Ayasofya için tarihi karar

Danıştay 10. Dairesi, Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair Atatürk’ün de imzasını taşıyan 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararını iptal etti. Kararla, statüsü yeniden “cami”ye çevrilen Ayasofya’da beş vakit namaz kılınabilmesinin önü açılmış oldu. Dairenin gerekçeli kararını açıklamasının hemen ardından Ayasofya Camii’nin Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek ibadete açılmasına ilişkin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasını taşıyan karar Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi.

İstanbul’da 360 yılında yapılmış ve son halini 537 yılında alarak ibadete açılmış “en büyük Bizans kilisesi” olan Ayasofya, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethinin ardından “fethin sembolü” olarak camiye dönüştürüldü. Ayasofya 24 Kasım 1934’de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararıyla müze oldu. 1 Şubat 1935’te ziyarete açılan Ayasofya, o tarihten bugüne Türkiye’nin yerli ve yabancı turistlerce en çok ziyaret edilen müzesi oldu.

İlgili Haber

Son dakika... Cumhurbaşkanı Erdoğan dünyaya ilan etti! Ayasofya'da ilk namazın tarihi belli oldu

15 yıl sonra farklı karar

Sürekli Vakıflar Tarihi Eserlere ve Çevreye Hizmet Derneği 2005 yılında, Ayasofya’ya müze statüsü veren Bakanlar Kurulu kararının iptali için Danıştay’a dava açtı. Ancak Danıştay 10. Dairesi davayı reddetti; Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu da dairenin bu kararını onadı. Derneğin, daha sonra Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı bireysel başvuru da “kişi bakımından yetkisizlik” nedeniyle kabul edilemez bulundu. 2005 yılında Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesi için dava açan dernek, 2016 yılında aynı davayı yeniden açtı. Bu davanın karar duruşması geçtiğimiz 2 Temmuz’da yapıldı. 10. Daire günlerdir merakla beklenen kararını dün akşam saatlerinde açıkladı. Daire, 15 yıl aradan sonra bu kez Ayasofya’nın camiden müzeye dönüştürülmesine dair söz konusu Bakanlar Kurulu kararını iptal etti.

‘Vakfedenin iradesi’

Kararın gerekçesinde, Ayasofya’nın, “özel hukuk tüzel kişiliğini haiz mazbut vakıf niteliğindeki Fatih Sultan Mehmet Han Vakfı’nın mülkiyetinde olduğu” belirtilerek, şunlar kaydedildi:

“Ayasofya’nın, vakfedenin iradesi gereği sürekli şekilde cami olarak kullanılması için toplumun hizmetine sunulduğu, bedelsiz olarak kamunun istifadesine terk edilmesi yönüyle hayrat taşınmaz niteliği taşıdığı, tapu belgesinde de cami vasfı ile tescilli bulunduğu; vakıf senedinin, hukuk kuralı etki, değer ve gücünde olduğu, vakfedilen taşınmazın vakıf senedindeki niteliğinin ve kullanım amacının değiştirilemeyeceği, bu hususun tüm gerçek ve tüzel kişilerle birlikte davalı idare için de bağlayıcı olduğu; devletin, vakıf varlığının, vakfedenin iradesine uygun olarak kullanılmasını sağlama yönünde pozitif yükümlülüğü, vakıf mal ve hakları ile ilgili olarak vakfedenin iradesini ortadan kaldıracak şekilde müdahalede bulunmama yönünde de negatif yükümlülüğünün bulunduğu kuşkusuzdur. Bu durumda Türk hukuk sisteminde kadimden beri korunarak yaşatılan Vakfa ait taşınmaz ve hakların vakfiyesi doğrultusunda istifadesine bırakıldığı toplum tarafından kullanılmasına engel olunamayacağı, vakıf senedinde sürekli olarak tahsis edildiği cami vasfı dışında kullanımının ve başka bir amaca özgülenmesinin hukuken mümkün olmadığı sonucuna varıldığından, bu hususlar dikkate alınmaksızın Ayasofya’nın cami olarak kullanımının sonlandırılarak müzeye çevrilmesi yönünde tesis edilen dava konusu Bakanlar Kurulu Kararında hukuka uygunluk görülmemiştir.”

İncelemeye gerek yok

Davacı derneğin, söz konusu Bakanlar Kurulu kararındaki Atatürk imzasının sahte olduğu iddiasına ilişkin ise kararda şunlar kaydedildi:

“Konu ile ilgili inceleme yapılmasını gerektirecek yeterli emare bulunmadığı kanaatine ulaşıldığından söz konusu imzaların gerçekliğiyle ilgili inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir.”

Karara itiraz beklenmiyor

Danıştay savcısı, 2 Temmuz’da yapılan karar duruşmasındaki görüşünde, “Ayasofya hakkındaki karar geçmişte Bakanlar Kurulu tarafından alınmıştır. Ayasofya’yı açmak Bakanlar Kurulu’nun yani Cumhurbaşkanlığı’nın takdirindedir, bu nedenle davanın reddi gerekir” ifadesine yer vermişti. Ancak savcı görüşünün karar üzerinde bir bağlayıcılığı olmadığı gibi, savcının verilen karara itiraz hakkının da bulunmadığı belirtiliyor. Karara ancak davanın tarafları itiraz edebiliyor. Dosyada davalı konumda bulunan Cumhurbaşkanlığı’nın avukatı karar için yapılan duruşmada sadece “takdiri mahkemeye bıraktıklarını” söylemişti. Davayı açan derneğin de 10. Daire’nin kararına herhangi bir itiraz yapması beklenmiyor.

DÜNYADAN TEPKiLER

‘Ayrışmaları derinleştirir’

ABD Dışişleri Bakanlığı: “Ayasofya’nın statüsünün değiştirilmesi kararından hayal kırıklığına uğradık. Türkiye’nin Ayasofya’nın herkesin erişebileceği bir yer olmaya devam etmesini sağlamak için atacağı adımları öğrenmeyi sabırsızlıkla bekliyoruz.”

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Dünya Kültür Mirası Komitesi’nin bir sonraki toplantısında Ayasofya’nın korunma statüsünün gözden geçireceğini açıkladı.

Rusya Parlamentosu’nun üst kanadı Federasyon Konseyi’nin Dışişleri Komitesi Başkanı Konstantin Kosaçev, “Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesi nedeniyle Türkiye’nin tüm dünyanın gözünde dinler arası dengeyi bozan ülke olarak görüleceğini” savundu.

Rus Ortodoks Kilisesi, Danıştay’ın Ayasofya’yı müzeye çeviren Bakanlar Kurulu kararını iptal etmesini esefle karşıladıklarını açıkladı. TASS ajansının aktardığına göre kilise, bu kararın mevcut ayrışmaları derinleştirebileceği uyarısında bulundu ve milyonlarca Hristiyan’ın konuyla ilgili görüşlerinin görmezden gelindiğini söyledi.

Yunanistan Kültür Bakanlığı: “Ayasofya kararı bütün uygar dünyaya karşı bir provokasyon.”

New York Times: “Mümari mücevher Ayasofya camiye dönüştürülecek. Değişim Türkiye Cumhurbaşkanı tarafından uzun zamandır isteniyordu.”

‘Dünya Mirası Listesi’ için 6. maddeye vurgu

Danıştay’ın gerekçesinde, Ayasofya’nın evrensel miras olarak kabul edilmesi de değerlendirildi. Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme’nin 6. maddesi hükmü bağlamında, sözleşmeye taraf devletlerin, Ayasofya kültürel ve doğal mirasının, toprakları üzerinde bulunduğu Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin egemenliğine tam olarak saygı göstererek ve ulusal yasalarının sağladığı mülkiyet haklarına zarar vermeden, uluslararası toplum tarafından iş birliği ile korunması gereken evrensel bir miras olduğunu kabul ettiklerinin açık olduğu belirtildi.

Gerekçede, şu tespitler yapıldı: “Buna göre, kullanım durumuna ilişkin herhangi bir niteleme yapılmaksızın ‘İstanbul’un Tarihi Alanları” başlığı altında Dünya Mirası Listesi’ne dahil edilen Ayasofya’nın kullanım şeklinin iç hukukumuza göre belirlenmesinin önünde engel teşkil eden herhangi bir kural sözleşmede yer almamaktadır. Aksine, Ayasofya’nın kullanım şeklinin iç hukukumuzda yer alan ‘vakıf mülkiyet hukuku’ çerçevesinde belirlenmesi, Sözleşmenin 6. maddesinde ifade edilen ‘egemenliğe tam olarak saygı gösterme’ ve ‘ulusal yasaların sağladığı mülkiyet haklarına zarar vermeme’ ilkeleri kapsamında Sözleşme’den kaynaklanan bir zorunluluktur.”

Diyanet’e devredildi

Ayasofya’nın Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek ibadete açılmasına ilişkin Cumhurbaşkanı Kararı Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, sosyal medya hesabından söz konusu Cumhurbaşkanı Kararı’nı “hayırlı olsun” notuyla paylaştı.

Sultanahmet’e akın ettiler

Danıştay’ın kararı sonrası Ayasofya önünde toplanan vatandaş sevinç gösterisinde bulundu. “Recep Tayyip Erdoğan” sloganları atan vatandaşlar, Osmanlı sancağı ve Türk bayrakları açıp tekbir getirdi. Akşam saatlerinde Ayasofya Meydanı’na gelen bir grup vatandaş da burada akşam namazı kıldı. GÜLDEN ÇOKTAN İstanbul

2016’da imam atanmış; ezan okunmaya başlanmıştı

2016 yılında, Kadir Gecesi programının düzenlendiği Ayasofya’da ilk kez sabah ezanı okunmuş, yine aynı yıl, Ayasofya Cami’nin ibadete açık bölümü Hünkar Kasrı’na, Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından ilk kez imam atanmıştı. Ardından Ayasofya’nın dört minaresinden 5 vakit ezan okunmaya başlanmıştı.

Her kesimden destek geldi

TBMM Başkanı Mustafa Şentop: Bu kararla, uzun zamandır milletimizin içinde, kalbinde, gönlündeki bir hasret sona ermiştir. Danıştay 10’uncu Dairesi’nin başkan ve üyelerini tebrik tebrik ediyorum. Cumhurbaşkanımıza da kararname için teşekkür ediyorum.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay: Fethin sembolü Ayasofya yeniden hak ettiği statüye, özgürlüğüne kavuştu hamdolsun. Ayasofya üzerinden inananların mağduriyetine, tarihin mahkumiyetine son veren Cumhurbaşkanımız, Allah sizden razı olsun.

MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli: Milliyetçi Hareket Partisi, Danıştay 10. Dairesi’nin kararından ziyadesiyle memnun, mesut ve mutmaindir. Çünkü Ayasofya Camisi’nin ibadete açılması konusu uzun yıllardır tavizsiz arzumuzdur. Bugün tarihi bir gün olarak tezahür etmiştir. Müslüman Türk milletinin haklı ve meşru beklentisi karşılık bulmuş, Ayasofya’nın kapıları hamd olsun ardına kadar açılarak tertemiz alınların secdeyle buluşması sağlanmıştır. İnanç haklarımızı, egemenlik kazanımlarımızı tahrip ve taciz etmek maksadıyla kuyruğa giren ülkeler, odaklar ve husumetle beslenen çevreler kaybetmiştir. İrade milletin, karar hukukundur.

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak: Üstad Necip Fazıl Kısakürek’in 55 yıl önce dediği gibi: “Bekleyin Gençler!!! Ama bugün ama yarın Ayasofya açılacak!”

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu: Ülkemize ve milletimize hayırlı olsun Sayın Cumhurbaşkanım.

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy: Hayırlı olsun. Bir dünya mirası olan Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi titizlikle korunmaya devam edilecektir. Ülkemize ve milletimize hayırlı olsun.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez: Ayasofya bize, biz de ona hasrettik. Hasret, ilk tekbirle bitecek inşallah.

İletişim Başkanı Fahrettin Altun: Özledik! Ama az daha sabır. Birlikte başaracağız.

AK Parti Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş: Sayın Cumhurbaşkanım; cesaretiniz, kararlılığınız ve liderliğinizle Ayasofya’nın zincirleri kırılmıştır. Elhamdülillah, bu kararla bu topraklara milletimizin mührü bir kez daha vurulmuştur.

Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın: Milletimizin basireti, Cumhurbaşkanımızın dirayeti sayesinde Ayasofya Camii gerçek kimliğine kavuşuyor. Fatih’e ve ecdada selam olsun.

AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik: Cumhurbaşkanımızın dirayeti ile bu topraklar bir özlemine daha kavuştu.

İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener: Sayın Erdoğan’ın kararları konusunda ilk defa yanıldım. Sayın Erdoğan ‘açmaz’ demiştim. Burada yanılmışım. Hayırlı olsun diyorum, Sayın Erdoğan’ı da tebrik ediyorum. Ayasofya’nın manevi bir iklim yaratacağı kesin.

Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu: Danıştay kararını takdirle karşılıyorum. Bu, milletimizin uzun yıllardır var olan arzusu yönünde alınmış bir karardır.

BBP Genel Başkanı Mustafa Destici: Zincirler kırıldı, Ayasofya ibadete açıldı. Adil kararı sebebiyle Danıştay’a ve hemen gereğini yerine getiren Cumhurbaşkanımıza teşekkür ediyorum.

Ayasofya-i Kebir Cami

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ayasofya’nın müze statüsünden çıkartılmasının ardından Kültür Portalı’nda, güncellemeye giderek Ayasofya Müzesi’ni “Ayasofya-i Kebir Camii” olarak güncelledi.