Milliyet yılın arkeolojik keşifleri listesi: Çağlar ötesinden geleceğe miras

Görkem Evci - Milliyet’in geleneksel “yılın arkeolojik keşifleri” listesi bu yıl da geniş bir katılımla hazırlandı. Çalışma, Kocaeli Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Şengül Aydıngün’ün koordinasyonunda yürütüldü. Bu yıl ilk kez “tarih öncesi”, “tarihi çağlar” ve “dünya” olmak üzere üç ayrı liste hazırlandı.  Adaylar, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nden yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin ön seçimi ile belirlendi. Ardından birçok üniversiteden arkeoloji, sanat tarihi, tarih, coğrafya ve felsefe kulüplerinden öğrencilerin oyları ve bunun ışığında yapılan değerlendirmeler sonucunda listeler son halini aldı.

Su altı kazısı

Bu yıl tarih öncesine ait buluntular arasında Antalya Kumluca’da su altı kazılarında bulunan Girit-Minos uygarlığına ait 3 bin 600 yıllık gümüş perçinli tunç hançer listenin ilk sırasında yer aldı.  İkinci sırada ise Mardin’deki Çemka Höyük’te bulunan ve kadın şamana ait olduğu düşünülen 12 bin yıllık kalıntılar var. Sefertepe; kafatası ile leopar, akbaba ve insan figürü buluntularıyla üçüncü sırada.

Tarihi çağlar

Tarihi çağlar listesinde geçen yılki çalışmalarda bulunan ancak kamuoyuyla bu yıl paylaşılan Ankara Savaşı (1402) buluntuları ilk sırada; Sinop’taki Balatlar Kilisesi’nde bulunan üzerinde Yunan alfabesi ile “Hacı Dimitrakis” yazılı kafatası ikinci sırada; Bathonea Antik Kenti’nde gümrük binasındaki Emevi kuşatması izleri ve Trakya’da bulunan ilk şaraphane üçüncü sırada yer aldı.

‘Tarih öncesi’nin ilk 10’u

1) Girit-Minos uygarlığına ait 3 bin 600 yıllık gümüş perçinli tunç hançer (Kumluca açıkları)

2) Kadın şamana ait olduğu düşünülen 12 bin yıllık kalıntılar (Çemka Höyük)

3) Kafatası ile leopar, akbaba ve insan figürü buluntuları (Sefertepe)

Listedeki diğer buluntular

- Fırın yapısı ve ekmek olduğu değerlendirilen 8 bin 600 yıllık buluntu (Çatalhöyük)

- Mobilya alışverişini listeleyen 3 bin 500 yıllık Akadça çivi yazılı tablet (Aççana Höyük)

- 4 bin 500 yıllık idol mermer tanrıça figürü (Pergamon Antik Kenti-Bakırçay Ovası)

- 4 bin yıllık silindir mühür (Tavşanlı Höyük)

- Mutfak, eşek ve hayvan figürleri (Karahantepe)

- Kil ve kireç ile sıvanarak süslemiş 9 bin yıllık yedi kafatası (Tepecik-Çiftlik Höyüğü)

- Fil ayakları, ok uçları, ağırşak ile Asur İmparatorluğu’ndan geldiği ve bir soyluya ait olduğu değerlendirilen mühür (Kef Kalesi)

Tarihi çağlara ait buluntular

1) Ankara Savaşı buluntuları (Ankara Çubuk)

2) Üzerinde Yunan alfabesiyle “Hacı Dimitrakis” yazılı kaftası (Sinop’taki Balatlar Kilisesi)

3) Gümrük binasındaki Emevi kuşatması izleri ve Trakya’da bulunan ilk şaraphane (Bathonea Antik Kenti)

İlk 10’daki diğer buluntular

- Apollon başı (Fethiye Kalesi, M.Ö. 2. yüzyıl)

- Kolosal Zeus başı (Aphrodisias, M.S. 2-3. yüzyıl)

- Üç güzeller betimli osthotek (Syedra Antik Kenti, M.S. 2. yüzyıl)

- Bir güreş sporcusunu onurlandıran 13 satırlık yazıt (Anemurium Antik Kenti, M.S. 2. yüzyıl)

- Süleyman betimli kolye ucu (M.S. 5. yüzyıl) ve kumbara (M.S. 7. yüzyıl) (Hadrianopolis Antik Kenti)

- M. Iulius Proklos’a ait olduğu düşünülen büst (Prusias ad Hypium Antik Kenti, M.S. 3. yüzyıl)

- İçerisinde dükkan ve atölyelerin olduğu agora (Dara Antik Kenti, M.S. 6. yüzyıl)

Çalışma nasıl yürütüldü?

Prof. Dr. Şengül Aydıngün, çalışmanın detaylarına ilişkin şunları kaydetti: “Bu yıl ön seçimi iki ayrı kategoride yaptık. Tarih öncesi ve tarihi çağlar olarak. Bunun yanında, dünyada dikkat çeken keşifleri de bu yıl ilk kez ekledik. Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı izin ve denetimleriyle 2024 yılında yürütülen Cumhurbaşkanlığı Kararlı 224 kazı ve müze kurtarma kazıları ile toplam 765 kazıdan 1 Ocak 2024 tarihinden aralık ayı başına kadar basına yansımış haberleri tarayan Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans ve doktora öğrencileri ön seçimdeki kriterlerimizi belirledi. Seçimde buluntuların bilime yaptığı yeni katkılar, çalışma esaslarının zorluğu, şaşırtıcılığı, buluntuların nadirliği ile estetik güzelliğinin ön planda yer aldığı 15’er arkeolojik keşif belirlendi. Kocaeli Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü lisans öğrencileri de arkeoloji kulüpleri aracılığıyla tüm üniversite kulüplerine ulaşarak 15 çalışmayı oylamaya sundu. Ve sonuç ortaya çıktı. Milliyet gazetesi ve Milliyet Arkeoloji dergisi ile yıllardır yaptığımız bu değerlendirme çoğunluğun katılımı ile yapıldığından önem taşıyor. Biz konunun uzmanı hocalar ise sadece sonucu değerlendirme yorumu yapıyoruz.”

Ayrıntılar Milliyet Arkeoloji’de
Yurt dışındaki buluntuların listelendiği “dünya” kategorisi ve listelere dair ayrıntılı bilgi ve değerlendirmeler, Milliyet Arkeoloji dergisinin ocak sayısında yer alacak.