Yenilenebilir enerji için yatırıma devam

İsmail Şahin - Türkiye 2053 net sıfır emisyon hedefleri kapsamında enerji sektörünü teşviklerle dönüştürüyor. Türkiye’de elektrik enerjisi tüketimi 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 0.2 oranında azalarak 330.3 TWh, elektrik üretimi ise bir önceki yıla göre yüzde 0.6 azalarak 326.3 TWh olarak gerçekleşti. Türkiye Ulusal Enerji Planı çalışmasının sonuçlarına göre elektrik tüketiminin 2025 yılında 380.2 TWh, 2030 yılında 455.3 TWh, 2035 yılında ise 510.5 TWh seviyesine ulaşması bekleniyor. 2023 yılında elektrik üretimimizin, yüzde 36.3’ü kömürden, yüzde 21.4’ü doğal gazdan, yüzde 19.6’sı hidrolik enerjiden, yüzde 10.4’ü rüzgardan, yüzde 5.7’si güneşten, yüzde 3.4’ü jeotermal enerjiden ve yüzde 3.2’si diğer kaynaklardan elde edildi. 2024 yılı haziran ayı sonu itibarıyla ülkemiz kurulu gücü 110.518 MW’a ulaştı. Elektrik üretiminde ithal fosil yakıtların payı ise yüzde 44 oldu. Türkiye’nin enerji ürünleri ithalatı 2023 yılında 2022’ye kıyasla yüzde 28 azalarak 69.1 milyar dolar olarak gerçekleşti. 

2024 yılı haziran ayı sonu itibarıyla Türkiye’nin kurulu gücünün kaynaklara göre dağılımı; yüzde 29.1’i hidrolik enerji, yüzde 22.4’ü doğal gaz, yüzde 19.7’si kömür, yüzde 11.1’i rüzgâr, yüzde 13.7’si güneş, yüzde 1.5’i jeotermal ve yüzde 2.4’ü ise diğer kaynaklar şeklinde. Ülkemizde elektrik enerjisi üretim santrali sayısı, 2024 yılı haziran ayı sonu itibarıyla 25.948’e (lisanssız santraller dâhil) yükseldi. Mevcut santrallerin 763 adedi hidroelektrik, 69 adedi kömür, 369 adedi rüzgâr, 63 adedi jeotermal, 359 adedi doğal gaz, 23.851 adedi güneş, 474 adedi ise diğer kaynaklı santraller. 

Rüzgârda rekor 

Küresel Rüzgâr Enerjisi Konseyi’nin yayımladığı 2024 Rüzgar Raporu’na göre, 2023 yılında dünya ölçeğinde, 117 gigawatt’lık (GW) rekor bir seviyede yeni rüzgar enerjisi kurulumu gerçekleşti. Yenilenebilir enerjilere son beş yıl içinde yaklaşık 700 milyar dolarlık bir yatırım yapıldı. 2023’te tüm yenilenebilir enerji türlerinde toplam 510 GW’lık bir kurulumla bir başka rekora daha imza atıldı. Dünya çapında birçok şirket, hükümet ve sanayi dalı, karbon ayak izlerini küçültmek için alternatif bir güç kaynağı olarak rüzgâr enerjisiyle uyumlu hale gelmeye çalışıyor ve bu enerji türüne toplam yatırım her yıl artıyor. IEA’ya göre rüzgâr enerjisi günümüzde küresel elektrik tüketiminin ortalama yüzde 5’ini karşılıyor. Bu oranın 2030 yılı gibi küresel elektrik talebinin yüzde 9’unu, Avrupa’nın ise yüzde 24’ünü karşılayacağı tahmin ediliyor. Türkiye 2023 yılında devreye aldığı 397 MW ilave kapasiteyle toplam kurulu rüzgâr enerjisi gücünü 12342 MW’a çıkardı. 

‘Yüzer GES’ yatırımları 

Yüzer güneş enerjisi santralleri (GES), saha tipi güneş enerjisi santralleri kurulumunda yaşanan zorlukları avantaja çevirerek kullanıcılara kolaylık sağlıyor. Yüzer GES’lerin alt tarafında bulunan suyun bu santrallerin periyodik olarak soğumasına yardımcı olması panel verimliliğini artırıyor. 

Karasal GES’lere göre yüzde 10 daha verimli çalışan yüzer GES’ler, atıl durumdaki rezervuar yüzey alanlarının değerlendirilmesini ve ekonomiye kazandırılmasını sağlıyor. Yüzer GES’ler içme suyu maksatlı barajlar haricinde tüm baraj rezervuarlarında kurulabiliyor. 

Türkiye’de içme suyu amacı taşımayan işletme halindeki 944 baraj, 5 bin 300 kilometrekare gibi çok geniş bir rezervuar yüzey alanına sahip bulunuyor. Bu yüzey alanının yüzde 10’unda yüzer GES kurulumu yapılması durumunda, 53 bin megavat kurulu güçle yıllık 79 milyar 500 milyon kilovatsaat elektrik enerjisi üretimi yapılabileceği öngörülüyor. Bu da Türkiye’nin elektrik enerjisi ihtiyacının yaklaşık dörtte birine karşılık geliyor. 

Mart 2023 verilerine göre 78 ilde en az 700 GES var. 700’ün üzerinde HES bulunuyor. Devlet Su İşleri’ne göre bu santrallerin kurulu gücü 31 bin 680 MW civarında. 

Türkiye’nin enerji projeksiyonu

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından 2022 yılında Türkiye Ulusal Enerji Planı’nda hazırlanan senaryoda 2020-2035 döneminde; birincil enerji tüketimi 205.3 Mtep’e yükselecek. Elektrik tüketimi 510.5 TWh’e ulaşacak. Elektrik enerjisinin nihai enerji tüketimi içindeki payı yüzde 24.9 oranına erişecek. Elektrik kurulu gücü ise; toplamda 189.7 GW’a, güneş enerjisinde 52.9 GW’a, rüzgar enerjisinde 29.6 GW’a, nükleer enerjide 7.2 GW’a, devreye alınması öngörülen kapasite 96.9 GW’a yükselecek. Elektrik üretiminde kesintili yenilenebilir enerji kaynaklarının payı yüzde 34.2’ye, yenilenebilir enerji kaynaklarının yüzde 54.7’ye, elektrik kurulu gücünde kesintili yenilenebilir enerji kaynaklarının payı yüzde 43.5’e, yenilenebilir enerji kaynaklarının payı yüzde 64.7’ye yükselecek. Esneklik gereksiniminin karşılanabilmesi için; batarya kapasitesi 7.5 GW’a (2 saat dolum süresi), elektrolizör kapasitesi 5.0 GW’a, talep tarafı katılımı 1.7 GW’a ulaşacak.

Çin dünyayı katlıyor

Çin’de yapım aşamasında olan rüzgâr ve güneş enerjisi miktarı dünyanın geri kalanının neredeyse iki katı. Dünya genelinde inşa halindeki büyük rüzgâr ve güneş enerjisi santrallerinin yaklaşık üçte ikisi Çin’de bulunuyor. Çin, daha önce açıkladığı hedeften altı yıl önce, 2024 yılı sonuna kadar, 1.200 GW kurulu rüzgâr ve güneş enerjisi kapasitesine ulaşma yolunda ilerliyor. ABD merkezli düşünce kuruluşu Global Energy Monitor’un raporuna göre Çin, 339 gigawatt (GW) rüzgâr ve güneş enerjisi inşa ederken bu düzey küresel toplamın yüzde 64’ünü oluşturuyor.