Türkiye'den 'Turkey' hamlesi! İşte hindinin merak edilen hikayesi
09.06.2022 - 12:43 | Son Güncellenme:
Türkiye'nin ihraç ürünlerinde artık 'Made in Turkey' yerine 'Made in Türkiye' ibaresi kullanılacak. Peki, uzun yıllar boyunca neden uluslararası arenada Türkiye için İngilizce hindi anlamına da gelen 'Turkey' kelimesi kullanıldı? İşte hindinin tarihteki ilginç serüveni...
Derleyen: Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr - Bu konudaki rivayetlerden ilki, Türkiye'de kırsal bölgelerde çulluk adı verilen bir kuş bulunmasına dayanıyor. Bu kuş hindiye benziyor ancak hindiden çok daha küçük ve etinin daha lezzetli olduğu söyleniyor.
Amerika'nın keşfedilmesinden çok önce de İngiliz tüccarlar çulluğu keşfettiler ve bu kuşları İngiltere'ye ihraç etmeye başladılar. Çulluk, İngiltere'de çok meşhur oldu ve 'Turkey bird' olarak anılmaya başlandı. Daha sonra İngilizler Amerika'ya geldiklerinde, buradaki hindileri çulluk zannettiler ve onlara da 'turkey' adını verdiler. Zamanla kuşa 'Hindistan kuşu' (hindi), 'Peru kuşu' veya 'Etiyopya kuşu' gibi adlar da verildi. Hindistan, Peru, Etiyopya erken dönemlerde Yeni Dünya'yı adlandırmak için kullanılan isimlerdi. İnsanların o dönemde coğrafya bilgileri iyi değildi ve Amerika'nın da Amerika olarak anılması epey zaman almıştı.
ÇIKARDIĞI SES DE YANLIŞ YORUMLARA YOL AÇTI
Bazı tarihçiler de hindinin Amerika kökenli bir kuş olduğunu söylüyor. Avrupa'ya evcilleştirilerek kolonilerle tekrar getirildiği rivayetler arasında. Bu görüşe göre hindi, Avrupa'ya Kolombus ya da Hernando Cortez tarafından getirildi. Kuşun, "Turk-turk-turk (törk-törk-törk)" diye ses çıkarması ve fese benzer bir kafası olmasının da kökeniyle ilgili yanlış yorumlara yol açtığı düşünülüyor.
COĞRAFİ KONUMUN DA PAYI VAR
Tek neden, yalnızca bu değil elbette. Başka bir rivayete göre de Osmanlı İmparatorluğu'nun coğrafi konumunun da bunda payı var. 15.-16. yüzyıllarda, Avrupa'ya gelen hindilerin birçoğu günümüz Türkiye toprakları üzerinden geçiyordu. Dilbilimci Mario Pei'nin teorisine göre, 15. yüzyılda İstanbul'u ele geçiren Osmanlılar, yabani kümes hayvanlarını Batı Afrika'da bulunan Gine üzerinden Avrupa'ya ihraç etmeye başladı.
TÜRKLER İLE ÖZDEŞTİRDİLER
Bu nedenle Avrupalılar hindiyi Türkler ile özdeşleştirdi. Örneğin İngilizler hindiye 'Turkey Cock' (Türkiye Horozu) demeye başladılar. Zamanla bu isim 'Turkey Coq' olarak kısaldı ve en sonunda da yalnızca 'Turkey' olarak kullanılmaya başlandı. İngilizler Batı Amerika'da bulunan Massachusetts'e yerleşmeye başlayınca, kendi geleneklerini de Yeni Dünya'ya getirdiler ve Amerika'da gördükleri hindilere 'Turkey' yani Türkiye demeye devam ettiler.
Etimoloji uzmanı Mark Forsyth'e göre, Türk tüccarlar Madagaskar'dan satın aldıkları hindileri Afrika'nın etrafından deniz yoluyla dolanarak İngiltere'ye getirdiler. Ardından İspanyol denizciler de Amerikan hindilerini Avrupa'ya getirince, bu iki hindi türü birbirinin aynısı sanıldı.
DURUM BİZDE DE FARKLI DEĞİLDİ, 'HİNDİ DEDİK' ÇÜNKÜ...
Etiyopya'dan satın aldıkları hindileri Osmanlılar üzerinden Avrupa'ya getiren Batılılar, daha sonradan Portekizli denizcilerin Amerika'dan getirdiği hindilerin de aynı hindi türü olduğunu düşündü. Böylece hindinin adı 'Turkey' yani Türkiye olarak kaldı.
Aslında durum bizde de farklı değildi. Türk toplumu olarak hindinin bize özgü bir hayvan olmadığını biliyorduk ve bu nedenle, bu hayvana 'hindi' ismini verdik. Bu hayvana hindi dememizin sebebi, hayvanın Hindistan'a özgü bir canlı olduğunu düşünmemizdi ve bu konuda yalnız da değildik. Örneğin bu dönemde Fransızlar da bu hayvana 'poulet d’Inde' yani 'Hindistan tavuğu' diyordu.
AMERİKA KEŞFEDİLDİĞİ ZAMAN HİNDİSTAN ZANNETTİLER
Flemenkçe'de hindi için kullanılan sözcük 'kalkoen' yani 'Kerala tavuğu'. Bu dönemde oldukça önemli bir ticaret merkezi olan Kerala, Hindistan topraklarının güneybatısında bulunuyor. Tüm bu isim kargaşasının nedeni, Amerika kıtası keşfedildiği zaman birçok insanın bu toprakları Hindistan zannetmesinden kaynaklandı.
Peki, Hindistan'da bu kuşa ne isim veriliyor? Hintlilerin bu hayvan için kullandığı isim 'tarki' fakat bazı Hindu lehçelerinde, 'piru' ya da 'peru' sözcüğü de kullanılıyor. Yani Hintliler de bu hayvanın başka bir yerden geldiğini ve bu yerin Peru olduğunu düşünüyorlardı. Avrupa ülkelerinin sömürgeci yaklaşımı işleri daha da karıştırdı. Malezyalılar hindiye 'ayam blander' yani 'Hollanda tavuğu' derken Kamboçyalılar bu hayvanı, 'moan barang' yani 'Fransız Tavuğu' olarak isimlendirdi.
İBRANİCEDEN Mİ GELİYOR?
1990'lı yıllarda ortaya atılan bir iddia ile 'Turkey' sözcüğünün İbranice'den geldiği söylendi fakat bu iddia henüz kanıtlanamadı. Bu görüşe göre, hindiye 'Turkey' diyen ilk kişi, ana dili İbranice olan bir tercümandı. 12 Ekim 1492 tarihinde arkadaşına bir mektup yazan tercüman Torres, Amerika'da gördüğü bu hayvandan 'tuki' olarak bahsediyordu. Eski İbranice'de tuki 'tavus kuşu' anlamına geliyor. Bu konuda dilbilimciler bir anlaşmaya varamamış olsa da, Turkey sözcüğünün İbraniceden türemiş olabileceği düşünülüyor.
