Doğru trendle hızlı ihracat

MİTHAT YURDAKUL- İşte adım adım yol haritası

Türkiye 2023 yılını 255.6 milyar dolar ihracatla kapattı. Bu yıl ise 264 milyar dolar ihracat hedefleniyor. Son 9 aylık ihracat ise 192.8 milyar dolar seviyesinde yükseldi. Son açıklanan ihracat rakamlarına göre, Eylül 2024'te 1189 firma ilk kez ihracat gerçekleştirdi. Bu firmaların ihracata katkısı 124.5 milyon dolar oldu. Tabii ki ihracat hedeflerini yukarı çekmek için çok daha fazlası gerekiyor.

Şirket kurarak ihracat yapmak isteyen şirketler için bir dizi önemli prosedür bulunuyor. Ülke ve pazar seçiminin yanı sıra ihraç edilecek ürünlerle ilgili son trendlerin takibi büyük önem taşırken, ihracatının karşılığını risksiz tahsil etmek isteyen firmaların, ödeme yöntemini titizlikle seçmesi gerekiyor.

İthalat yapmak için şirket kurma şartı aranmazken, ihracata başlayabilmek için Türkiye sınırları içerisinde resmi olarak kurulmuş bir firmaya sahip olmak gerekiyor. Bu firma anonim şirket, limited şirket veya şahıs şirketi olabiliyor. İhracat işlemlerini gerçekleştirebilmek ve fatura kesebilmek, ihracat işlemleri sonrası KDV muafiyetinden yararlanmak ve müşterilerle güvene dayalı bir ilişki kurabilmek için şirket kurulumunu gerçekleştirmek şart.

İhracatçı sıfatını kazanabilmek için ikinci adım, Türkiye İhracatçılar Meclisi'ne (TİM) bağlı 13 genel sekreterlik altında örgütlenen 61 ihracatçı birliğinden en az birine üye olmak. Üye olunacak birlik, ihraç edilen ürünün niteliğine göre belirleniyor. Birliklerden birine üye olan ihracatçı, diğer birliklerin alanına giren maddeleri üyelik şartı aranmaksızın ihraç edebiliyor. İhracatçı birliklerine kayıt olmak için; başvuru formu ve taahhütname, ticaret sicil gazetesi bilgileri, vergi levhası, imza sirküleri ve ödeme dekontu ibraz edilmesi yeterli.

Şirketini kurup ihracatçı birliğine üye olan ihracatçı için tecrübe kazanma aşaması başlıyor. Ticaret Bakanlığı tarafından firmaları temel dış ticaret işlemleri, ihracatta sağlanan devlet destekleri ve potansiyel ihraç pazarları hakkında bilgilendirme amacıyla yurt genelinde dış ticaret bilgilendirme seminerleri düzenleniyor. Seminer takvimi, bakanlığın Kolay İhracat Platformu üzerinden takip edilebiliyor.

Neler öne çıkıyor?

İhracatçı adayının pazara girme aşamasında en kritik adımlardan birisine ihraç edilecek ürüne karar vermek oluşturuyor. Burada izlenecek yol, sektöre göre farklılaşıyor.

İşlenmiş tarım ürünleri sektörü, çok geniş yelpazede ürün ve ürün grubu içermesiyle gıda sektörü içerisinde büyük bir paya sahip. Kakaodan makarnaya, unlu mamullerden hububata, bisküvilerden eczacılıkta kullanılan kapsüllere kadar birçok farklı alanda üretimi yapılan ve tüketiciye ulaştırılan ürünleri içeren bu sektör, artan nüfus ve buna paralel artan gıda ihtiyacı doğrultusunda sürekli büyüyor.

İndirim mağazalarının hızlı büyümesi, market markalı ürünlerin sektördeki payını artırıyor. Global gıda perakendecileri içerisinde üst sıralamalara çıkan indirim marketleri; yüksek satın alma hacimleri, pazarlık kabiliyetleri ve fiyat avantajı gibi etmenler sayesinde diğer perakendecilere kıyasla daha hızlı büyüyor. Bu durum da bu kanalın ürün portföyünün önemli kısmını oluşturan market markalı ürünlere olan talebi artırıyor. Pandeminin en büyük etkilerinden biri, insanları online alışverişe yönlendirmesi olurken tüketiciler, gıdada online kanalları sıklıkla kullanmaya başladı.

Online market alışverişi, erişimini yeni müşteri segmentlerine genişletti. Pandemiden önce, evlerine büyük sepet teslimatının rahatlığını arayan genç, kentsel, varlıklı aileler için çevrimiçi market alışverişi diğer gruplara göre daha yüksek çekiciliğe sahipti. Şimdi, teklifler daha fazla alışveriş misyonunu (kontörlü alışveriş gibi) ve müşteri segmentlerini (genç ve yaşlı nesiller gibi) ele alacak şekilde genişledi. Bir diğer önemli başlık ise "helal besinler". Hızlı bir şekilde büyümesini sürdürmekte olan helal gıda sektörü, küresel düzeyde hızla yayılıyor.

Elektronikte hem tehdit hem fırsat

Dünyada akıllı ev cihazlarına yapılan harcama 35 milyar doları geçti. Yıllık ortalama yüzde 16.6 gibi kuvvetli bir oranda büyümesi beklenen pazarın, 2030 yılına kadar 139 milyar dolarlık büyüklüğe ulaşacağı öngörülüyor.

Elektrik ve elektronik ürünler sektörünce üretilen ürün yelpazesi beyaz eşyadan tüketici elektroniğine, telekomünikasyon cihazlarından bilgisayarlara, profesyonel ve endüstriyel cihazlardan savunma elektroniğine kadar çok sayıda alt sektöre uzanıyor. Teknolojik gelişime ve ilerlemenin hızı, ürün yelpazesini her geçen gün artırıyor.

Pandemiyle beraber elektronik parçaların üretim tesisleri, lojistik yavaşlama ve dünya genelinde işgücünün bulunmaması nedeniyle durdurulurken, dünyanın dört bir yanındaki çeşitli e-ticaret şirketleri de elektronik endüstrisini etkileyen temel olmayan öğelerin (elektronik ürünlerin çoğu dahil) teslimatını durdurdu.

Son olarak da tüketiciler sahip oldukları elektronik ürünleri daha fazla kullanmaya başladı. Bu üç duruma rağmen sektörde fırsat görülüyor. Sektör için ihracat potansiyeliyle öne çıkan ülkeler şöyle sıralanıyor: Almanya, İngiltere, Fransa, Rusya, İtalya, ABD, Çin, Azerbaycan, Romanya ve Gürcistan.

Savunma ve havacılık 

Havacılık ve savunma endüstrisinin yeni teknolojiler ve çözümler geliştirmek, yeni pazarlar yaratmak ve büyüme fırsatlarını genişletmek için inovasyona odaklanması bekleniyor. Sektörde öne çıkan alt dallardan birisi, uçak parçalarının 3 boyutlu basımı.

Üreticiler artık uçak ve uçak motorları için parçalar üretmek için 3D baskı teknolojisini kullanıyor. Bu özel gelişme, Airbus gibi büyük orijinal ekipman üreticilerinin (OEM'ler) yeni malzemeler kullanarak daha düşük maliyetler ve daha hızlı teslim süreleriyle eski uçak parçalarını 3D olarak basabildiği büyüyen bir trendi temsil ediyor. Rusya - Ukrayna savaşı ile hem savunma harcamaları hem de bu harcamaların hangi ülkelere hangi ürün için yapılacağı değişirken, savaş; savunma harcamalarının asgari düzeyde olabileceğini düşünen bir dizi Avrupa ülkesi için güçlü bir uyandırma çağrısı oldu. 

Televizyon pazarı, kablo veya uydu TV gibi geleneksel yayın çeşitlerinden, internet tabanlı yayın ve internet protokolü televizyonuna (IPTV - Internet Protocol Television) doğru bir paradigma değişimine giriyor. Pazarın, hane halklarındaki artan internet penetrasyonu ve telekom servis sağlayıcıları tarafından başlatılan IPTV çözümleri sayesinde gelişmekte olan ülkelerden güçlü bir talep izlemesi bekleniyor. Küresel IPTV piyasasında Asya-Pasifik, en büyük bölge olurken, Orta Doğu'nun 2026'ya kadar en hızlı büyüyen bölge olması bekleniyor.

Giyimde "hızlı moda"

Hazır giyimde ise öne çıkan trendlerden birisi "hızlı moda". Hızlı moda terimi, yeni trendleri karşılamak için podyumdan mağazalara hızla geçen giyim tasarımlarını tanımlamak için kullanılıyor. Hızlı moda, kıyafet fiyatlarındaki düşüş, moda kıyafetlere olan iştah artışı ve tüketicilerin satın alma gücünün artması ile yaygınlaştı. Hızlı moda perakendecileri trendde kalabilmek için bir haftada birkaç kez yeni ürünler tanıtıyor, hızlı moda ile maliyet açısından verimli olan hazır giyim eşyalarının hızlı bir şekilde üretilmesi hedefleniyor. 

Mobilyada "çevre"

Dünya genelinde yeşil bina projelerinin giderek yaygınlaşması, çevre dostu mobilyalar da dâhil olmak üzere sürdürülebilir iç mekân ürünlerine olan talebi artırıyor. Tüketicilerin artan çevre bilincine yönelik üreticiler eko etiketli ve sertifikalı ürünler sunarak tüketicinin bu yöndeki talebini karşılamaya çalışıyor. Sadece üreticiler ile sınırlı kalmayıp, perakendeciler de sertifikasyona önem veriyor. Orman Yönetim Konseyi (FSC) bu bağlamda sertifikasyon hizmeti sağlıyor.

Pazar ve müşteri seçerken dikkat!

İhraç edilecek ürünle birlikte ikinci kritik aşamayı, ihracat pazarını belirlemek oluşturuyor. İthalatçı firmaya ulaşmak için sadece iletişim bilgilerine ulaşmak yeterli değil.

İhracat bedelinin garanti altına alınabilmesi ve ihraç ürününün hedef pazarda sürdürülebilir olarak dağıtılmasının da garanti altına alınması büyük öneme sahip. Dağıtım kanalları ve aracı firmalar hakkında bilgi sahibi olmak, ithalatçı seçimini kolaylaştırıyor. İhraç edilen ürünün hedef ülke tarafından alınıp alınmadığı, gümrük vergisi uygulanıp uygulanmadığı, satılmak istenen ürüne seçilen ülkede kota uygulanıp uygulanmadığı, tarife dışı önlemler ile Türkiye ile hedef ülke arasında ikili anlaşma olup olmadığını öğrenmek, ihracatın başarısını doğrudan etkileyen faktörler.

Dünyadaki sektörel fuarlara katılarak müşterilerle doğrudan iletişime geçmek, ürününü ve firmayı doğrudan anlatmak için önemli bir fırsat oluşturuyor. Fuarlara katılarak rakipleri gözlemek, bilgi ve deneyim alışverişinde bulunmak ve yeni anlaşmalara zemin hazırlamak mümkün.

Potansiyel alıcılarla dijital ve fiziksel kanallar aracılığıyla iletişim kurarak satış yapmak da mümkün. Ancak, firmanın kazancını doğrudan etkileyebilecek olan birçok değişkene dikkat etmek gerekiyor.  Müşteri ile sözleşme yaparken, ödeme tipinden kaynaklı riskleri ve varsa komisyon ve masrafların ürün birim fiyatına olan etkisini göz önünde bulundurmak gerekiyor. Teslimat yöntemleri de sadece ihraç malının fiyatlandırılmasında değil, aynı zamanda, ihraca konu ürünün kayıp, hasar ve zayi riskinin, taşıma esnasında nereden nereye kadar hangi tarafça yüklenildiğini anlamakta da kullanılıyor. 

Hangi ödeme yöntemi?

Uluslararası ticarette ödeme türleri, kambiyo ve gümrük mevzuatı açısından önem taşırken, ithalatçı ve ihracatçı arasında yapılan anlaşma ile bankacılık uygulamaları çerçevesinde gerçekleştiriliyor.

- Peşin Ödeme : Bu ödeme şeklinde ihracatçı bir risk almazken, ithalatçı ürünlerin gönderilmemesi, eksik gönderilmesi veya siparişe uygun olmaması gibi risklerle karşılaşabiliyor. Peşin ödeme bankalar üzerinden transfer edilebileceği gibi, çek ve kredi kartı ile de yapılabiliyor. Kredi kartı ile ödeme yapılabilmesi için kredi kartının yurtdışından bir bankadan verilmiş olması gerekiyor. 

- Mal karşılığı ödeme: Bu ödeme yönteminde, ihracatçı ürünü sevk ettiğine dair belgeleri karşılıklı anlaşılan banka üzerinden ithalatçıya gönderirken, ithalatçı malı teslim aldıktan sonra ödemeyi yapıyor. Bu model ithalatçı açısından hiçbir maddi risk içermezken ihracatçı için en riskli yöntem.

- Bölge karşılığı ödeme: İhracatçı mallarını sevk ettikten sonra ithalatçının bu malları kendi gümrüğünden çekebilmesi için gerekli olan belgeleri anlaşmalı bankaya teslim etmesi ve bankanın da ithalatçıdan ödemeyi aldıktan sonra vesaikleri ithalatçıya teslim etmesi ile yapılıyor. Bu aşamada banka mekanizmasının devreye girmesi ihracatçının riskini azaltıyor.

- Kabul kredili ödeme: İhraç bedelinin ihracatçıya yine bankalar aracılığı ile ancak hemen değil, taraflarca belirlenen bir vadede ödenmesiyle yapılıyor. Taraflar arasındaki anlaşmaya göre, mal mukabili veya belge karşılığı yapılabiliyor. 

- BPO (Bank Payment Obligation): "Banka Ödeme Yükümlülüğü" olarak da bilinen yöntemle, malın ithalatçı tarafından gümrükten çekilebilmesine ilişkin evraklar bankaya teslim ediliyor, evrak kontrolü banka tarafından yapılarak ithalatçıya geçmesi sağlanıyor. Akreditifte göre daha az prosedürü olan bu yöntem dış ticarette sıkça tercih ediliyor.

- Akreditifli ödeme: Akreditif, ithalatçı tarafından oluşturulan, belirlenen tutar, vade ve ödemeye ilişkin şartları içeren bir banka talimatı. İhracatçı malı fiilen ihraç ettiğine dair belgeleri bankaya ibraz ettikten ve banka ilgili belgeleri teyit ettikten sonra ödemenin yapılmasına ilişkin talimatı hayata geçiriyor. Eğer belgeler istenilen şekilde ibraz edilmezse ihracatçı ödemeyi alamama riski ile karşılaşıyor. İhracatta çokça tercih edilen bu yöntem için şu püf noktalara dikkat etmek gerekiyor:

1- İlgili belgeler belirlenen vadeye kadar teslim etmek,

2- Akreditif kapasmında belirlenen tutar ile belgelerde yer alan tutarların aynı olması,

3- Akreditifte belirtilen format ve sayıya uygun sayıda belge olması,

4- İhracatçının isminin doğru yazılması,

5- Akreditifte belirtilen yükleme koşullarına uygun yükleme yapılması,

6- Akreditifte kısmi yükleme için ayrıca izin verilmemişse malların tamamının tek bir gemiye yüklenmesi.