Son dakika: Bildiğiniz ne varsa unutun! Virüsle ilgili şok gerçek
10.12.2020 - 14:10 | Son Güncellenme:
Son dakika haberine göre, koronavirüs salgınına karşı geliştirilen aşılarda her geçen gün yeni gelişmeler yaşanıyor. Üst düzey sağlık yetkilileri, dünyada son haber olan bir açıklama yaptı ve virüse karşı geliştirilen üç aşının birleştirilerek kullanılacağını duyurdu. Öte yandan İtalya'dan gelen bir haber, koronavirüse dair bilinen ne varsa hepsini tepetaklak etti. İşte son dakika haberinin detayları...
Yüzyılın kabusu haline gelen koronavirüs salgınında dünya genelinde vaka sayısı 70 milyona merdiven dayadı. Virüs yüzünden hayatını kaybedenlerin sayısı ise 1 buçuk milyonu çoktan aştı. İtalya'dan gelen bir haber ise dünyayı şoka uğrattı.
İtalya’da 2019 yılının Kasım ayı sonlarında bir çocuktan alınan örneğe yaklaşık bir yıl sonra uygulanan koronavirüs testi pozitif çıktı. İlk vakaların Ocak sonlarında görüldüğü ülkedeki bu gelişme virüsün ne kadar süredir ülkede var olduğu sorularını yeniden gün yüzüne çıkarttı.
Milano Üniversitesinden bir araştırma ekibi, ilk aşamada öksürük ve yüksek ateş semptomları gösteren, daha sonra solunum güçlüğü, kusma gibi şikayetlerle hastanenin acil servisine götürülen çocuğun boğazından 5 Aralık'ta alınan sürüntüyü yeniden inceledi.
Prof. Elisabetta Tanzi ve Prof. Antonella Amendola, cildinde oluşan kabarıklıklar nedeniyle kızamık teşhisi konulan çocuktan alınan ve hastane laboratuvarında eksi 80 derecede saklanan sürüntü örneğine moleküler Kovid-19 testi uyguladı ve sonuç pozitif çıktı.
Ekip, Eylül 2019 ile Şubat 2020 tarihleri arasında alınan 39 örneği inceledi ve sadece 4 yaşındaki çocuğun testinde pozitif sonuca ulaştı.
Testlerinin yanılma payını göz önünde bulunduran araştırma ekibi, sonuçtan yüzde yüz emin olmak için örnekte tespit edilen koronavirüs RNA parçalarının karşılaştırılmasında, Çin'in Wuhan kentinde ortaya çıkan yeni tip koronavirüs (Sars-Cov2) ile tam olarak örtüştüğünün tespit edildiğini belirtti.
Araştırma ekibinde yer alan Küresel Sağlık Uzmanı Prof. Mario Raviglione, virüsün laboratuvar ortamında örneğe bulaşmış olma ihtimalinin olmadığını belirterek, "Ne çocuğun ne de ailesinin o dönemde seyahat etmemiş olması bize Kasım ortasında koronavirüsün Kuzey İtalya'da dolaşımda olduğunu gösteriyor" değerlendirmesinde bulundu.
İtalya'da kanser araştırmaları yapan iki enstitüde bulanan kan örneklerine uygulanan serolojik testlerde Eylül 2019'da alınan örneklerin yüzde 1.6'sında korona virüs antikorlarına rastlanmış ve sonuçlar bilim dünyasını ikiye bölmüştü.
İtalya'da ülke dışından gelen ilk vaka, 31 Ocak 2020'de Roma'daki iki Çinli turisti ile geldi. Ülkedeki ilk yerel vaka ise 21 Şubat'ta Lombardiya ve Veneto'da görüldü. O günden bu yana ülkede 1.77 milyon vaka görüldü, 61 bin 739 kişi hayatını kaybetti.
AŞIDA FLAŞ GELİŞME
Koronavirüs aşılarından ise peş peşe sevindiren haberler geliyor. Çalışmalar meyvelerini verdi ve koronavirüs aşıları yaygın bir şekilde uygulanmaya başladı.
Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin'in kurucu ortağı olduğu Alman biyoteknoloji firması BioNTech'in Amerikan ilaç şirketi Pfizer ile geliştirdiği yeni tip koronavirüs aşısı geçen Salı Günü İngiltere’de kullanılmaya başlandı.
Bununla birlikte, İngiltere Aşı Görev Gücü Başkanı Kate Bingham, Pfizer/BioNTech, Oxford ve Moderna aşılarının farklı kombinasyonlarını denemeyi plandıklarını açıkladı.
Bingham, bazı aşıların güçlü antikor tepkisi üretirken, bir diğerinin T hücresi bağışıklığını tetiklediğini ve ideal olanın insanların her iki bağışıklık türüne sahip olması olduğunu söyledi.
İKİ DOZ İKİ FARKLI AŞI
İngiltere'de onaylanan Pfizer/BioNtech ve yıl sonuna kadar onaylanması beklenen Oxford/AstraZeneca ve Moderna aşıları, Kovid-19'u önlemek için iki doza ihtiyaç duyuyor.
Ancak, aşılar farklı şekillerde çalıştıkları için, ortalama 20 gün arayla ayrı firmalara ait aşı dozları almanın bağışıklık tepkisini 'maksimize edebieceği' ve daha uzun süreli koruma sağlayabileceği düşünülüyor.
GELECEK YIL DENENMEYE BAŞLANACAK
Bingham, İngiltere’deki araştırmacıların gelecek yıl 'heterolog birincil destek' olarak bilinen bu yöntemin denemelerine başlayacağını söyledi.
Bununla birlikte Ningham aşıların bu şekilde daha iyi çalışacağına dair uzun süredir devam eden bir teori olduğunu, ancak gerçek dünyada denenmediğini ifade ederek, aşıların karıştırdığı klinik çalışmaların iki ay süreceğini ve yalnızca güvenli ve etkili olduğu kanıtlanmış aşıların gönüllere uygulanacağı açıkladı.
Şu ana kadar yüksek etkinlik (yüzde 50’den fazla) gösterdiği duyurulan aşılar geleneksel yöntem ya da yeni bir teknoloji olan mRNA ile geliştirildi.
Viral bazlı aşılar geleneksel yöntem ile geliştiriliyor ve vücudun bağışıklık sistemini ciddi bir hastalık tepkisi riski olmadan virüse maruz bırakmak için öldürülmüş viral partiküller kullanılıyor.
mRNA yönteminde ise aşılar, koronavirüsün genetik kodunun bir kısmının vücuda enjekte edilerek çalışıyor ve bu durum da vücudun bağışıklık tepkisini tetikliyor.
AŞI NE KADAR GÜVENLİ?
Koronavirüs aşılarının güvenilirliğini tartışırken bir şeyi akılda tutmak gerek: Covid-19 öldürmeye devam ediyor. Örneğin Birleşik Krallık'ta yaşayan her 1000 kişiden biri bu virüs nedeniyle öldü.
Dolayısıyla aşıyla ilgili riskleri göz önüne alırken, diğer riskin de devam ettiğini unutmamamız gerekiyor. Tıpta "güvenli" ve "zararsız", "risk" ve "riskli" kavramları arasında önemli bir fark bulunuyor.
Pfizer/BioNTech aşısını alan iki kişide alerjik reaksiyon görülmesini değerlendirirken buna dikkat etmek gerekiyor.
Londra Hijyen ve Tropik Tıp Okulu'ndan Prof. Stephen Evans "Eğer 'güvenli' derken kesinlikle hiçbir yan etkisi olmamasını kast ediyorsanız hiçbir aşı veya ilaç için güvenli diyemeyiz" diyor ve ekliyor:
"Ben güvenli derken istenmeyen yan etkilerin, ilacın faydasına kıyasla dengesini kastediyorum ve bu aşıda denge açık ara ilacın faydasından yana."
GÜVENLİK STANDARDI ÇOK YÜKSEK
Bazı ilaçların felaket yan etkileri vardır fakat ilacı kullanmama riskiyle kıyaslandığında önemsiz kalırlar ve bu yüzden hastalara verilirler.
Örneğin kemoterapi ilaçlarının yorgunluk, saç kaybı, anemi, kısırlık, hafıza ve uyku sorunları gibi çok sayıda yan etkisi vardır. Fakat ilacı kullanmayıp kanserden ölmek bunun karşısında çok daha büyük bir risktir.
Bazı ilaçların ise çoğu kişide hiçbir yan etkisi görülmezken az sayıda kişide ciddi yan etkileri olabiliyor. Örneğin ibuprofen ağrı kesicisi yaygın olarak kullanılır ama nadir görülen yan etkileri arasında mide kanaması, nefessiz kalma, böbrek hasarı ve midede delinme ihtimali yer alır.
Riskler yine oradadır ama nadiren görüldüğü için ilacı kullanmanın faydası baskın gelir. BBC'ye konuşan Prof. Evans "Hiçbir ilaç için tamamen güvenli diyemeyiz ama kullanımın bağlamına göre güvenli olduğunu söyleriz" diyor.
Aşıların ilaçlara kıyasla bir farkı var: İlaç hastalara verilir ve zaten hasta olan kişi daha fazla risk alabilir fakat aşı sağlıklı kişilere yapıldığı için riskin son derece küçük olması gerekir.
10 BİN SAYFALIK KARAR
Denetleyici kurumların kararları kamuoyuna açıklananlardan çok daha fazla bilgiye dayanır. Bunların yalnızca bir kısmı basın açıklamalarıyla duyurulur.
Verileri saklamak mümkün değildir. Aşıyla ilgili herhangi bir güvenlik çekincesi varsa denetleyici kurumlar bunları görür.
Şirketlerin laboratuvarlardaki testler, hayvanlı deneyler, ilk faz güvenlik deneyleri, ikinci faz doz deneyleri ve üçüncü faz geniş kapsamlı deneylerin tüm verilerini teslim etmesi gerekir.
Prof. Evans, bütün bunların en az 10 bin sayfalık bilgi içerdiğini söylüyor. Pfizer/BioNTech aşısı Covid-19'u yüzde 95 oranında azaltıyor fakat aşı yapılan yerin acıması, baş ağrısı, üşüme ve kas ağrısı gibi yaygın yan etkileri var. Aşı yapılan her 10 kişiden en az biri bunları hissedebilir.
Bütün bunlar bağışıklık sisteminin çalışmasıyla ilişkilidir ve parasetamol ile idare edilebilir.
NADİR GÖRÜLEN PROBLEMLER
Aşıların henüz görülmemiş yan etkilerinin de olması her zaman mümkündür. Pfizer/BioNTech aşısı 20 bin kişiye, Moderna 15 bin kişiye ve Oxford/AstraZeneca aşısı da 10 bin kişide denendi.
Yan etkileri görmek için bunlar yeterli bir miktar. Fakat 50 bin kişiden birinde ortaya çıkan çok nadir bir yan etki bu deneylerde görülmemiş olabilir.
Londra'daki King's College Üniversitesi'nden Dr. Penny Ward, "Aşının lisansını alırken milyonlarca kişide deney yapmadıysanız bu son derece nadir yan etkileri göremeyebilirsiniz" diyor. Fakat bu durum yalnızca Covid-19 aşısı için değil, bugüne kadar onay alan tüm aşılar için geçerliydi.
Örneğin her yıl yapılan grip aşılarının milyonda bir de olsa Guillain Barre sendromu adlı bir sinir sistemi hastalığına yol açması mümkün. Öte yandan grip olan kişilerde bu sendromun oluşma ihtimali bundan daha fazla.
Dr. Ward, "Bir arabaya binip bir yere giderken kimse kaza geçirme ihtimalini düşünüp ona göre karar vermez. Oysa bir aşının sizde yan etki gösterme ihtimali, araba kazası geçirme ihtimalinizden çok daha küçüktür" diyor.
SAHTE HABERLERE İNANMAYIN
Bazı insanlar da rastgele ortaya çıkan sağlık sorunlarını aşıya bağlıyor. Önümüzdeki aylarda bazı korkutucu haberlerin paylaşılacağını tahmin etmek zor değil.
Fakat gerçek şu ki, insanlar sürekli hastalanıyor. İngiltere'de her beş saniyede bir kişi kalp krizi bir kişi de felç geçiriyor. Her yıl 600 bin kişi ölüyor.
Bir kişinin aşılandıktan kısa bir süre sonra alakasız bir sağlık sorunundan hayatını kaybetmesi gayet mümkün. Bu durum, bazı çocuk aşılarının otizmle ilişkilendirilmesi ve sonrasında yapılma sıklığının düşmesi sonucu çocukların korumasız kalması örneğini tekrarlamamalı.
Bu yüzden aşılama programı yaygın bir şekilde uygulanırken soğukkanlılığınızı korumanız lazım. Aşıların güvenliği, uygulanmaya başladıktan sonra uzun süreler takip edilmeye devam ediyor.
