'Sıkıntıdan kurdeşen dökmek' şehir efsanesi değilmiş! Türkiye'de 900 bin kişi var...
Aniden ortaya çıkıp kaybolabilen kaşıntılı, kabarık döküntüler olarak adlandırılan ürtiker yani halk arasındaki adıyla kurdeşen, çoğunlukla hiçbir sebebe bağlı olmadan ortaya çıksa da psikolojik problemler çok önemli bir tetikleyici. Türkiye'de yaklaşık 900 bin kronik ürtiker hastası olduğu göz önünde bulundurulduğunda, aslında olayın ciddiyeti daha net anlaşılıyor.
Senim Tanay Karakuş / Milliyet.com.tr - Uzmanlar, hemen hemen herkesin hayatının bir döneminde kurdeşen yani ürtiker sorunuyla karşı karşıya kaldığını belirtiyor. Kaşıntıdan uyutmayan hatta kimi zaman aşırı kaşımanın vücutta yaralara yol açtığı ürtikeri, istatiklere göre toplumda yaklaşık her 5 kişiden 1'i hayatı boyunca bir kez yaşıyor. Türkiye'de yaklaşık 900 bin kronik ürtiker hastası olduğu tahmin edilmesi de bu rahatsızlığa ne kadar sık rastlandığının bir kanıtı niteliğinde.
Türkiye'de de ürtiker hastalarına uluslararası kılavuzlar, kanıta dayalı tıp ışığında hizmet veren çok önemli bir kuruluş var. Marmara Üniversitesi Pendik EAH Dermatoloji Polikliniği, "Global Alerji ve Astım Avrupa Ağı" (GA2LEN) bünyesinde Ürtiker Referans ve Mükemmeliyet Merkezleri arasında ve Türkiye'de UCARE sertifikası olan 6 merkezden biri.
Ürtikerin bir alerji olmadığını belirten Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Andaç Salman'a, tüm vücudu kaplayabilen bu döküntülü cilt hastalığı hakkında merak edilenleri sorduk.
Ürtiker nedir, nasıl ortaya çıkar?
Ürtiker genel olarak kaşıntılı kabarıklıklar ve/veya ağrılı şişlikler ile ortaya çıkan, hastaların bir kısmında kronikleşen, toplumda oldukça sık görülen bir deri hastalığıdır. Ürtikerde kaşıntılı kabarıklıklar ve dudak-göz çevresi gibi bölgelerde şişlik şeklinde ortaya çıkan anjiyoödem tablosu birlikte görülebiliyor. Toplumda yaklaşık her 5 kişiden 1'i hayatı boyunca bir kez ürtiker atağı geçiriyor. Kronik ürtiker ise toplumun yaklaşık yüzde 2’sini etkiliyor.
'ÜRTİKER BİR ALERJİ DEĞİL'
Halk arasında kurdeşen olarak da bilinen ürtikeri bir alerji olarak düşünmek doğru mu?
Ürtiker sıklıkla bir alerji olarak bilinmesine rağmen, gerçekte alerji ürtikerin sık rastlanan sebepleri arasında yer almıyor. Gerçek anlamda alerjik reaksiyon olan anafilakside ürtiker benzeri lezyonlar görülmesi, muhtemelen bu yanlış algıya neden oluyor.
Daha çok kadınlarda mı yoksa erkeklerde mi görülüyor? Bunun sebebi ne?
Ürtiker kadınlarda erkeklere göre daha sık görülüyor. Bunun nedeni tam olarak anlaşılamamakla birlikte hormonal farklılıklardan kaynaklanabileceği düşünülüyor.
GIDALAR NADİREN ÜRTİKERE SEBEP OLUYOR
Ürtikere yol açan sebepler nelerdir? Bir şey yemek, içmek ya da cilde sürmekle ürtiker olunur mu?
Genellikle ürtiker hastalarının çoğunda hastalığa yol açan spesifik bir neden bulunmamakla birlikte enfeksiyonlar, ilaçlar, nadiren de gıdalar tetikleyici olabiliyor. Son yıllarda yapılan çalışmalar gösterdi ki hastaların birçoğunda bağışıklık sisteminin ürettiği otoantikor denilen bazı maddeler nedeniyle bağışıklık sisteminin savunma hücrelerinden biri olan mast hücrelerinden histamin çıkışına yani otoimmünite (özbağışıklık), ürtikere neden oluyor.
Genel olarak gıdalar, ürtikere sebep olan çok nadir nedenler arasında yer alıyor. Bununla birlikte gıdalarla şikayetlerinde artış görülen küçük bir hasta grubunda, yiyecek günlükleri tutularak şikayetlerle ilişkili olası gıdalar belirleniyor ve bunların diyetten çıkarılmasıyla şikayetlerde azalma olup olmadığı kontrol edilebiliyor.
Cilde temas eden bitki, hayvansal protein gibi bazı maddeler ısırgan otu örneğinde olduğu gibi, genelde temas noktasıyla sınırlı ürtiker benzeri lezyonların oluşumuna neden olabilir. Ancak bu durum kontakt ürtiker (temas ürtikeri) olarak adlandırılır ve ürtikerden farklı bir tablodur.
'PRICK TESTİNİN TANI KOYMADA YERİ YOK DENECEK KADAR AZ'
Sebebini tespit etmek için hangi yöntemleri kullanıyorsunuz? Prick testi (çizme testi) sebebi bulmada başarılı oluyor mu?
Hastaların çoğunda altta yatan bir neden olmaması ya da otoimmünite (özbağışıklık) olması nedeniyle ayrıntılı testler yapılması önerilmiyor. Otoimmünite varlığını göstermek için çeşitli laboratuvar testleri yanında hastanın kendi serum örneğine karşı cilt reaksiyonu oluşup oluşmadığını gözlemlediğimiz otolog serum deri testi uygulanabilir. Bunun dışında ayrıntılı bir öykü ve gerekli durumlarda uygun testlerle bu durumların tanısı ve ürtikeri taklit edebilecek bazı romatizmal hastalıklardan ayrımı yapılabilir.
Prick testinin yeri ise ürtiker tanısında aslında yok denecek kadar azdır. Yalnızca çok nadiren de olsa gıdalarla tetiklendiği düşünülen hastalarda uygulanabilir. Ancak özellikle kronik ürtikerde, hastalığın aktif olduğu dönemde gereksiz test yapılması yalancı pozitif sonuçlara neden olabiliyo. Bu yüzden hastalar gereksiz ve ağır diyetlerle vakit kaybedip tedaviye başlamada gecikmeler yaşayabiliyor.
DOĞRU ÇIKTI! SIKINTI, KURDEŞENİN SEBEBİ
“Halk arasında sıkıntıdan kurdeşen oldum” diyenleri sıkça duyarız. Psikolojik sıkıntılar gerçekten ürtikere sebep olur mu?
Kesinlikle çok doğru bir tabir. Ürtikerin en sık görülen tetikleyicileri arasında, duygusal stres yer alıyor. Bu yüzde duygusal stresle başa çıkmakta zorlanan hastalarımızda psikiyatri desteği alması, tedavi sonuçlarını olumlu yönde etkileyebiliyor.
'GELECEKTE PEK ÇOK TEDAVİ KULLANIMA GİRECEK'
Ürtiker nasıl tedavi ediliyor? Tedaviye rağmen iyileşmeyen inatçı ürtiker vakaları için neler yapılıyor?
Ürtiker tedavisinde alerji hapı olarak da bilinen antihistaminik ilaçlar, başlangıç tedavisini oluşturuyor. Bu tedaviye dirençli hastalarımızda çeşitli hap ve iğne tedavilerini de başarıyla kullanmaktayız. Gelecekte çok sayıda yeni tedavinin kullanıma girmesini de bekliyoruz.
Özellikle kronik ürtiker tedavisinin uzun soluklu, sabır gerektiren bir tedavi olabileceği unutulmamalı. Ürtiker veya anjiyoödem benzeri şikayetleri olan hastaların gecikmeden dermatoloji uzmanlarına başvurması, tedavide yaşanabilecek olası gecikmelerin ve tedavisiz kalan hastalığın yaratabileceği yaşam kalitesindeki olumsuz etkilenmenin önüne geçilmesini sağlayacaktır.
TÜRKİYE'NİN SAYILI MERKEZLERİNDEN BİRİ
Ürtiker hastalarının tanı ve tedavisinde merkezinizin rolü ne? Hangi hizmetler sunuluyor?
Ürtiker tanı ve tedavisinde yapılan uygulamaların standart hale gelmesi, zaman zaman tedavisi hem hekim hem de hasta için zorlayıcı olabilen bu durumun yönetiminin iyileştirilmesi için Global Alerji ve Astım Avrupa Ağı (GA 2 LEN) bünyesinde Ürtiker Referans ve Mükemmeliyet Merkezleri (UCARE) oluşturulması planlanmıştır. Hasta kayıtları, tedavi ve tanıda uluslararası standartların sağlanmasının yanı sıra, uluslararası bilimsel araştırmalarla da ürtikerin oluşma mekanizmalarının ve tedavisinin daha iyi anlaşılması ve ürtiker hakkındaki toplumsal farkındalığın artışına katkıda bulunulması amaçlanıyor.
2016 yılında başlatılan bu girişim sonucunda, 6 farklı kıtada birçok merkez uluslararası değerlendirme ziyaretleri sonrasında UCARE merkezi olmaya hak kazanmıştır. Yapılan ziyaretlerde hasta kayıtları, hastane koşulları, tanı-tedavi ve takipte uygulanan yöntemler, ilgili bölümde yapılan bilimsel araştırmalar, hasta bilgilendirici aktiviteler gibi farklı alanlarda 32 adet kriterin karşılanıp karşılanmadığı değerlendiriliyor. Hastanemizde dermatoloji bölümümüzde yürütülmekte olan Ürtiker Polikliniğini de 2019 Aralık ayından beri bir UCARE merkezi olarak hizmet veriyor.
HER HAFTA ÇARŞAMBA VE CUMA GÜNÜ HİZMET VERİYOR
Marmara Üniversitesi Pendik EAH Dermatoloji Polikliniği'miz de, her hafta çarşamba ve cuma günleri genel polikliniğimiz ve diğer merkezlerden yönlendirilen ürtiker hastalarına yönelik hizmet veriyor. Hastaların tanılarına yönelik tüm testler yapılıyor ve tedavileri uluslararası kılavuzlar, kanıta dayalı tıp ışığında düzenleniyor. Bunun yanı sıra yaşam kalitelerindeki etkilenme değerlendirilip psiko-sosyal yönden gerekli destekler veriliyor.
