Kadın neden savunma bakanlığı yapamasın?

Finlandiya’nın eski Savunma Bakanı Elisabeth Rehn, yaklaşan milletvekili seçimleri öncesi Türkiye’deki kadınların Meclis’teki temsiliyet oranını değerlendirdi. Rehn, 18. Uçan Süpürge Kadın Filmleri Festivali etkinlikleri kapsamında geldiği Ankara’da, Milliyet’in sorularını yanıtladı.

Neden Finlandiya Parlamentosu, Savunma Bakanlığı gibi erkeklerin baskın olduğu bir bakanlığın yönetimine bir kadını seçti?

Oldukça ilginç bir durumdu. O dönemde Finlandiya’da koalisyon hükümeti vardı ve üyesi olduğum liberal çizgideki İsveç Halk Partisi’nin mecliste sadece iki sandalyesi vardı. Milli Eğitim Bakanlığı yapan parti liderimiz bir sivil toplum kuruluşunun başına geçmek için görevinden istifa edince Milli Eğitim Bakanlığı koltuğu boşaldı. Partimizin bir diğer bakan üyesi olan Savunma Bakanı ise Milli Eğitim Bakanlığı pozisyonunu istedi. Seçimlere 9 ay kalmıştı ve partim Savunma Bakanlığı pozisyonunun bana teklif edilmesinin güzel bir PR (Halkla ilişkiler) çalışması olacağını düşündü.

Nasıl tepkiler aldınız?

Savaş gazileri ve generaller büyük tepki gösterdi. ‘Finlandiya’da erkek mi kalmadı da Savunma Bakanlığını bir kadın yönetecek’ dediler. Aynı zamanda ultra feminist hareketler de duruma çok öfkelendi ve onlar da erkeklerin oluşturduğu militerize bir oluşumun içine kadının atılmasını eleştirdiler. Biliyorsunuz Finlandiya’da önemli konular saunada konuşulur, o nedenle dünyanın her yerinden gazeteciler ordu mensuplarıyla nasıl saunaya gir diğimi sordular hep ve ben de onlara, ‘Ben önemli konuları kıyafetlerim üzerimdeyken görüşmeyi tercih ediyorum’ yanıtı verdim. Belki generaller de üzerlerinde madalyaları olmadan beni saunaya davet etmekten memnun olmazlar. Bu tarz şakaları hep yaptık. Sonuçta bir kadın böyle bir görevi neden yapamasın ki, benim görevim orduyu yönetmek değildi sadece Meclis’te Savunma Bakanlığı’na ilişkin karar alma sürecinden sorumlu olmaktı.

Aynı zamanda dört çocuk annesisiniz. Bu görevin aile yaşantınıza etkisi oldu mu?

Ben Meclis’e girdiğimde 44 yaşındaydım ve çocuklarım zaten büyümüştü. Sadece en küçükleri okula gidiyordu diğerleri ise kendi hayatlarını sürdürüyorlardı. Tabii çocuklarım ve torunlarım da Savunma Bakanı olmamı oldukça heyecan verici buldular. ‘Büyükannem bir Savunma Bakanı’ cümlesi kulağa değişik geliyor tabii.

‘Güçlü erkek gölge etmez’

Finlandiya Parlamentosu’nda kadınların temsiliyet oranı yüzde 40 iken bu oran Türkiye’de yüzde 14 civarında. Türkiye’de bu oran nasıl artırılabilir?

- Dünyada kadınların seçme ve seçilme hakkına sahip olduğu ilk ülke Finlandiya’dır. 1906’da kadınların seçilme hakkı elde etmesinden sonra yapılan ilk seçimlerde, 200 sandalyeli Meclis’e 90’a yakın kadın milletvekili seçilmiştir ve bu çok etkileyici bir durumdur. Benim evliliğim güzel bir örnekti, eşim iyi bir mesleği olan biriydi ve ben Meclis’e girip bakan olunca bu durumu hoş karşıladı, eşim olmaktan keyif aldı. Türkiye’de öncelikle kadına karşı olan ataerkil bakış açısı değişmelidir. Türk sisteminde erkek erkektir. Ancak, eğer erkek yeterince güçlüyse, eşinin üzerindeki gölgesini kaldırır.

‘Cinsel şiddet her çatışmanın sonucu’

Şu anda ise BM Arabulucuk Uzmanı olarak kadın, savaş ve barış çalışmalarınızı sürdürüyorsunuz. Ortadoğu’da da yeni çatışmalarla karşı karşıyayız. Bu çatışmalarda genellikle en çok kadınlar şiddetin hedefi oluyor. Sizce bu durumun nedeni nedir?

Evet, BM Güvenlik Konseyi 1325 sayılı Kadınlar, Barış ve Güvenlik kararı 15 yıl önce kabul edildi ancak karara ilişkin tavsiyeler henüz tamamlanmadı. Şimdi benim de üyesi olduğum üst düzey bir danışma heyeti önerilerde bulunmak ve raporun yazılmasını desteklemek için tayin edildi. Önümüzdeki hafta son beyin fırtınamızı yapacağız. Aynı zamanda Uluslararası Ceza Mahkemesi’ndeki Mağdurlar İçin Kredi Fonu üyesiyim. Bu grupla da savaş suçu mağdurları için projeler yapıyoruz ama ne yazık ki şimdiye kadar sadece Afrikalılar için projeler geliştirdik, şimdi ise diğer ülkelerde de araştırmalarımıza başladık.
Dünyanın her yerinde gördüm ki özellikle cinsel şiddet her çatışmada kendini gösteriyor. Örneğin tecavüz bir savaş stratejisi olarak ilk Bosna Savaşı’nda kullanıldı. Tecavüz sonucu hamile kalmak kadınlar için çok zor bir durumdu ve pek çoğu bu sebeple intihar etti.

‘Kadın, utancından gizliyor’

Aile içi kadına yönelik şiddet Türkiye’nin de en önemli sorunlarından biri ve siyasiler açıklamalarında kadına yönelik şiddetin dünyanın her yerinde olduğunu söylüyorlar.

Evet ne yazık ki doğru ama bu bir mazeret değil. Ciddiye alınması gereken bir durum. Günümüzde bu şiddeti daha çok raporlayabiliyoruz ama yine de bir çok kadın bundan utanıyor eğer rapor altına alınırlarsa küçük düşeceklerini düşünüyorlar.