Beklenen mutasyon Omicron mu? 'Pandemiyi bitirecek' iddiasına cevap geldi!
Son günlerde dünyanın gündeminde olan Omicron varyantına dair bilinmeyenler oldukça fazla. Uzmanların bir kısmı, Omicron'un pandemiyi bitirecek muhtemel varyant olduğuna inanıyor. Peki, gerçekten Omicron varyantı 'umut vadeden' bir varyant mı?
Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Omicron Güney Afrika’dan yayıldığı söylenen bir varyant türü. Kısa sürede dünyanın çeşitli bölgelerine yayılan Omicron özellikle gençlerde görülüyor. Şimdilik yalnızca belirli yaş gruplarında görüldüğü için Omicron diğer varyantlara göre daha az ölümcül. Peki bu neyi ifade ediyor? Uzmanlar açıkladı...
OMICRON VE DELTA ARASINDA FARK VAR MI?
Koronavirüsün en tehlikeli ve ölümcül varyantı Delta ile yeni varyant Omicron arasında bazı farklar bulunuyor. İstanbul Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Viroloji ve Temel İmmünoloji Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ali Ağaçfidan, "Omicron varyantı Güney Afrika’da çıkan bir varyanttır. Özellikle gençlerde görülüyor, hatta ilk vaka da genç birinde görüldü. Omicron’da 50 farklı mutasyon görüldü, bunların 32 tanesi spike bölgesinde. Deltadaki bu fark ise 9’dur. Dolayısıyla şimdi klinik belirtilere bakarak genelleme yapmak çok doğru değil, virüs daha çok yeni" diye konuştu.
Omicron varyantına bağlı vakalarda tat-koku kaybı yaşanmadığına ilişkin durumla ilgili Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, “Omicron varyantının görüldüğü ilk vakada ve çevresindekilerin incelenmesi sonucu tat-koku kaybı görülmedi. Ancak Omicron tat ve koku kaybına neden olmaz gibi bir ifade kullanmak bu süreçte çok yanlış. Şu an elimizdeki klinik bulgulara bakarak ‘Delta ve Omicron arasında şu farklar var’ diyebilecek kadar vaka çıkmadı. Yorum yapabilmek için daha fazla vaka gözlemlemek lazım" ifadelerini kullandı.
Omicron ve Delta arasındaki farkın belirgin olmadığına dair bir yorum da Virolog Dr. Semih Tareen'den geldi. Tareen, "Delta ile Omicron arasında mutasyon sayıları çok daha farklı. Omicron’da çok daha fazla mutasyon var. 'Omicron ile Delta arasında koku ve tat kaybı bakımından fark var' diyemeyiz. Bunu söylemek için çok erken çünkü öyle olduğuna dair hiçbir veri yok” yorumunda bulundu.
OMICRON FARELERDEN Mİ YAYILDI?
Güney Afrika'dan yayıldığı belirtilen Omicron için farelerden yayılmış olabileceği yorumu yapıldı. Bu iddiayla ilgili Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, “Bunlar tamamen farazi yorumlardır. Herhangi bir varyantın farede veya başka bir canlıda görülmesi, o varyantın söylenen canlıdan geldiğini göstermez. Virüsün fareden gelmesini bir kenara bırakın, koronavirüslerin yarasalardan geldiği biliniyor. Virüsün mutasyona uğraması için bulaşması ve çoğalması lazım. İnsandan insana bulaşırken bir sürü mutasyon gelişiyor. Yani bir virüsün mutasyona uğraması için önce hayvandan insana geçmesi gerekmiyor. Virüs zaten insandan insana bulaştığında daha çok mutasyona uğruyor" dedi.
"Omicron’a baktığımızda mutasyon sayısı ve aynı zamanda Omicron’un soy ağacındaki konumu bize üç tane hipotez veriyor" diyen Virolog Dr. Semih Tareen ise şunları söyledi: "Bir tanesi ters zoonoz yani insanlardan başka bir hayvana geçip o hayvanlar arasında üremeye ve mutasyona devam etmiş, sonra tekrar insanlara geri dönmüş. İkinci hipotez ise bu virüs insanlar arasında epeydir dolanıyor ve çoğalıyor. Üçüncü bir hipotez de bağışıklığın düşük olduğu insanlarda örneğin kanser hastaları ya da AIDS'e sebep olan HIV pozitif hastalarda olabilir. Virüs kontrol altında tutulmadığı için uzun süre yayılıyor. Bu şekilde insanlardan insanlara geçmiş ve mutasyon kazanmış olabilir."
'AŞILAR YETERLİ KORUMAYI SAĞLIYOR'
Peki, Omicron varyantına karşı aşılar yeterli koruma sağlıyor mu? Prof. Dr. Ali Ağaçfidan, “Pfizer sözcüsünün açıklamasına göre BioNTech aşısının belirli bir koruyuculuğu var. Ancak yeni üretilecek aşıların bu virüsü de kapsayacak şekilde olması gerekir. Virüs varyanta uğrarken içinde mevcut protein açısından nasıl bir değişiklik olduysa aşı içinde onların değiştirilmesi çok daha koruyucu olacaktır" yorumunu yaptı.
"Moderna ve Pfizer-Biontech güncellenmiş aşı çalışmalarına başladılar" diyen Virolog Dr. Semih Tareen'e göre bunun etkinliğinin ispatlanması ve onay alması aylar sürebilir. Tareen, "Elimizdeki veriler takviye dozunun yeterli olduğunu gösterdiği için güncellenmiş aşıyı beklemeden eğer ki vakti geldiyse takviye doz olunması tavsiye ediliyor. Yani güncellenmiş aşıyı beklemeyin. Eğer vaktiniz geldiyse takviye dozunuzu olun. Gerçekten güncel aşı gelecek mi bilmiyoruz. Ben Omicron’a karşı güncelleşmiş bir aşı gerekebileceğini düşünüyorum" diye konuştu.
OMICRON PANDEMİNİN SONUNU GETİREBİLİR Mİ?
Uzmanların bir kısmı, Omicron varyantının yarattığı etkilerinin az olması bakımından pandemiyi bitirebilecek güçte bir varyant olduğu yorumunu yaptı. "Ben salgının bitmesi için gerekli durumlardan birinin bir mutasyon olduğuna inanıyorum" diyen Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, şunları da dile getirdi: "Öyle bir mutasyon gelişecek ki insanlara zarar vermeyecek ama çok hızlı çoğalacak. Bunu söylemek için bu mutasyonun Delta’dan daha hızlı bulaşması gerekiyor. Bu süreçte de şu an bu mümkün değil çünkü Omicron hakkında tespit yapabilmemiz için yeterli vaka sayısını göremedik. Görsek bile bu varyantın risk gruplarına olan etkisini de görmeliyiz ve ona göre yorum yapmalıyız."
'DAHA HAFİF, DAHA AZ ZARARLI DİYEMEYİZ'
Virolog Dr. Semih Tareen de Omicron’un daha hafif etki yarattığına dair bir veri olmadığını söyleyerek, "Hastane vakaları, ciddi vakalar ve ölümler her zaman sonradan anlaşılır. Mesela virüsün kapılması, semptomların artması, belli bir nüfusta dağılması zaman alıyor. İngiltere'yi örnek verelim. İngiltere'deki ilk vaka ile ilk ölüm arasında 1 ay süre var. Biz Omicron’un daha ne olduğunu anlayalı daha 1 ay olmadı. O yüzden Omicron’un gerçekten hafif mi, ciddi mi etki yarattığını anlamak için henüz erken" dedi.
Tareen, Güney Afrika'yı örnek göstererek, "Ayrıca Güney Afrika'daki Guateng adlı bölgede Omicron varyantı, baskın ve artıyor. Omicron varyantının arttığı şiddette de hastanelik vakalar yine artmaya devam ediyor. Buradan ne anlıyoruz? Omicron da aslında Delta’dan farksız. Yani Delta ile aynı ciddiyette, dolayısıyla daha hafif, daha az zararlı diyemiyoruz" detaylarını paylaştı.
'VİRÜSLER BİR ANDA YOK OLMAZ'
Koronavirüsün Omicron varyantı ile bitebileceği yorumuna ilişkin Virolog Semih Tareen, “Virüsler öyle durduk yerde zayıflamaz, virüsler o şekilde çalışmıyor. Bilim tarihinde de hiçbir zaman böyle olmadı. Şimdi de böyle olmayacak. Virüslerin zayıflaması için evrimsel bir seçilim baskısı olması gerekiyor" diyerek açıkladı.
"Virüs başarılı bir şekilde yayılamıyorsa o seçilim baskısı oluşturur" diyerek sözlerine devam eden Tareen sözlerin şöyle sürdürdü: "Virüs de başarılı yayılabilmek için evrimleşir ve o yönde mutasyonlar olur. Pandeminin başından beri bu virüs zaten başarılı bir şekilde yayılıyor. O yüzden üzerinde zayıflaması için herhangi bir seçilim baskısı yok. Omicron’un bilim insanlarının beklediği mutasyon olduğu yorumu oldukça yanlış. Bu tamamen viroloji ve evrimsel biyolojinin yanlış anlaşılmasından kaynaklanıyor."
Durumla ilgili örnek veren Virolog Semih Tareen, "1980’li yılların başında New York'ta bir salgın başladı ve bu salgının ne olduğunu o zaman bilinmiyordu. Bilim insanları ve biz, bunun AIDS olduğunu anladık. Yani HIV virüsü AIDS’e sebep oluyor. Üzerinden 49 sene geçti ama AIDS virüsü zayıflamadı. Bu durum virüsün bu şekilde işlemediğini bize gösteriyor yani virüsler durduk yere zayıflamıyorlar. O yüzden 'beklediğimiz varyant' ifadesi evrim biyolojisine ve virolojiye uymayan kavramlar. Dolayısıyla Omicron’un bu salgını bitirecek varyant olduğunu söyleyemeyiz" vurgusunu yaptı.
