İhmal ciğerlerimizi yakıyor

Havaların ısınmasıyla birlikte ülkemiz, komşu Yunanistan ve Akdeniz havzasının farklı yerleri ile dünyanın birçok noktasından orman yangını haberleri gelmeye devam ediyor. İklim değişikliğinin de etkisiyle şiddeti ve etkisi artan orman yangınları özellikle Akdeniz ülkelerini olumsuz etkiliyor. Gezegenin akciğerleri ve binlerce canlının yaşam alanı olan ormanların yanmasıyla değer biçilemez ekosistem hizmetlerinin yanında doğrudan ekonomik kaybın milyarlarca TL civarında olduğu 

tahmin ediliyor. 2024 ilkbaharı tarihe “tüm zamanların en sıcak ilkbaharı” olarak geçti. Türkiye’de de sıcak geçen kış ve ilkbaharın ardından haziran ayında birçok kentte hava sıcaklığı 40 dereceyi aştı, bazı şehirlerde rekor sıcaklık değerleri kaydedildi.Bu sıcaklıklar haziran, temmuz ve ağustos aylarında da devam etti. Yüksek sıcaklık yangın riskini de artırdı. Orman altı bitki örtüsünün daha erken kuruması alevlerin daha etkili olmasına neden oldu.

Yangın sayısı artıyor

Orman Genel Müdürlüğü’nün 1937 yılından itibaren 2023 yılı dâhil 87 yıllık verilerine göre yılda 1408 yangında 21 bin 607 hektar;son 10 yıllık verilere göre ise yıllık 2 bin 568 yangında 23 bin 326 hektar ormanlık alan yangınlardan etkilendi. Orman Genel Müdürlüğünden alınan verilere göre, Türkiye’de geçen yıl 1-21 Haziran döneminde 84 orman yangını çıkarken, bu yılın aynı döneminde yaklaşık beş kat artışla 399 yangın kayıtlara geçti. Türkiye’de 1 Ocak-16 Ağustos tarihleri arasında 2 bin 456 orman,2 bin 687 ise orman dışı yangın meydana geldi. Bu yangınlarda 10 bin 898 hektar alan zarar gördü.2023 yılında ise bin 363 orman yangını, 1944 ise orman dışı alan yangınında 8 bin 695 hektar alan zarar görmüştü. Ardışık sıcak hava dalgalarının sıklığının, süresinin,şiddetinin artması yaz kuraklığıyla da birleştiği zaman bütün bitki örtüsü, ormanlar, makiler, tarım alanları, meralar patlamaya hazır,büyük yangınlara elverişli yakıt deposu haline geliyor. 

2 günde 75 yangın 

Geçen hafta iki günde, İzmir’in Karşıyaka, Ödemiş, Bayraklı, Tire ve Bayındır, Manisa’nın Gördes, Aydın’ın Didim ve Bozdoğan, Muğla’nın Milas, Çanakkale’nin Gelibolu, Bolu’nun Göynük, Antalya’nın Serik ve Aksu, Karabük’ün Ovacık ilçeleri başta olmak üzere çok sayıda yerleşim yerinde 75 yangın çıktı. İzmir’in Karşıyaka ilçesi ile Manisa’nın Gördes ilçelerindeki yangınlar evlere sıçradı. Bazı binalar kül oldu. Çok sayıda yerleşim yeri boşaltıldı.Karşıyaka’ya kabusu yaşatan yangın piknik ateşinden, Ödemiş’teki yangın ise sigara izmaritinden çıktı. 

Yangın anında neler yapılmalı?

■ Görülen yangın, ateş ve duman derhal 112’ye bildirilmeli, doğru ve en kısa yol tarifi yapılmalı. 

■ Yeni başlamış yangınlara kişi kendi güvenliğini sağlayarak müdahale etmeli, müdahalede bulunanlar arasındaki mesafe birbirlerini görecek ve duyacak kadar olmalı ve tehlikeli yangınlara asla tek başına müdahale edilmemeli. 

■ Yangının oluşturduğu sıcak hava solunmamalı, duman arkaya alınarak çalışılmalı, kişisel koruyucu donanımlar olmadan tehlikeli yangınlara müdahale edilmemeli, acil durumlarda ıslak bir bez veya kumaş parçası ağza tutularak nefes alınmalı. 

■ Yangın ekiplerinin çalışmalarının aksamaması için çevredeki yollar trafiğe açık tutulmalı, iş makineleri ve hava araçlarının çalıştığı yerlerden uzak durulmalı. 

■ Tahliye gerektiğinde ise daha önce belirlenen risk grupları (yaşlı, engelli vb.) dikkate alınarak ve ilgili kurum ve kişilerle sürekli iletişimde kalarak belirlenen tahliye yöntemi disiplinle uygulanmalıdır. 

10 yılda 82 milyon hektar yandı

Dünyanın dört bir yanında son 10 yılda yaklaşık 82 milyon hektarlık ormanlık alan yangınlarda yok olurken, en büyük felaketler Avustralya, Rusya, Kanada ve ABD’de yaşandı. En büyük ormanlık alan kaybı 9.63 milyon hektarlık alanın yanmasıyla 2016’da kayıtlara geçti. Avustralya’nın Yeni Güney Galler (NSW), Queensland, Victoria ve Güney Avustralya eyaletlerinde Eylül 2019’da başlayan ve yaklaşık altı ay süren geniş çaplı orman yangınları nedeniyle 479 kişi hayatını kaybetti. The Guardian’ın haberine göre ise Rusya’da son 10 yılın en büyük orman yangınları, 2021’de 18.16 milyon hektardan fazla ormanlık alanı tahrip eden yangınlar oldu. Bu yangınlar, ülkenin en büyük orman yangını olan 2012’deki 18.11 milyon hektar alanı yok eden orman yangınını geçti.

Orman yangınlarını önlemenin yolları

■ Etrafa çöp, atık, kül, sigara ve izmarit atılmamalı. 

■ Belirlenmiş alanlar dışında mangal veya çay demlemek için ateş yakılmamalı, yakanlar uyarılmalı ve 112’ye bildirilmeli. 

■ Tarım araçlarında; su ve etki artırıcı kimyasal, söndürme tüpü, alanda gözlemci bulundurulmalı. 

■ Tarla ve bahçe temizliği için ateş yakılmamalı ve asla anız yakılmamalı. 

■ Bakım gerektiren, ses çıkaran, kıvılcım atan, ağaç dalları ve sarmaşıklar gibi yanıcı madde ile temas eden, altı beton ya da mıcır ile kaplanmamış enerji nakil hatları, elektrik direkleri, ayrım direkleri, elektrik panoları elektrik dağıtım şirketine ve 112’ye bildirilmeli. 

Evler için tedbir 

■ Binalara çok yakın ağaç dalları ve alt dalları budanmalıdır. 

■ Binalar etrafında yanıcılığı azaltmak üzere temizlenmesi gerekli alan orman ise, ilgili orman idaresiyle iletişime geçilmelidir. 

■ Oluk, çatı, teras gibi yerlerdeki ibre ve ölü yapraklar ile kıvılcımla hemen ateş alabilen ince yanıcılar, özellikle yangına hassas dönemde, düzenli aralıklarla temizlenmelidir. 

■ Bahçe etrafına dikmek için yangına dirençli ağaç ve bitki türleri tercih edilmelidir. 

■ Çöp, kül vb. yanıcı/tutuşturucu atıklar uygun şekilde ve evlerden en az 10-15 metre uzakta depolanmalıdır.