Herkesin aklında kalan o tekerlemeler! Al bu takatukaları... Hatırladınız mı?

Tekerleme, ölçülü, kafiyeli olabileceği gibi basmakalıp, hazır cevap örneklerine denmektedir. Türk Edebiyatında geniş yer tutan tekerlemeler, ses ve söz uyumu şeklinde kurgulanan hayal ürünleridir. Yazılı eserlerin 11. Yüzyılda başladığı dolayısıyla tekerlemenin ilk tarihi bilinmemekte ve 11. Yüzyıldan itibaren örnekleri görülebilmektedir. Tekerleme, söylemenin de kendi içinde bir özelliği bulunmaktadır. Şarkılı, şiirli tekerleme toplantıları yapabilir, herkes farklı görev alarak muhteşem eğlenceler üretebilirsiniz. 

Herkesin Aklında Kalan O Tekerlemeler!

Tekerleme, Türk edebiyatının önemli bir ürünü, sözcük cambazlığı veya mizah yeteneğinin parladığı eserlerdir. Çocuklar için eğlencelik, bilmece, bulmaca ya da eğlence şeklinde görülebilmektedir. Yöresel ozan ve aşıkların atışmaları, ölçülü ve kafiyeli olarak dizilen sözcük cambazlığı olarak da adlandırılabilmektedir.

Konuşma sırasında verilen hazır cevapların da kimi zaman tekerleme örneği olduğu görülebilmektedir. Anlamlı ya da anlamışız kurgulanabilen tekerlemeler, en güzel diksiyon geliştirici etkenlerdir.

Küçük büyük her yaştan insan için tekerleme söylemesi ve konuşması büyük keyiftir. Anadolu aşıklarının tekerlemeli atışmaları halk arasında büyük keyif ve toplumsal bağlılık aracıdır. Aşıklar geleneğinde tekerleme- atışma gelenekleri vazgeçilmez eğlence kaynağıdır. 

Al Bu Takatukaları… Hatırladınız Mı?

Tekerleme sözcükleri arkadaşlar ve aile içinde büyük eğlence ritüeli olabilmektedir. Siz de tekerleme okurken ses ve söz uyumunu göz önünde bulundurarak ezgiler dizerek özel eğlenceler üretebilirsiniz. Tekerleme örnekleri masal, öykü, tiyatro ederi ya da bilmece şeklinde görülebilmektedir. Şimdi hayallerinizi tazeleyip tekerlemeleri anımsayalım.

Baldıran dalları ballandırmalı mı, ballandırmamalı mı? Sonra da bala daldırılan baldıran dalları dallandırılmalı mı ballı dalla dallandırılmamalı mı?

Al bu takatukaları takatukacıya götür. Takatukacı bu taka tukaları takatukalatmazsa al bu takatukaları takatukacıdan takatukalattırmadan geri getir.

Sizin dala konmuş, hallu, bellu, gabellu, kabak bas bel baykuşu,

Bizim dala konmuş, hallu, bellu, gabellu, kabak bas bel baykuşuna,

 “Sen nasıl bir hallu, bellu, gabellu, kabak bas bel baykuşusun”, demiş.

Kınıklı kılıbık kırpıntı kıyasettin, Kırımlı kılkuyruk kıtmiri kıkır kıkır kıkırdatarak küskütük küçümen küfeci külhaniyle külüstür Kürşat’ı külünklü küngür üstüne küttedek devirdi.

Büyük büyük büyülteçli, babacan Babaeskili bonboncu Bilal’le Bigalı bıngıldak Bahir’in bön bön bakışlarına, bomboş büyülü, büyük büyük laflarına kızıyordu.

Tekerleme eğlenceleri düzenleyerek sevdiklerinizle hem tadına doyulmaz vakit geçirebilir hem de kelime hazinenizi zenginleştirebilirsiniz. Herkesin farklı bir tekerlemeyi, şiirsel, şarkı olarak ya da bilmece şeklinde söylediğini düşünmek bile kulağa hoş geliyor. Siz de yaşamlarınıza eğlence ve kalite katabilirsiniz. En güzel, en eğlenceli vakitlerinizin bedava fakat paha biçilmez olmasını sağlayabilirsiniz.

Bir pirinci birinci buluşta bir inci gibi birbirine bağlayıp, perlepe berberi bastıbacak Bedri ile Balıkesir pazarına parasız giden bu paytak budala, babası topal Badi’den biberli bir papara yedi.

Kapıyı kıcır gattırıcılardan mısın, ocağı kıvılcımlattırıcılardan mısın? Ne kapıyı kıcırdattırıcılardanım ne ocağı kıvılcımlattırıcılardanım.

Şu yoğurdu nane ile birlikte sarımsaklasak da mı saklasak nane ile sarımsaklamasak damı saklamasak?

Uykucu Ülkü, ucu tüllü üç örtüyü ütüyle ütüleyip de mi örtünmeli, üç örtünün ucunu tülleyip ütüleyip de mi üstüne örtünmeli?

Tekerlemeler Arasındaki Farklar

Tekerleme, kısa – uzun, Kolay – Zor Söylenebilen, tiyatrolarda, bilmecelerde görülen tekerlemeler gündelik yaşamda ve eğitim sürecinde geniş yer bulmaktadır. Güzel Türkçe konuşabilmenin en keyifli desteği de tekerlemelerdir. Öyleyse bu keyifli sürece katkıda bulunabilmek için,

Tekerleme örneklerine göz atalım;

Gül dibi bülbül dili gibi, bülbül dili gül dibi gibi,

Şu köşe yaz köşesi, bu köşe kış köşesi, ortada su şişesi.

Nankör nalbant nalları nallamalı mı, nallamamalı mı?

Ertenekli Örtenekli, Ergene’nin ecesi, Esentepe’nin eğlencesi, Erdenler erkete Erdem’le bize geldiler. Halk edebiyatının en güzel, kolay ve eğlenceli türü olan tekerleme üretimi, hayal gücüne dayanmaktadır. Kafiyeli, uyaklı tekerlemeler olabildiği gibi şiirsel yapıya sahip ve bilmece türleri de bulunmaktadır. 

Halk Edebiyatında Tekerlemenin Yeri

Türkçe, dünyanın en zengin ve yaşayan dillerinden biridir. Tekerleme ise edebi türler içinde eğlence, mizah ve bilmece barındıran bir türdür. Aşık atışmalarından çocuk oyunlarına, tiyatro eserlerinden bilmecelere kadar tekerleme örnekleri bulunmaktadır. Türkçe konuşmanın temeli diksiyon eğitiminin de en büyük desteği tekerlemelerdir.

Hayatın her alanında herkesin kullandığı tekerleme türleri söylenerek hoş vakitler geçirilebilmektedir. Bazıları tekerleme söyleyerek gerçekte söyleyemediklerini söyler. Bazıları tekerleme örnekleriyle hayat dersi verirler. Tekerlemelere örneklerle devam edelim.

Yaprağın üstünde bir tırtıl, yaprağı yiyor kıtır kıtır, yaprağı yeme pis hain tırtıl.

Aliş’le Memiş mahkemeye gitmiş, mahkemede mahkemeleşmişler mi mahkemeleşememişler mi?

Bu mumcunun mumu umumumuzun mumudur.

Dört deryanın deresini dört dergahın derbendine devrederlerse, dört deryadan dört dert, dört dergahtan dört dev çıkar.

Cüce çinici Celali Hoca gizlice marpuççular içindeki zücaciyecilere gidip içi Çince yazılı cicili biçili cam çubukları cepceğizine indirmiş.

Kartal kalkar dal sarkar, dal sarkar kartal kalkar.

Adem madene inmiş, Adem madende badem yemiş.

İki kel kör kirpinin yırtık kürkünü dişi kel kör kirpinin yırtık kürküne eklemişler.

Tekerleme Tekerlenirken Ne Anlatmak İster?

Tekerleme, sözcükleri gelişigüzel olabileceği gibi ses uyumlu, bilmece türünde ya da tiyatral özellikte olabilmektedir. Tekerleme üretilirken düşünmeden, gelişigüzel sözcükler şeklinde olsa bile mutlaka bir ders niteliği taşımaktadır. Örnek olarak Takatuka tekerlemesini alalım.

Taka tuka tekerlemesinin anlamını kavrayabilmek için öncelikle taka tukanın ne olduğunu bilmek gerekmektedir. Takatuka, genellikle ahşaptan yapılan terlik(takunya)tir. Altı tahtadan üstü kumaş, deri ve çeşitli ürünlerden olabilmektedir. Dolayısıyla ahşap takunya sert zeminlerde yüksek ses çıkarmaktadır.

Tekerlemede sözü edilen taka tuka söylemi de buradan gelmektedir. Taka tukacı ise takunya yapan kişi demektir. Taka tukalattırma mecazi anlamı ise, gereksiz gürültü yapanları susturmak, taka tukacıya törpülettirmek olarak da ifade edilebilmektedir. Bir başka örnek;

Yoğun olarak kullanılan masal tekerlemeleridir. Okur ya da dinleyicinin dikkatini toplayabilmesini sağlamak için çeşitli anlamlar yüklenmektedir. Hayal gücünün yüksek olarak işletildiği masal tekerlemeleri okuru heyecanlandırarak konuya dahil etmek istemektedir.

Kartal, tekerlemesinde eğlence ve hiciv söz konusudur. Kartal kendi ağırlığından ince bir dala konarsa, dal aşağı doğru sarkacaktır. Kartal daldan uçtuğunda ise dal eski konumuna yükselecektir. Aynı zamanda “kartal kalkar dal sarkar” ifadesi ağırlığını korumayı, kendini çekemeyecek güçtekilere güvenirsen taşımayabileceğini anlatmaktadır.

Kırk küp tekerlemesinde de sözü edilen, karşıdakine kusur bulurken acımasız olmamayı, kusursuz sanılanların da diğerleri gibi kusurları olabileceğini ifade etmektedir.

Aliş’le Memiş, tekerlemesinde sözü edilen ise çocuklar arasında gelişen olaylar, kendi aralarında çözülebilir. Çocuklar haksızlığı kabul etmeyecek kadar samimilerdir. Arabulucu ya da bilirkişiye ihtiyaç yoktur şeklinde açıklanabilmektedir.

Bütün tekerleme türeleri eğitim ve özel hayata güzellikler katmaktadır. Tekerleme, insanlar arasında nezaketle atışmanın, saygı çerçevesinde bir şeyleri eğlenerek ifade edebilmenin aracı unsurlarıdır.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİRKolay Tekerlemeler – Söylemesi Kolay, Kısa ve Çocuk Tekerlemeleri ve Tekerleme ÖrnekleriHaberi Görüntüle

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİREn Komik Tekerlemeler – Kısa, Zor, Uzun ve Komik Çocuk Tekerlemeleri ve ÖrnekleriHaberi Görüntüle

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİRUzun Tekerlemeler – En Uzun Zor ve Diksiyon Tekerleme ÖrnekleriHaberi Görüntüle