Her zaman kahraman

MÜJDE IŞIL - Yüzlerce yıl önce üretilmiş eserler aradan geçen zaman zarfında değişmiyor; sanatçıların yorumlayışı ve seyircinin bakış açısı farklılaşıyor. Sanatın sürekliliğini sağlayan da zaman karşısındaki bu konumu. Georges Bizet’nin, Prosper Mérimée’nin aynı adlı kısa romanına dayandırdığı dört perdelik operası “Carmen” bu açıdan gerçekten de altın değerinde bir eser. İlk kez 1875’te sahnelendiğinde kıyamet kopuyor. Çünkü opera gibi “elit” görülen bir anlatının başrolünde, hayatını erkeklerin değil, kendi istediği gibi yaşayan, özgür ruhlu bir Çingene kızının olması nedeniyle eser, ahlaka ve geleneklere karşı olarak nitelendiriliyor. Bizet’nin aynı yıl 37 yaşındayken vefatını, bu tepkinin üzüntüsüne bağlayanlar yok değil. Gelelim 2018 yılına… Bilindiği üzere operanın finalinde Carmen, eski âşığı tarafından öldürülür. Floransa Opera Evi, kadın cinayetlerine dikkat çekmek için hikâyenin sonunu değiştirdi. Değiştirilen finalde Carmen öldürülmedi, kendini savunarak canına kasteden erkeği öldürdü.

Tüm kadro başarılı

“Carmen”i epey zaman önce orijinal AKM’nin balkonunda 4,5 saat süren temsilini izlediğimde kadın cinayetlerini, bağımsız ruhu dizginleme hamlelerini vs. düşünmemiştim, sadece müziğin ritmine kendimi kaptırmıştım. Evet, eserler değişmiyor ama yaşadığımız dönem, yaralarımız bakış açımızı değiştiriyor ve zamanın yükledikleriyle hissettiklerimiz çok daha hırpalıyor ruhumuzu. Ama bu, 13. Uluslararası İstanbul Opera Festivali”nde muhteşem bir “Carmen” yorumuna şahitlik ettiğimiz gerçeğini de değiştirmiyor elbette.

Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen 13. Uluslararası İstanbul Opera Festivali’nin heyecanla beklenen temsillerinin başında geliyordu “Carmen”. Çünkü 10 senede 15 farklı “Carmen”de yer almış Rumen mezzo-soprano Ramona Zaharia’nın sesi, performansı ve yorumu merak ediliyordu. Zaharia’yı bu eserde izleyip de hayran kalmayan yoktur muhtemelen. Operanın en meşhur aryası olan ve “Aşk evcilleştirilemeyen bir kuştur” diyen Habanera’yı söylediğinde açık havayı titretti, desek abartı olmaz. Sadece muhteşem sesiyle değil, sinema oyuncusuymuşçasına karakterini özümsemiş ve oyunculuğun da hakkını veren bir performans çıkardı sahnede. Sima olarak Monica Bellucci’yi anımsatan Zaharia, açıkçası ondan çok çok daha iyi bir oyuncu. Ona beyaz perdede kallavi bir müzikalde rol vermeyi düşünen bir sinemacı çıkacak mı acaba?

Eser, İtalyan rejisör Vincenzo Grisostomi Travaglini’nin prodüksiyonuyla sahnelendi. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Orkestrası’nı Zdravko Lazarov yönetti. Eserin dekor tasarımı Zeki Sarayoğlu’na, kostüm tasarımı Ayşegül Alev ve Gizem Betil’e, ışık tasarımı Giovanni Pirandello’ya ait. Operanın genel kadrosu da hayli başarılı. Carmen’in baştan çıkardığı asker Jose’de Ali Murat Erengül, Carmen’in yeni aşkı matador Escamillo’da ve ünlü “Toreador” aryasıyla Murat Güney, Jose’ye büyük aşkla bağlı Micaela’da Gülbin Günay sahnede harikalar yarattı. İstanbul Devlet Opera ve Balesi Müdürü ve Sanat Yönetmeni Vekili Ayşem Sunal Savaşkurt’un koreografisi de hayran bıraktı. Özellikle dördüncü perdenin başındaki Flamenko bölümü izleyenleri mest etti. Keşke ekibin daha rahat hareket edebileceği, geniş bir sahne imkânı olsaydı…

İstanbul Devlet Opera ve Balesi tarafından yeni sezonda AKM’de sahnelenecek eserde, bugün bile hâlâ bağımsız ruhuyla boyun eğmeyen kadın kahramanların en özgünlerinden biri olma özelliğini koruyan Carmen’e Nesrin Gönüldağ ve Barbora Hitay dönüşümlü olarak hayat verecek. Onların yorumunu izlemek için de şimdiden sabırsızlanıyor, opera ile daha sık buluşacağımız bir sezon diliyoruz.