Genç Cumhuriyet’in müze kültürü

“Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür. Cumhuriyet, zengin Türk milli kültürünün üzerine kurulmuştur” diyen Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet’i kurduğu toprakların kültürel birikiminin zenginliğini ön plana çıkarmak için müzeciliğin gelişimini her zaman destekledi. Cumhuriyet döneminde yapılan ilk müze binası Ankara Etnografya Müzesi’ydi. İnşasına 1925’te başlandı ve 1930’da ziyarete açıldı. Anadolu’nun halk yaşamından kesitler sunmak amacıyla Türk tarihindeki törensel ve günlük eşyalar burada toplandı. Bu müze Ulu Önder için ve ülkemiz adına çok özel bir yere de sahip. Vefatından sonra  20 Kasım 1938’de Ankara’ya nakledilen Atatürk’ün naaşı, 21 Kasım’da törenle Etnografya Müzesi’ndeki geçici kabrine koyuldu. Naaşı, 10 Kasım 1953’te Anıtkabir’e nakledilmesine kadar  Etnografya Müzesi’nde kaldı.

Ulu Önder, başta Hititler olmak üzere Anadolu’daki eski uygarlıklar için yapılan kazıları destekledi ve ülkede müze sayısının artırılmasını önceliklendirdi. Osmanlı zamanında toplam 16 müze ve müze deposu varken Cumhuriyet’in ilk 15 yılında 37 yeni müze ve müze deposu kuruldu. 1924’te Bakanlar Kurulu kararıyla Topkapı Sarayı’nın mevcut koleksiyonu ile müze olarak ziyarete açılması kararı alındı. Atatürk’ün Ankara’da bir Hitit Müzesi’nin açılmasını istemesi üzerine 1923 yılında Kurşun Han ve Mahmut Paşa Bedesteni Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onarılarak Ankara Arkeoloji Müzesi olarak açıldı. Bu müze 1967’de yeniden düzenlenerek Anadolu Medeniyetleri Müzesi adını aldı. Konya Mevlânâ Türbesi de Atatürk’ün isteği üzerine koleksiyonları ile birlikte müzeye dönüştürüldü.

Atatürk’ün vizyoner kültür politikası kapsamında Anadolu’da arka arkaya müzeler kuruldu. Antalya Müzesi’ni  (1922) sırasıyla Sivas Müzesi (1923), Adana Müzesi (1924), Bergama Müzesi (1924), İzmir Müzesi (1925), Edirne Müzesi (1925), Tokat Müzesi (1926), Konya Müzesi (1926), Amasya Müzesi (1926), Kayseri Müzesi (1929), Efes Müzesi (1930), Afyon Müzesi (1931), Sinop Müzesi (1932), Van Müzesi (1932), Diyarbakır Müzesi (1934), Manisa Müzesi (1935), Tire Müzesi (1936), Çanakkale Müzesi (1936) ve Niğde Müzesi (1936) izledi. 20 Eylül 1937’de İstanbul Resim ve Heykel Müzesi, Türkiye’nin ilk güzel sanatlar müzesi olarak Dolmabahçe Sarayı’nın Veliaht Dairesi’nde hizmete girdi.