Son dakika... Gizemli madde! ABD basını "sonuçları olacak" dedi
26.02.2021 - 20:20 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
ABD'li basın kuruluşu CNN, son dönemde Washington'la Tahran arasında giderek gerilen ve karşılıklı saldırılarla daha da keskinleşen ilişkileri yazdı. İran'ın nükleer silah üretmek için uranyum zenginleştirme tehditlerine ve ABD'nin bunlara nasıl yanıt vereceğine ilişkin analize göre, bölgede hava giderek ısınacak. Analizde ayrıca, İran'ın uranyum zenginleştirme çabalarında "beklenmedik bir madde" kullandığının belirtilmesi, tüm dünyada kaygıya sebep oldu.
CNN International, Türkiye'yi de yakından ilgilendiren olası bir bölgesel kaosu ve ABD ile İran arasındaki çatışmanın hangi boyutlara evrilebileceğini masaya yatırdı.
Tahran ile Biden yönetimi arasında kimin ilk gözünü kırpacağını görmek için gösterilen çabalarda, Suriye'deki İran destekli milislere Perşembe günü düzenlenen saldırılar iki taraf için de geri adım atmasına sebep olmayacak kadar küçük kalıyor.
Hem ABD Başkanı Joe Biden hem de İran liderliği, İran nükleer anlaşmasının resmi adı olan yeniden canlandırılmış bir Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPOA) olan bir dünyayı, onsuz bir dünyaya tercih eder.
Suriye'deki Ebu Kamal yakınlarındaki saldırılar, Biden yönetiminin silaha başvurmaktan çekinmeyeceğinin ve ABD personeline yönelik saldırıların sonuçları olacağının küçük bir işareti.
Avrupa Dış İlişkiler Konseyi'nde kıdemli bir siyaset araştırmacısı olan Ellie Geranmayeh, ABD ve İran'ın bölgesel nüfuz için rekabet etmeyi bırakacaklarını düşünmenin "gerçekçi olmadığını" belirterek "İki taraf da kendi çıkarlarına olan JCPOA'yı bir kenarda tutarak bu çatışmaya devam edecek" dedi.
Karşılıklı çıkarlar oldukça açık. Nükleer anlaşma, ABD'nin İran'ın nükleer silaha sahip olmasını engelleme niyetini gerçekleştirmenin en kolay yolu.
Biden, etrafını İran uzmanlarıyla çevreledi - Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve CIA baş adayı Bill Burns, orijinal 2015 anlaşmasına geri dönülmesine hazırlar.
Bu ekibin tek ve küçük riski, Trump'ın son dört yılda tedbirli Amerikan diplomasisine verdiği zararı hafife almaları.
Yine de Biden, İran parlamentosunun ve sıkı takipçilerinin anlaşmanın Şubat sonunda yenilenmesi üzere belirlediği zaman çizelgesi konusunda nispeten rahat görünüyor.
Bu esnada İran'ın uranyum zenginleştirmesinin yüzde 20'ye yükseldiği görüldü ve buna Yüksek Lider Ayetullah Hamaney'in zenginleştirmeyi yüzde 60'a yükseltme tehdidi eklendi.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın (IAEA) denetimleri de, BM müfettişlerini mutlu etmek için yeterli işlevselliği korumalarına rağmen kısıtlandı. İran, sivil kullanımları olan beklenmedik uranyum metali üretimini bile karışıma dahil etti.
Ancak, Bilim ve Uluslararası Güvenlik Enstitüsü'nden David Albright'ın duyuru sırasında söylediği gibi, bu hareket "silahların simgesi olabilir.
İnsanları korkutmak için yürüdükleri bir yol olma olasılığı yüksek. Açıkça İran baskı gücünü artırmak istiyor. Ve bence ellerini fazla zorluyorlar."
Geranmayeh, İran'ın el yükseltme hamlelerini "çok kasıtlı ve hesaplanmış" olarak görüyor ve ekliyor: "İran'ın 2013'teki nükleer faaliyet seviyelerine ulaşması için yapabileceği daha çok şey var ancak bunları yapmaktan geri kaldı."
GELECEKTEKİ HAMLELER
AB, diplomasiyi biraz daha sessiz ve hızlı bir şekilde ilerletmek için ABD'nin katılımıyla gayrı resmi toplantılar yapılmasını önerdi.
Kriz Grubu İran Projesi direktörü Ali Vaez, teklifin İranlıları bir "düğüme" soktuğunu söyledi.
İstedikleri herhangi bir yaptırım hafifletmesi olmadan görüşmelere katılmak, "İran'ın Washington'daki çaresizliklerinin kanıtı olarak yorumlanabilir" diyen Vaez, "eğer bunu yapmazlarsa, uluslararası alanda hatalı olan ve esnek olmayan taraf olarak algılanabilirler" diye konuştu.
Vaez, toplantının gerçekleşeceği konusunda "ihtiyatlı bir iyimserlik" içinde. Geranmayeh de İran'ın Haziran ayındaki cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde, diplomasiyi rayından çıkarmak isteyen radikallerin "marjinalleştirildiğine" dair geniş fikir birliğini yineledi.
Vaez, sorunun daha sonra, Biden'in ekibi JCPOA'yı daha uzun ömürlü ve daha geniş bir şeye genişletme arzusunu yerine getirdiğinde ortaya çıkabileceğini söyledi.
Perşembe günkü Irak-Suriye sınırındaki saldırılar, İran'la diplomasi için varoluşsal bir tehdit oluşturmuyor. Nükleer anlaşma, İran'ın bombayı ele geçirme riskiyle başa çıkmak için tasarlandı - bölgesel nüfuz ve diğer konvansiyonel silah programları için verdiği mücadeleyle başa çıkmak için değil.
Yine de bu saldırılar, bölgenin öngörülemezliğini, bunun kesin ve aşikar görünen diplomasi yollarını nasıl tehlikeye atabileceğini ve artan misillemelerle nasıl raydan çıkarılabileceğini gösteriyor.
