Son dakika: Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev açıkladı! Ateşkes...
08.10.2020 - 19:35 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr
Ermenistan ordusu bugün birçok Azerbaycan şehrine füze saldırıları düzenledi, yaşamını yitiren ve yaralanan siviller var. Çarpıcı görüntü ise yerel medya tarafından yayınlandı, onlarca aracın yer aldığı konvoy ele geçirildi. Putin'in telefonu yüzüne kapattığı Ermenistan Başbakanı Paşinyan ise, Rusya'nın görevden alınmasını istediği Ulusal Güvenlik Servisi şefini bugün kovdu. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, sosyal medya hesabından açıklamalarda bulundu. Sivilleri vuran Ermenistan'ın saldırıları hakkında MSB "Sivillere saldırarak tüm dünyanın gözü önünde savaş suçu işleyen Ermenistan, kendi tarihine bir kara leke daha eklemektedir. Ermenistan işgal ettiği Dağlık Karabağ’ı derhal boşaltmalı ve işlediği insanlık suçlarının hesabını da vermelidir!" açıklamasında bulundu. Ermenistan bugün, Azerbaycan güçlerinin Dağlık Karabağ'da tarihi bir katedrali bombaladığını iddia etmişti. Azerbaycan ise, Ermeni katedralinin bombalanması iddiasını yalanladı.
Çeyrek asırı aşkın süredir Dağlık Karabağ'daki işgali bitiremeyen ve sorunu çözemeyen AGİT Minsk Grubu, son çatışmaların ardından ilk somut adımını bugün atıyor. Ancak Ermenistan tarafında depreme yol açan gelişmeler var. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev'den ise zehir zemberek açıklama geldi.
Fransa Dışişleri Jean-Yves Le Drian, ABD ve Fransa temsilcilerinin bugün İsviçre Cenevre'de buluşacağını duyurdu. İkinci buluşmanın Pazartesi günü Rusya'nın başkenti Moskova'da gerçekleşecek.
Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov bugün Cenevre'ye gidiyor. Ermenistan tarafından Cenevre'ye katılım olup olmayacağı şimdilik belirsiz.
On ikinci gününe giren Dağlık Karabağ savaşında Ermenistan şimdiye kadar 320 askerinin öldüğünü resmen açıkladı, Azerbaycan ise 30 sivilin yaşamını yitirdiğini belirtiyor.
1991-1994 savaşından bu yana en şiddetli çatışmalar ve ağır kayıpların kayda geçerken, Azerbaycan Ermenistan ordusunun Terter, Ağdam ve Goranboy'u gece saatlerinde topçu ateşine tuttuğunu duyurdu.
Azerbaycan'ın ikinci büyük kenti Gence de Ermenistan tarafından füzelerle hedef alındı. Gece saatlerinde ateşlenen füzenin Nizami Gence Müzesi ile bir ortaokulun yakınına düştüğünü aktaran Anadolu Ajansı'nın servis ettiği fotoğraflar şoke edici. Saldırıda şans eseri kimse yaralanmadı.
Berde kentinde bir restoran ve evlere isabet eden füzeler ikisi ağır altı kişinin yaralanmasına yol açtı. Binalar ve araçlarda büyük hasar oluştu.
Resmi açıklamaya göre, topçu saldırılarında hayatını kaybeden ve yaralanan siviller var. Savunma Bakanlığı açıklamasında ayrıca Ermenistan'a ait bir silahlı insansız hava aracının Ağstafa bölgesinde hava savunma sistemleri tarafından düşürüldüğü yer aldı.
Ermenistan ordusunun Berde ve Terter'e Grad füzeleri fırlatan aracı Azerbaycan'ın güdümlü füzesiyle imha edildi. Gelişmeyi Azerbaycan Cumhurbaşkanı Yardımcısı Hikmet Hacıyev Twitter hesabından duyurdu.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, sosyal medya hesabından açıklamalarda bulundu. Ateşkesin tek taraflı olamayacağını belirten Aliyev, "Tek taraflı olarak ateşkes ilan edilemez. Karar iki taraflı olmalı ve sahada uygulanmalıdır." dedi.
Aliyev ayrıca "İşgal altındaki topraklardan Ermeni askerlerinin çekilmesi ile ilgili bir takvim almalıyız ve bu takvim arabulucu ülkeler - Minsk Grubu eşbaşkanları tarafından onaylanmalıdır. Ermenistan'a ana mesaj, Ermenistan topraklarında değiliz, kendi topraklarımızdayız." ifadelerini kullandı.
Nikol Paşinyan, bugün Ulusal Güvenlik Servisi Başkanı Argişti Kryamyan'ı kovdu. Kryamyan'ı koltuğundan eden kararnamenin altında ise Cumhurbaşkanı Armen Sarkisyan'ın imzası vardı. Haziran ayında göreve başlayan Kryamyan'ın kovulmasını Rusya'nın istediği biliniyordu.
Rusya lideri Vladimir Putin'i defalarca aradığı görüntüler sızdırılınca çok zor durumda kalan Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, bu kez BBC yayınında köşeye sıkıştı.
BBC Hard Talk programı sunucusu Jonah Fisher, Paşinyan'ın yüzüne karşı "Uluslararası hukuka göre Ermenistan, 25 yıldan fazladır Karabağ ve çevresini yasa dışı bir şekilde işgal ediyor" dedi.
Bunun üzerine Ermenistan lideri yalnızca "Böyle bir uluslararası hukuk yok" cümlesini kurabildi. Fisher ise, "Hukuka iyi bakın" ifadesini kullandı.
Paşinyan sunucudan gelen "Dağlık Karabağ çevresindeki bölgeleri çatışmayı sona erdirmek için geri vermeye hazır mısınız?" sorusuna da kaçamak yanıt verdi: "Azerbaycan, Dağlık Karabağ halkının kendi kaderini tayin hakkını tanımayı reddetti."
Neredeyse her cephede hezimet yaşayan Ermenistan ordusunun bir konvoyu bırakıp kaçtığı görüntüler ise yerel medyada yayınlandı.
Görüntülerde onlarca askeri ve zırhlı araç göze çarparken, konvoyun terk edildiği nokta ise belirtilmedi.
Erivan yönetimi, kaybedilen konvoyla ilgili henüz resmi bir açıklama yapmış değil ve gün içinde bir açıklama bekleniyor.
Ermenistan ordusunun terk edip kaçtığı araçlar, 27 Eylül'den bu yana devam eden savaşta Azerbaycan ordusunun bugüne kadarki ele geçirdiği en büyük konvoy olma özelliğini taşıyor.
Azerbaycan yerel medyası, cephede yakalanan Narek Amirjanyan isimli Ermenistan askerinin kimliğini ve fotoğrafını yayınladı.
Azerbaycan Savunma Bakanlığı, Twitter hesabından işgalden kurtarılan Fuzuli'ye bağlı Horadiz köyünün görüntülerini paylaştı. Köyde Ermenistan birliklerinin geride bıraktığı tanklar göze çarpıyor.
Dağlık Karabağ'daki çatışmalar 27 Eylül Pazar günü sabah saatlerinde Ermenistan'ın ateşkes ihlaliyle başladı. Ermenistan, bölgeyi yarım asırı aşkın bir süredir işgal altında tutuyor.
Güney Kafkasya’da 4 bin 400 kilometrekarelik bir alanı kapsayan Dağlık Karabağ (Yukarı Karabağ), Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki en büyük sorun olarak yıllardır çözüm bekliyor.
Peki, ikisi de eski Sovyetler Birliği ülkesi olan Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ sorununun tarihçesi ne? 'Dağlık Karabağ' bölgesinin kelime kökeni birkaç farklı dilin karışımından oluşuyor. İsminin içinde bulunan birkaç dil bile, bölgenin tarih boyunca farklı kültürler arasındaki geçişkenliğe nasıl maruz kaldığını başlıbaşına gösterir nitelikte.
İngilizcesi Nagorny (ya da Nagorno) Karabakh. 'Nagorny' kelimesi Rusçada 'dağlık' (нагорный), anlamına geliyor. Azerbaycancada da, tıpkı Türkçe'deki gibi 'dağlık' anlamına gelen 'dağlıq' ya da 'yukarı' anlamına gelen 'yuxarı' kelimeleri ile anılıyor. Karabağ ise, Türkçe ve Farsçada ortak bir kelime olup, 'siyah bahçe' demek.
Azerbaycan ve Ermenistan’ın 1922’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne katılmasıyla Dağlık Karabağ, kabullenilmiş görünen, ancak Ermeniler tarafından benimsenmeyen bir yapıya evrildi. 1923’te Azerbaycan Cumhuriyeti’ne bağlı otonom bölge statüsü verilen Dağlık Karabağ'da, bölgede yaşayan etnik Ermenilerin, Azerbaycan yönetiminden duydukları rahatsızlığı zaman zaman gündeme getirmelerine rağmen, Sovyet sisteminin durma noktasına geldiği 1980’lerin sonuna kadar statüko korundu.
Sovyetler Birliği’nin son lideri Mihail Gorbaçov’un tıkanan sistemin önünü açmak için 1985’te başlattığı açıklık (glasnost) ve yeniden yapılanma (perestroika) süreciyle beraber, Kafkasya’nın bütün sorunlu alanları gibi Dağlık Karabağ da gün ışığına çıktı. Sovyet yönetiminin her geçen gün zayıflayan otoritesini değerlendiren Dağlık Karabağ Otonom Yönetimi, 1988’de Ermenistan Cumhuriyeti’ne bağlanmayı talep etti. Bu talep karşılık bulmazken Azerbaycan ile Ermenistan’ın 1991’de bağımsızlıklarını ilan etmelerinin akabinde Dağlık Karabağ Ermenilerinin ayrılma girişimleri de yoğunlaştı.
Bu dönemde Karabağ'daki Azeri nüfusu zorunlu göçler nedeniyle yüzde 20'ye kadar düşmüştü. 10 Aralık 1991’de yapılan ve bölgede kalan Azerilerin boykot ettiği referandumda Ermeniler, Azerbaycan’dan ayrılmak için oy kullandı. Referandumun ardından Dağlık Karabağ’ın bağımsızlığı ilan edildi, ancak bu girişim uluslararası toplumda karşılık bulmadı. Ermenistan ordusunun desteklediği Dağlık Karabağ Ermenileri ile bölgede yaşayan Azeriler arasındaki gerilim, bağımsızlık ilanıyla gittikçe yükseldi. Çıkan çatışmalar, 1992’de Ermenistan ordusu ve Dağlık Karabağlı Ermeniler ile Azerbaycan ordusu arasında sıcak savaşa dönüştü.
Dağlık Karabağlı Ermeniler, savaş sonunda bölgenin tümünün kontrolünü ele geçirdikleri gibi komşu yedi bölgeyi (rayon) de işgal ettiler. Böylelikle Dağlık Karabağ ile Azerbaycan'ın doğrudan temas noktaları oldukça sınırlandı. Dağlık Karabağ sorunu akademik çevrelerde yıllardır 'donmuş çatışma' olarak nitelendiriliyor. Aralıklarla devam eden çözüm müzakerelerine rağmen hem Dağlık Karabağ-Azerbaycan temas hattında hem de Azerbaycan-Ermenistan sınırında, karşılıklı ateşkes ihlalleri sık sık tekrarlanıyor. 2014'ün Ağustos ayında 20 yılın en kanlı çatışmaları yaşandı. Dağlık Karabağ sınırında iki gün süren çatışmalarda 13 Azerbaycan askeri öldü. Ermenistan Savunma Bakanlığı da 20 askerinin öldüğünü açıkladı.
Yarım milyon mülteci Azerbaycan ve Ermenistan'a sığındı, yaklaşık bir milyon insan zorla yer değiştirmek zorunda kaldı. Dağlık Karabağ çatışmaları başlamadan önce varolan bazı kasaba ve köyler tamamen terk edildi ve harabeye döndü. Azerbaycan topraklarının yüzde 14’ünden fazlası halen işgal altında. Azeriler bölgenin tarihsel olarak kendi kontrolünde olduğunu ve dolayısıyla kendilerine ait olduğunu iddia ediyor; Ermeniler ise bölgede hep Ermenilerin yaşadığını ve Azeri yönetiminin gayrimeşru olduğunu savunuyor.
İç mesele olarak görüldüğünden dış müdahale konusunda diğer devletler gönülsüz davrandı. İhtilaf, Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanması dolayısıyla 1992’den itibaren devletlerarası bir hale büründü. Azerbaycan’da savunma harcamaları 2003’ten bu yana her yıl yaklaşık yüzde 50 oranında arttı. 2012’de savunma harcamaları, Azerbaycan’ın toplam kamu harcamalarının beşte birini oluşturur hale geldi. Ermenistan da Rusya’nın yardımıyla cephaneliğini genişletti.
Tam sayılar net olarak bilinmemekle beraber, küçük yerleşimler ile Laçin ve Kelbecer’in nüfusunun toplamda yaklaşık 14 bin kişi olduğu sanılıyor. AGİT Minsk Grubu eş başkanlarına göre 2005 yılından bu yana nüfusta belirgin bir artış yok. Bölgeye yerleşen etnik Ermeniler altyapıya, ekonomik faaliyetlere ve kamu hizmetlerine kısıtlı bir erişime sahip. Birçoğunun kimlik belgeleri de eksik.
Sorunun en zayıf yeri 175 kilometre uzunluğundaki temas hattı. Mayın tarlalarıyla dolu bu hat, Birinci Dünya Savaşı siperlerini andırıyor. Temas hattına Ermeni tarafından 30 bin, Azerbaycan tarafından ise bu sayıdan biraz daha fazla asker konuşlandırılmış durumda. AGİT Minsk Grubu aracılığıyla yürütülen müzakereler zorlu geçiyor; zira liderler uzlaşıya yaklaşsa da ülkelerinde kamuoyunun isteklerini karşılayamama endişesiyle geri adım atıyor.
Dağlık Karabağ Azerileri ve Ermenileri sürece etki edemiyor. Ermenistan ve Azerbaycan kamuoyunun süreç üzerinde, bölgenin yerlilerinden daha çok etkisi var. Minsk Grubu eş başkanlarının sözcüsü ya da medya sekreteri yok. Bu nedenle de görüşmeler medyada az yer alıyor.
Rusya, önceden Ermenistan’a yakın bir pozisyon almışken, artık Azerbaycan’a ve Ermenistan’a eşit uzaklıkta durmayı tercih ediyor. Bu strateji Ağustos 2008’de Gürcistan’la yaşanan savaşın ardından güçlendi. Stratejik öncelik Gürcistan’ın tecrit edilmesi haline dönüştü. Dağlık Karabağ Sorunu ABD için, Orta Doğu’daki çatışmalardan daha az öneme sahip. Kongre’deki Ermeni lobisi, Hazar Denizi Havzası enerji güvenliği, ‘terörle mücadele’ ve Afganistan’a uçuşlarda Azerbaycan hava sahasını kullanabilmesi ABD için öncelikli konular.
Azerbaycan’ın olası anlaşmadan beklentisi, işgal altındaki toprakların geri verilmesi. Ermenistan’ın olası anlaşmadan beklentisi Karabağ Ermenilerine güvenlik garantisi verilmesi ve bağımsızlık oylaması yapılması. Anlaşmanın Azerbaycan için kaygı verici tarafı, 'bağımsızlık' seçeneğinin referanduma götürülmesi. Anlaşmanın Ermenistan için kaygı verici tarafı, Ermenistan ile Dağlık Karabağ topraklarını birbirine bağlayan Laçin Koridoru'nun korunamaması ve uluslararası güvenlik garantilerinin bölgede kendi etkisini azaltması.
