Tarife restleşmeleri, "korku endeksi"nde sert dalgalanmalara neden oluyor

AA muhabirinin derlediği bilgiye göre, ABD Başkanı Donald Trump'ın tarife politikaları ve buna karşı atılan misilleme adımları küresel ticarette gerilimi tırmandırıyor. Açıklanan misillemeler küresel çapta resesyon riskini artırırken, bu durum VIX endeksinde sert hareketlerin görülmesine neden oldu.

Bu yıla 17,93 seviyesinden başlayan VIX Endeksi, Başkan Trump'ın göreve başladığı 20 Ocak'ta 15,81 seviyesine kadar gerilemişti. Trump'ın gümrük tarifelerini artıracağına yönelik açıklamalarla yükselişe geçen VIX Endeksi, şubat ayında en yüksek 22,40, martta en yüksek 29,57'ye kadar yükselmişti.

Nisan ayında VIX endeksinde sert yükselişler görüldü

Başkan Trump 2 Nisan'da diğer ülkelere karşılıklı tarifelerin uygulanmasını öngören kararnameyi imzaladı. Kararname kapsamında, ABD'nin birçok ticaret partnerinden ithal edilen mallara yüzde 10 ila yüzde 50 arasında değişen oranlarda tarife uygulanmaya başlandı.

Bu gelişmeden sonra Çin, ABD'nin "karşılıklı tarifeler" kapsamında ülkeden ithal ürünlere getirdiği yüzde 34'lük gümrük vergisi artışına karşı aynı oranda ek tarife uygulayacağını duyurdu.

Çin'de kabine işlevini yerine getiren Devlet Konseyinden yapılan açıklamada, ABD'den ithal tüm ürünlere mevcut tarifelere ilaveten yüzde 34 ek gümrük vergisi getirileceği belirtildi.

Açıklamada ek tarifelerin 10 Nisan'dan itibaren yürürlüğe gireceği kaydedildi. Öte yandan Çin, küresel arzının büyük bölümünü sağladığı bazı nadir toprak elementlerinin ihracatına da kısıtlama getirdi.

Daha sonra ABD Başkanı Trump, Çin'in ABD'nin gümrük vergilerine misilleme olarak açıkladığı yüzde 34'lük tarifeyi geri çekmemesi halinde bu ülkeyi ek yüzde 50 tarife uygulamakla tehdit etti. Çin'in geri adım atmaması üzerine ABD'nin Çin'e yönelik tarife oranı, toplamda yüzde 104'e çıkarıldı.

ABD ile tırmanan ticaret geriliminin ardından Çin Maliye Bakanlığı da ABD'den ithal ürünlere uyguladığı gümrük tarifesini yüzde 84'e yükselteceğini bildirdi.

Nisan ayının başında 21,58 seviyesini gören VIX Endeksi bu gelişmelerin etkisiyle 7 Nisan'da 60,13'e kadar yükseldi ve ağustos ayından bu yana en yüksek seviyeyi test etti.

Trump 9 Nisan'da ticaret, ticaret engelleri, tarifeler, kur manipülasyonu ve parasal olmayan tarifeler gibi konularda çözüm bulmak için 75'ten fazla ülkenin kendileriyle iletişime geçtiğini aktardı. Bu ülkelerin ABD'ye karşı hiçbir şekilde misillemede bulunmadığını belirten Trump, ek tarifelerin 90 gün süreyle durdurulmasını, bu sürede yüzde 10'luk temel tarife oranının uygulanmasını onayladığını kaydetti. Ancak Trump, Çin'e uyguladığı tarifeyi ise yüzde 125'e çıkardığını açıkladı.

Trump'ın bu erteleme kararı sonrası küresel piyasalarda rahatlama oldu ve bu durum VIX endeksine de yansıdı. Düşüşe geçen endeks dün 31,90'a kadar gerildi.

Geçen yıl ağustos ayında ABD'de açıklanan istihdam raporundaki verilerin resesyon endişesini artırması sonrasında 65,73 ile Mart 2020'den bu yana en yüksek seviyeyi test eden VIX endeksi tarihin en yüksek seviyesine ise Eylül 2008'deki küresel ekonomik kriz sırasında 89,5'e çıkarak ulaşmıştı.

VIX endeksi yatırımcılardaki endişe ve risk algısını ölçüyor

Tam adı Chicago Board Options Exchange Volatility Index olan VIX Endeksi yatırımcılardaki endişe ve risk algısını ölçüyor. S&P 500 hisse fiyatlarına göre oluşturulan endekste bu hisselerin yakın zamanlardaki alış-satış fiyatlarının ortalamasına göre bir hesaplama yapılıyor ve 30 gün için bir volatilite tahmin ediliyor.

Öngörülen volatilitenin, yani VIX endeksinin yüksek olması, yatırımcıların risk almaktan kaçındığı anlamına geliyor.

VIX Endeksi, hisse senedi piyasalarıyla ters orantıya sahip bulunuyor. Yani VIX Endeksinin yüksek olması risk algısının da yüksek olduğuna, bu yüzden borsaların da olumsuz etkilenebileceğini gösteriyor.

Politik veya ekonomik gündemle birlikte değişebilen bir özelliğe sahip olan endeksin hızlı yükselişi piyasadaki riskin de yükseldiği anlamına geliyor. Yüksek risk durumlarında yatırımcılar elindeki hisseleri satabiliyor.

Öte yandan VIX endeksinin çok düşük olması da piyasalarda risk iştahının arttığına ve yatırımcıların hisse satın aldığını gösteriyor. Yani muhtemelen risk düşük olduğu için birçok yatırımcı alışa geçiyor ve bu da borsalarda işlem gören şirketlerin fiyatını olumlu etkiliyor.

VIX Endeksi için genellikle ortalama kabul edilen değer 20-30 arası. 20'nin çok altına inilmesi piyasadaki riskin de düşük olduğunu belirtirken 50-60 gibi değerler ciddi ekonomi ve finans piyasalarındaki çalkantılara işaret edebiliyor.