle adaylığına karşı çıkanlar ile yaşın bir kriter olmaması gerektiğini savunanlar ikiye ayrılmış durumda. Montpellier Üniversitesi’nden Yannick Stephan’ın 17 bin kişiden fazla katılımcıdan toplanan verilerle yaptığı araştırmalar subjektif yaş hakkında bizlere bilimsel bulgular sunuyor. Kendimizi 8 ila 13 yaş olduğumuzdan daha yaşlı hissedersek ölüm riskimiz yüzde 18-25 arası artıyor. Aradaki nedensellik ilişkisi vücudumuzu ne kadar zinde ve sağlıklı tuttuğumuz ile alakalı zira kendini daha genç hissedenler daha çok fiziksel aktivite yapıyor. Öte yandan yaşlı ve yorgun bir mentaliteye sahip olanlar bir bakıma yaşam enerjilerini olması gerekenden erken tüketiyorlar. Bundan bir 10, 20 sene önce 30’unu geçtikten sonra futbolculara emekli gözüyle bakılırken şimdilerde Cristiano Ronaldo 38 yaşında yılda 200 milyon euro ile dünyanın en çok kazanan futbolcusu unvanını taşıyor. İnanılması zor olsa da Portekiz 2. Ligi takımlarından Oliveirense’de forma giyen Japon futbolcu Kazuyoshi Miura 56 yaşında halen profesyonel futbol oynuyor.

Cahit Sıtkı Tarancı 1946 yılında “Otuz Beş Yaş” şiirini yazdığında, dünyada o yıl doğan bir erkeğin yaşam beklentisi 72, kadının ise 78 idi. Ortalama yaşam beklentisi dünya çapında 2023 yılında ise erkekler için 83, kadınlar için 86. ABD Sosyal Güvenlik İdaresi’nden alınan bu veriler tabii ki ülkeden ülkeye değişkenlik gösterecektir ancak şu yadsınılamaz bir gerçek: Gelişen tıp, ilaç ve gıda sektörü sayesinde insanlar daha uzun yaşıyorlar. Toplumsal yönelimler zamanla her konuda değişiyor ve sanırım artık birine yaşlı demek de ‘iptal’ edilmemize sebep olabilecek hayati hatalardan biri haline gelecek.

90 yeni 60 mı?

Çağdaş kadın hareketinin öncülerinden Muriel Fox yakın zamanda 95. doğum gününü kutlamak için arkadaşlarıyla bir öğle yemeği düzenlerken “100 yaşını aşmış bir çok iyi arkadaşım var, 90 yeni 60’dır” diye söylemişti. Feminist hareketin bir diğer önemli figürü Gloria Steinem 89. yaşına girişini Zambia turuyla taçlandırıyor. New York Times’dan Gail Collins’e konuşan Steinem, iş, aile, ve para biriktirme gibi dertlerden arınmış bir şekilde hayatım daha yeni başlıyor şeklinde yorum yapıyor.

Emeklilik yaşı protestoları

Fransa’da haftalardır emeklilik yaşının artırılmasına karşı protestolar devam ediyor. Cumhurbaşkanı Macron yaşlanan nüfüs göz önüne alındığında başka çarelerinin kalmadığını ve statükonun devamının sosyal güvenlik sistemini iflasa sürükleyeceğini defalarca ifade etti. Çok nadir kullanılan bir yöntemle Meclis’i ‘bypass’ ederek yeni yasayı geçiren hükümet Anayasa gereği yapılması zorunlu güvenoyu oylamasından kılpayı galip çıktı. Genç ve çalışan kesimin giderek daha uzun yaşayan yaşlı nüfusu destekleyemeyecek olma tehlikesi sadece Fransa’da değil, küresel çapta geçerli bir sorun. Dünya Bankası’nın yayınladığı 2023 Dünya Kalkınma Raporu’na göre dünyanın her köşesinde benzeri görülmemiş bir hızda nüfusun yaşlandığı vurgulandı. Özellikle gelişmekte olan ülkelerin büyümeye devam etmek için göç almak zorunda kalacağı ifade edildi. Bahsi geçen ülkeler arasında Türkiye’de yer alıyor zira ülkemizde de artık nüfusun artma hızında düşüş gözlemleniyor.