Kabusu yaşıyorlar! Yüzde 20 artış siber zorbalığı patlattı
30.09.2021 - 17:28 | Son Güncellenme:
Koronavirüs salgınıyla birlikte sosyal medya kullanımındaki artış, siber zorbalıkta da artışa neden oluyor. Peki, siber zorbalık ile karşılaşıldığında hukuksal ve psikolojik olarak neler yapılmalı? Uzmanlar ‘şaka’ olarak görülebilen bu durumun, pek çok soruna yol açabileceğini belirterek aileleri uyarıyor.
Selçuk Bulut / Milliyet.com.tr - Gün içinde kullanımın çok fazla olduğu sosyal medya platformlarında karşılaşılan istenmeyen durumlardan birisi de siber zorbalık. Özellikle gençlerin maruz kaldığı siber zorbalık dış görünüş, zeka, ırk, cinsiyet gibi konularda kendisini gösterebiliyor. Pandemi döneminde sosyal medya platformlarında geçirilen zamanın yüzde 20 daha fazla olması, siber zorbalıkta da artışa yol açtı.
Bu durum karşısında hangi psikolojik yardımlar alınmalı? Hukuksal alanda neler yapılabilir? Klinik Psikolog Samet Gürkan Ustaoğlu ve Avukat Oğuzhan Çaylak, sorularımızı yanıtladı.
'GERÇEK ZORBALIKTAN FARKI YOK'
Sosyal medya kullanımı, yaşanan siber zorbalık olaylarının da artmasına neden oluyor. Kişiler siber zorbalığa neden başvuruyorlar?
Samet Gürkan Ustaoğlu: Hepimizin bildiği gibi teknolojik çağın gelişmesiyle internet, hayatımızın bir parçası haline geldi. İnternette harcadığımız zaman, sosyal medya ile birleştiğinde hayatımızın büyük bir zamanını kapsıyor. Sosyal medyanın ilham verici ve renkli dünyası, gündemden her an haberdar olma isteği ve en önemlisi gerçek dünya ile kurulan ilişkilerin sanal dünyada daha ulaşılabilir ve ilgi çekici olmasından kaynaklı sosyal medya kullanımı ciddi oranda arttı. Sosyal medya kullanımı arttıkça ilham verici ve renkli dünyasının haricinde gerçek dünyada olduğu gibi zorbalıklarda oluşmaya ve artmaya başladı. Gerçek dünyanın zorbalığı, “siber zorbalık” adı altında sanallaştı. Buradan anlaşılıyor ki siber zorbalığın gerçek zorbalıktan pek farkı yok. Yani şiddetin başka bir biçimi olarak ifade edilebilir. Haliyle bilmemiz gereken en önemli faktör, gerçek dünyada nasıl iyiler ve kötüler var ise sanal dünyada da bu kişilerin var olduğudur. Bu tür kişilerin niyetlerinin kötü olduğu ortadadır. Bu amaçla hareket eden birinin zarar verme eğilimleri sergilemesi de muhtemel.
'ÖZ GÜVEN SORUNU YAŞIYORLAR'
Siber zorbalığa başvuranların kişilik yapıları genellikle nasıl oluyor?
Samet Gürkan Ustaoğlu: Genellikle kimliğini gizleyerek siber zorbalığa başvuran kişiler öncelikle ciddi anlamda öz güven sorunu yaşıyorlar. Popüler olmanın cazibesi, kimliği bilinmeyenin daha güçlü olduğu düşüncesine kapılan bu tip bireyler, empatiden yoksun bir biçimde davranışlarının sonuçlarını fark etmezler. Burada daha önemli olan şey ise, yaşanılan durumun siber zorbalık olduğunu hemen anlamaktır. Bu sayede önlem alarak zararın önüne geçebilmek amaçlanır. Bu zorbalıklar genellikle tehdit, şantaj, taciz etmek, aşağılamak, küfretmek, utandırmak, dalga geçmek, dışlanmak veya dışlamak, dedikodu yapmak gibi davranışlarla örneklendirilebilir.
'HER YAŞ GRUBUNDA GÖRÜLEBİLİR'
Siber zorbalığı en çok hangi yaş grubunda görüyoruz?
Samet Gürkan Ustaoğlu: Açıkçası siber zorbalığın görüldüğü net bir yaş grubu belirtmek güç. Buradaki güçlüğün sebebi, yaşıtlarımız tarafından bu zorbalığa maruz kalabildiğimiz gibi bizden yaşça küçük veya büyük bireyler tarafından da siber zorbalığa uğrayabilmemiz. Sanırım burada belirleyici faktör olarak teknolojik cihazları kullanabilen ve sanal ortamlarda etkileşim kurabilen her yaş grubunu gösterebiliriz.
'ŞAKA ZANNEDİYORLAR AMA…'
Çocuk ve ergenlik çağındaki gençler siber zorbalıktan nasıl etkileniyor? Yaptıklarını “şaka” olarak nitelendiriyorlar mı?
Samet Gürkan Ustaoğlu: Artık günümüz, teknolojik becerilerin daha ön planda tutulduğu bir düzen içerisinde. Bu durum insanların internet ile bağlarını ciddi anlamda kuvvetlendirdi. Ayrıca bu teknolojik bağlamda, çocuk ve ergenlik çağlarındaki bireylerin teknolojiye ve sanal dünyaya fazlasıyla meraklı olduklarını görüyoruz. Tabii bu merak, teknolojinin ve internetin hayatı kolaylaştırmanın yanında bazı dezavantajlar da yaratıyor.
Özellikle pandeminin etkileriyle birlikte sosyal izolasyon sürecinde bulunan bireylerin sanal ortamlara yönelimi arttı. Çocuk ve ergenlik çağındaki gençler için de pandeminin oluşturduğu sosyal izolasyon, sanal dünyaya yönelimlerini bir hayli artırdı. Gerek eğitim gerek eğlence için kullanılan sanal ortamlarda çocukların ve ergenlik çağındaki gençlerin siber zorbalık ile karşılaşmaları, hem var olan psikolojik durumlarını hem de yetişkinlik çağlarını tehdit ederek bireyin öz iyilik halini ve başkalarıyla olan ilişkilerini olumsuz etkiliyor.
Bazı araştırmalar, çocuk ve ergen çağında olan gençlerin gösterdikleri zorbalıkları “şaka” olarak nitelendirdiklerini ve bu davranışlar için farkındalıklarının düşük olduğunu belirtiyor. Haliyle bu davranışların sonucunda ortaya çıkan olumsuzlukların farkında olmadıklarını görmekteyiz. Ancak bu siber zorbalıklar, maruz kalanlar için oldukça olumsuz psikolojik sonuçlar doğurabiliyor. Genellikle sanal zorbalığa maruz kalan çocuk ve gençlerin, olumsuz duygusal tepkileri stres, kaygı, endişe, öfke, üzüntü, hayal kırıklığı ve utanç şeklinde belirtilebilir.
'ÇOCUKLAR ÇEKİNMEDEN AİLESİNE ANLATABİLMELİ'
Aileler çocuklarının siber zorbalıkla karşılaştığını nasıl anlayabilir? Böyle bir durumda aileler neler yapmalı?
Samet Gürkan Ustaoğlu: Siber zorbalığa uğrayan bir çocuğun, çekinmeden ailesine bunu ifade etmesi ve yardım istemesi gerekir. Ancak bu durumun gerçekleşmesi için ailenin çocuğu ile kurduğu ilişki sağlıklı olmalı. Eğer bu ilişki yargılama, baskı, anlaşılmama gibi sağlıksız temellere sahipse siber zorbalığa uğrayan bir çocuk ailesi ile bu durumu paylaşma noktasında çekingenlik yaşayabilir. Bu durum da psikolojik zedelenmeyi beraberinde getirir.
Öncelikle aileler çocuklarıyla sağlıklı ilişkiler kurabilmek için kaliteli zaman geçirmeliler. Bu sağlıklı ilişki yeterli düzeyde kurulduğunda çocuğun tabletiyle veya herhangi bir teknolojik cihazla sanal ortama dahil olma ihtiyacı ortadan kalkabilir. Çocukların genellikle sanal dünya içerisinde vakit harcadıkları platformlar oyun platformlarıdır. Bu oyun platformlarında kendilerini mutlu, rahat ve güvenli hissetmelerinin sebebi, yargılanmadıkları içindir. Aile ile kurulamayan gerçek ilişki, zamanla yerini sanal ilişkiyle doldurabilir. Bu durum da çocukların siber zorbalıklara maruz kalma riskini artırabilir ve psikolojik zedelenmelere sebep olabilir.
KENDİNİ AVUKAT OLARAK TANITIP YAPAN DA VAR
Psikolojik boyutlarıyla kişileri olumsuz anlamda etkileyen siber zorbalık, aslında hukuki olarak da bir suç. Siber zorbalığa karşı hukuksal anlamda neler yapılabilir? Hangi suçlar siber zorbalık olarak adlandırılabilir? Avukat Oğuzhan Çaylak, tüm detaylarıyla anlattı.
Siber zorbalık olarak adlandırabileceğimiz suçlar nelerdir?
Oğuzhan Çaylak: Siber zorbalık diye tabir ettiğimiz kavram; nitelikli dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma, hakaret, tehdit, taciz gibi konuları içerisinde barındırıyor. Yani Türk Ceza Kanunu içerisindeki hemen hemen birçok suçun sosyal medya üzerinden işlenmesi mümkün. Hukuki olarak zararın giderilmesi için ayrıca hukuk davası açılması söz konusu olabilir. Örneğin kendisini avukat olarak tanıtıp "Borcunuzu ödeyin" şeklinde mesaj atılması da siber zorbalık kapsamına girebiliyor. Sosyal medya hesapları kopyalanıp bambaşka bir kişi tarafından kullanılabiliyor. Bu durumda da kendinize ait olduğunu ispatlamak için çeşitli mercilere başvurmanız gerekebiliyor.
'SAVCILIĞA ŞİKAYET EDİN'
Sosyal medya zorbalığına karşılık hukuki açıdan neler yapılabilir?
Oğuzhan Çaylak: Siber zorbalıkla karşılaşıldığında ilk olarak elbette ki gerekli mercilere şikayetin yapılması gerekiyor. Ancak işlemlerin daha hızlı olması gereken bir durum varsa, önerim direkt savcılık kanalıyla şikayette bulunulması. Ayrıca maddi ve manevi tazminat davaları açılabilir.
'KULLANICI SAYISIYLA DOĞRU ORANTILI'
Siber zorbalık en çok hangi platformlarda görülüyor? Facebook, TikTok ya da Twitter arasında bir fark var mı?
Oğuzhan Çaylak: TikTok ve Instagram gibi mecralarda sözlü ve görsel suçlar daha fazla işlenirken, Twitter gibi mecralarda suçlar daha çok yazılı olarak işlenebiliyor. Ayrıca platformun kullanım oranı da bunu etkiliyor. Ne kadar çok kullanıcısı varsa suç da o oranda artıyor.
HESABINIZ HERKESE AÇIKSA DİKKAT!
Hangi durumlar siber zorbalık kapsamına giriyor? Net bir çizgi çizebilmemiz mümkün mü?
Oğuzhan Çaylak: Bu çizgiyi net olarak çizmek mümkün değil. Herkese açık bir sosyal medya platformundaki paylaşımların başka bir platformda kullanılması kimi zaman eleştiri hakkı içerisinde değerlendirilebiliyor. Hakaret, tehdit, taciz içermediği müddetçe hesabınız herkese açıksa çoğu zaman siber zorbalık teşkil etmeyebiliyor. Herkese açık hesapların biraz daha dezavantajlı olduklarını söyleyebiliriz. Burada zorbalığın durumunu belirlemek için konuya yoğunlaşmak gerekiyor.
