Tarım, gıda ve içecek sektöründen 2022'nin ilk 5 ayında 10,1 milyar dolarlık ihracat

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan dış ticaret verileri baz alınarak Agrimetre tarafından hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli’ne göre 2022 yılının ilk 5 ayında tarım, gıda ve içecek sektörü 10,1 milyar dolar ihracat, 8,6 milyar dolar ithalat gerçekleştirdi. 1 ile 23 fasılları arasındaki tüm GTIP kalemleri ile 29. ve 35. fasıllardan seçili ürünlerin dahil edildiği hesaplamalara göre, 2022 yılının ilk 5 ayında sektörün dış ticaret fazlası önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 7,8 düştü.

Özel Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan dış ticaret verilerine göre 2022 yılının ilk 5 ayında ihracat, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 21,1 oranında artarak 10,05 milyar dolara, ithalat yüzde 27,8 artarak 8,62 milyar dolara ulaştı. İhracatın 2022 yılının ilk 5 ayını önceki yıla kıyasla yüzde 21,1 artışla geçirmesi sektör açısından olumlu değerlendirilirken, ithalattaki artış hızının bu oranı geçmiş olması (yüzde 27,8) da dikkat çekti. Mayıs 2022’de, önceki yılın aynı ayına göre yüzde 15,6 artan aylık ihracat değeri 1,76 milyar dolar olarak gerçekleşirken, ithalat yüzde 59,4’lük bir artışla 1,87 milyar dolar oldu.

Tarım ve gıda sektörü Nisan ayında dış ticaret açığı verdi

2022 yılının ilk 5 ayında dış ticaret fazlası önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 7,8 düşüşle, 1,42 milyar dolar olarak gerçekleşti. Sektör yıl genelindeki net ihracatçı konumunu korumasına rağmen, aylık bazda dış ticaret açığı verdi. Yılın ilk aylarında dış ticaret fazlasındaki artış, önceki yıla kıyasla yüzde 50 seviyesindeydi. Mart ayında bu oran yüzde 101,5’e ulaştı ancak Nisan ve Mayıs aylarındaki yüksek aylık ithalat rakamları ve aylık bazda dış ticaret açığı verilmesi, dış ticaret fazlasını aşağıya çekti. Birim ihracat değeri 2022 yılının ilk 5 ayında önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 6,7 artarak 1.129 dolar/ton olarak gerçekleşti. İthalat birim değeri ise önceki yıla göre yüzde 11,9 artışla 673 dolar/ton’a yükseldi.

Dış ticarette öne çıkan ürünler

2022 yılının ilk 5 ayında ihracatta öne çıkan ürünler sırasıyla un (0,54 milyar dolar), fındık içi (0,41 milyar dolar) ve makarna (0,37 milyar dolar) olurken bu ürünler toplam ihracatın yaklaşık yüzde 13,1’ini oluşturdu. 2022 yılının ilk 5 ayında en çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla buğday (1,4 milyar dolar), soya fasulyesi (0,9 milyar dolar) ve ham ayçiçeği yağı (0,7 milyar dolar) oldu. Bu 3 ürün, toplam ithalatın yaklaşık yüzde 34,8’ini, yani 3’te 1’inden fazlasını oluşturdu. 2022 Mayıs ayında ihracatta öne çıkan ürünler buğday unu (103 milyon dolar), rafine ayçiçeği yağı (97,7 milyon dolar) ve dondurulmuş tavuk eti (76,5 milyon dolar) oldu. Aynı dönemde en çok ithal edilen ürünler buğday (349,6 milyon dolar), soya fasulyesi (245,9 milyon dolar) ve ham ayçiçeği yağı (187 milyon dolar) oldu.

En fazla ithal edilen ürün kalemlerinde Rusya-Ukrayna’nın yeri

İthalatta ilk sırada yer alan buğdayın (1,4 milyar dolar) en fazla ithal edildiği ilk 2 ülkenin şu anda savaşta olan Rusya (1,06 milyar dolar) ve Ukrayna (0,23 milyar dolar) olması dikkat çekti. Yılın ilk 5 ayındaki buğday ithalatında bu 2 ülkenin payı yüzde 92’nin üzerinde yer aldı. Mayıs ayında yapılan 349,6 milyon dolarlık buğday ithalatının 309 milyon doları, yani yüzde 88’i, Rusya’dan geldi. Ukrayna’dan yapılan aylık ithalatın oranı ise yüzde 5’te (18,9 milyon dolar) kaldı. İthalatta 3. sırada yer alan ham ayçiçeği yağında (0,70 milyar dolar) da ilk 2 sırada Rusya (0,61 milyar dolar) ve Ukrayna (0,08 milyar dolar) yer aldı. Yılın ilk 5 ayındaki ham ayçiçeği ithalatında bu 2 ülkenin payı yüzde 98,6 oldu. Türkiye’nin ithalatında ilk 3 sırada yer alan 2 üründe, ithalatın büyük bir bölümü şu anda savaş halinde olan Rusya ve Ukrayna’dan yapıldı.

En çok ihracat yapan sektörler

2022 yılı ilk 5 ayına ait dış ticaret verileri sektörlere göre incelendiğinde şeker ve şekerli mamuller (974 milyon dolar), bitkisel yağ (831 milyon dolar), sert kabuklu meyveler (815 milyon dolar), yaş meyve (721 milyon dolar) ve balıkçılık-su ürünleri (576 milyon dolar) sektörleri en fazla ihracat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ihracatın yüzde 39’u bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi. 2022 yılı ilk 5 ayında hayvan yemi (2 bin 612 milyon dolar), bitkisel yağ (bin 590 milyon dolar), un (bin 583 milyon dolar), kakao-çikolata (266 milyon dolar) ile kahve, çay ve baharat sektörü (211 milyon dolar) sektörleri ise en çok ithalat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ithalatın yüzde 72,6’sı, neredeyse 4’te 3’ü bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi. Bu oranın yüksek olması ve geçmiş dönemlere göre artması, ithalatın az sayıda sektörde yoğunlaştığını gösterdi. Tek başına hayvan yemi sektörü, 2022 yılının ilk 5 ayında 2,612 milyon dolar hacim ile toplam ithalatın yüzde 30,3’ünü oluşturdu. Bitkisel yağ sektörü, 2021 yılında 3 milyar doları aşan ithalat ile toplam ithalatın yüzde 17,9’unu oluşturmuştu. 2022 yılının ilk 5 ayında da bin 590 milyon dolar ile toplam ithalatın yine yüzde 18,4’ünü oluşturdu.

İhracatın arttığı ve azaldığı sektörler

2022 yılının ilk 5 ayında, önceki yılın aynı ayına göre ihracatını değer olarak en fazla arttıran sektörler bitkisel yağ sektörü (261 milyon dolar artış), beyaz et sektörü (178 milyon dolar artış), hayvan yemi sektörü (176 milyon dolar artış), un sektörü (170 milyon dolar artış) ve süt-süt ürünleri sektörü (150 milyon dolar artış) oldu. Aynı dönemde ihracatın gerilediği sektörler sert kabuklu meyveler sektörü (140 milyon dolar düşüş), yaş meyve sektörü (25 milyon dolar düşüş), kahve, çay ve baharat Sektörü (3 milyon dolar düşüş) ve yumurtacılık sektörü (2 milyon dolar düşüş) oldu. 2022 yılının ilk 5 ayında, önceki yılın aynı ayına göre ithalatı değer olarak en fazla artan sektörler hayvan yemi sektörü (806 milyon dolar artış), un sektörü (792 milyon dolar artış), bitkisel yağ sektörü (190 milyon dolar artış), şeker ve şekerli mamuller sektörü (73 milyon dolar artış) ile kahve, çay ve baharat sektörü (63 milyon dolar artış) oldu. Aynı dönemde ithalatı en çok düşen sektörler pirinç değirmenciliği sektörü (131 milyon dolar düşüş), canlı hayvan ticareti sektörü (94 milyon dolar düşüş), kakao ve çikolata sektörü (88 milyon dolar düşüş), makarna sektörü (57 milyon dolar düşüş) ve tohumculuk sektörü (45 milyon dolar düşüş) ve oldu.

Dış ticarette öne çıkan ülkeler

2022 yılının ilk 5 ayına ait dış ticaret verileri ülkeler bazında incelendiğinde en çok ihracat yapılan 5 ülke Irak (bin 446 milyon dolar), Almanya (672 milyon dolar), ABD (612 milyon dolar), Rusya (459 milyon dolar) ve İtalya (341 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatın yüzde 35,1’ini oluşturdu. Ülkelere göre en çok ihraç edilen ürünler Irak için dondurulmuş tavuk eti, un, domates salçası; Almanya için fındık içi, ambalajlı fındık, kuru üzüm; ABD için elma suyu, sakızlı jöleli şekerler ve soya fasulyesi oldu. Ülke bazında ithalat verileri incelendiğinde, 2022 yılının ilk 5 ayında en fazla ithalat yapılan ülkeler Rusya (2,410 milyon dolar), Ukrayna (852 milyon dolar), Brezilya (826 milyon dolar), Malezya (481 milyon dolar) ve ABD (466 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın yüzde 58,4’ünü oluşturdu. Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı ilk 2 ülkenin, şu anda savaşta olan Rusya ve Ukrayna olması, aynı zamanda Rusya’nın tüm ithalattaki payının yüzde 28’e yakın olması dikkat çekti. Rusya ve Ukrayna’dan yapılan ithalat ise toplam ithalatın yüzde 37,8’ini oluşturdu. İthalatta öne çıkan ürünler Rusya için buğday, ham ayçiçeği yağı ve dane mısır; Ukrayna için buğday, dane mısır ve soya fasulyesi; Brezilya için soya fasulyesi, kahve ve buğday oldu.