3 aşamada evde mantar yetiştirmek mümkün! '1 kilo için 1 metreküp yeter'
Ağaç altı gibi gölge alanlarda yetişen mantar, basit bir iç mekân düzeneğiyle kapalı alanlarda da yetiştirilebiliyor. Ziraat Yüksek Mühendisi Dr. Mehmet Erhan Ekmen, evde 1 kilogram mantar yetiştirmek için 1 metreküplük alanın yeterli olduğunu söyledi. Sevdiği bir mantar çeşidini evde yetiştiren Namık Malçuk ise, “Karanlık, havadar, temiz ve oda sıcaklığında muhafaza ettiğim saksılardan 3 hafta sonunda verim almaya başladım” dedi.
Günümüzde sağlıklı ve dengeli beslenmeye özen gösteren pek çok kişi organik ürünleri tercih ediyor. Bahçede ya da evde kendi sebze ya da meyvesini yetiştiren kişilerin sayısı her geçen gün giderek artıyor. Zengin besin değeriyle sofralarda her zaman ayrıcalıklı bir yeri olan mantar da evde yetiştirilen besinlerin başında geliyor. Peki sık sık zehirlenme haberleriyle gündeme gelen mantarların evde yetiştirilmesi sağlıklı mı? Evde mantar yetiştirenlerin mutlaka dikkat etmesi gereken adımlar neler?
'BİRAZ MASRAFLI OLSA DA ÇOK ZOR DEĞİL'
Mantarın antikanserojen ve bağışıklık sistemini güçlendirici özellikleriyle önemli bir diyet yiyeceği olduğunu söyleyen Ziraat Yüksek Mühendisi Dr. Mehmet Erhan Ekmen, "Mineral ve vitamin açısından büyük bir besin kaynağı olan mantarlar, aynı zamanda proteince zengin olduğu için vejetaryenler tarafından da tercih ediliyor. Evde mantar yetiştirmek, diğer bitkilerin balkonlarda yetiştirilmesine göre biraz daha zahmetli ve masraflı olsa da çok zor değil. Mantar üretimi yapmak için öncelikle sıcaklık, nem ve ışıktan oluşan kontrollü bir ortamın mutlaka sağlanması gerekiyor” dedi.
'1 KİLO İÇİN 1 METREKÜPLÜK ALAN YETERLİ'
1 kilogram mantar üretmek için 1 metreküplük bir alanın yeterli olduğunu dile getiren Dr. Ekmen, “Eğer evinizde güneşten uzak, bebekler için kullanılan nem makinası gibi bir nemlendirici ve sürekli 24 santigrat derece sıcaklığı muhafaza edebilecek boyutta dolap benzeri bir ortam oluşturma şansınız varsa mantar yetiştirebilirsiniz. Bu arada sıcaklık asla 30 santigrat dereceyi geçmemeli ve nemin yüzde 70-90 arasında olmasına mutlaka dikkat edilmeli. Ayrıca ortam dış etkenlerden uzak olmalı yani herhangi bir yabancı hastalık bulaşmamalı” uyarısında bulundu.
'MANTAR TOHUMU DOĞADA KOLAYLIKLA BULUNMUYOR'
Mantarı yetiştirmek için kompost adı verilen bir besi ortamı hazırlanması gerektiğini söyleyen Ekmen, evde kompost yapımını şöyle anlattı:
"Genellikle at gübresinden yapılmakla birlikte evlerde sentetik kompost yapabilmek için hububat sapları, samanları ve çayır otlarından yararlanılabilir. Ürünün besin değerinin yükseltilmesi için organik kökenli tavuk gübresi, kepek, melas yani şeker pancarı artığı şerbeti, ayçiçeği, pamuk ya da zeytin artıkları kullanılabilir. Ancak bu tür katkılar girdikçe risk artar. Evde yapılabilecek en kolay kompost ortamı saman ile sağlanabilir. Ancak bunların hijyenik olarak bulaşık olmaması gerekiyor. Bu nedenle önceden yüksek sıcaklıkta ısıtmak, kuru ve gölge bir yerde iyice kurutmak gibi ön işlemler büyük önem taşıyor. Sonra bunlar mantar tohumlarıyla birlikte hava almayacak şekilde plastik naylon torbalara konularak ağızları iyice bağlanıp üzerlerine küçük hava delikleri açılmalı. Bu arada mantar tohumunu diğer bitkiler gibi doğada kolaylıkla bulabilmek mümkün değil. Misel adı verilen bu tohumlar özel olarak yetiştirilir ve ancak ziraat ürünleri satan yerlerde bulunabilir."
3 HAFTA SONUNDA FİLİZLENİYOR
Yukarıda bahsi geçen kontrollü şartlardan taviz verilmediği takdirde yaklaşık 3 hafta sonunda mantarların kendilerini göstermeye başlayacaklarını aktaran Dr. Mehmet Erhan Ekmen, “Bu aşamadan sonra filizlenen mantarlar günde birkaç nemlendirme şeklinde sulanmalı. Daha sonra istenen boylarda mantarlar toplanabilir. Evde mantar yetiştirmek için bu aşamaları yapmak istemeyenler internet sitelerinden satın alınabilecekleri hazır yetiştirme kitleriyle de evde mantar yetiştirme tecrübesini yaşayabilirler” açıklamasını yaptı.
Evde istiridye mantarı, şarap kapağı mantarı, aslan yelesi mantarı, shiitake mantarı ve pioppino mantarı türlerinin yetiştirebileceğini aktaran Dr. Ekmen, "Ülkemizde marketlerde satılan mantarlar evde yetiştirilen mantara göre daha pahalı. Kârlı bir yetiştiricilik için ev ortamından öte biraz daha profesyonel bir ortama, ekipmana ve imkâna sahip olmak gerekiyor" ifadelerini kullandı.
EVDE YETİŞTİRİLEN MANTAR SAĞLIKLI MI?
“Renk ve kokuyla ilgili bir değişiklik yoksa ve kültüre koyduğunuz kaynak anaçlar güvenli bir yerden tedarik edildiyse evde yetiştirilen mantarlar sağlık açısından bir problem teşkil etmez” diyen Ekmen, “Ancak yetiştirme esnasında herhangi bir aksaklık, dışarıdan bulaşma gibi nedenlerle yöntem dışına çıkıldıysa mutlaka sağlıksız bir ürünle karşılaşılır. Her ne olursa olsun mantar tüketilmeden önce çok iyi yıkanmalı ve düzgün şekilde pişirilmeli” bilgisini paylaştı.
'SEVDİĞİM MANTARI EVDE YETİŞTİRDİM'
Piyasada sunulan sınırlı sayıda mantar çeşidiyle yetinmek yerine evde kendi mantarını yetiştirip sınırsız sayıda seçeneğe sahip olanların sayısı gün geçtikçe artıyor. Bu kişilerden biri de Namık Malçuk. Severek tükettiği bir mantardan (Agrocybe Aegerita) parmak ucu kadar bir parçayı steril ortamda kültüre aldığını söyleyen amatör mantar avcısı ve yetiştiricisi Namık Malçuk, bunun için alkolle temizlediği kapalı bir kabin kullandığını dile getirdi. İlk tohum üretimini kabinin içinde üç aşamada gerçekleştirdiğini belirten Namık Malçuk, bu aşamaları şöyle anlattı:
Birinci aşama: "Mantar parçasının gelişimi için patates suyu, az şeker ve agar agar kullanarak besi yeri hazırladım. Hazırladığım besi yerlerini steril etmek için düdüklü tencere kullandım. Kabin içindeki besi yerlerini küçük kavanozlara koydum ve soğuduklarında içlerine minik mantar parçaları yerleştirdim. 3 hafta sonra bu besi yerleri tamamen mantar misel ağıyla kaplandı. Bu yapıyı çok iyi sararak buzdolabında sakladım."
İkinci aşama: "Bu aşamada mantar tohumunu hazırladım. Bunun için buğday kullandım. Buğdayları 15-20 dakika kaynattıktan sonra suyunu süzdüm. Süzülmüş ve üzerleri bir miktar kurumuş buğdayların üzerine yüzde 2 kadar toz alçı, yüzde 0.5 kadar da toz kireç serptim ve bunları güzelce karıştırdım. Buğdayları kavanozlara yarısından biraz fazla şekilde doldurdum. Kavanoz kapaklarını buğdaylar hava alabilecek şekilde kapattım. Buğdayları steril etmek için düdüklü tencere kullandım. Kabin içine getirdiğim buğdayları soğuduktan sonra ilk aşamada yetiştirdiğim mantar misellerinden içine bir parça atarak aşıladım. Kavanozları arada bir çalkaladım. Yaklaşık 3 hafta sonra tüm buğdaylar mantar tohumu diyebileceğim yani ekilebilecek hale geldiler."
Üçüncü aşama: "Son aşamada elde ettiğim tohumlar için ekilecek yeri hazırladım. Bunun için toz talaş kullandım. 1 kilo kuru toz talaşı yarım saat kadar kaynar suda kaynattım. Kaynatılmış toz talaşların sularının iyice süzülmesinden sonra üzerine 20 gram toz alçı, 5 gram toz kireç serperek karıştırdım. Sonrasında sıra hazırladığım talaşın içine mantar tohumlarının ekilmesine geldi. Bu işlem için saksı ve poşetler kullandım. Ekim işlemi 5 santimetre talaş üzerine mantar tohumu şeklinde saksı dolana veya poşet dolana kadar devam etti. Saksının üzerine hava alabileceği bir bezle örttüm, poşetlere de delikler açtım. Karanlık, havadar, temiz ve oda sıcaklığında muhafaza ettiğim saksılardan 3 hafta sonrasında mantarlar çıkmaya başladığında ise mantarları daha serin yani 17-18 derecelerde aydınlık havadar nemli bir ortamda yetiştirdim."
Mantarın ihtiyacı olan tüm iklimlendirme koşullarının yerine getirilmesi durumunda ekili kompostlardan 2-3 ay içinde içerisindeki kuru madde ağırlığının yüzde 40 ya da 50’si kadar mantar yetiştirilebileceğini söyleyen Malkuç, “Sonrasında tekrar yeni ekilmiş kompostlara ihtiyaç var” dedi.
