‘Poşet çeyreğe sabitlensin’

Türkiye’de paralı plastik poşet uygulamasında ikinci yıl geride kaldı. Milliyet olarak paralı poşet uygulamasını ilk günden bu yana gelişmeleriyle takip ederek, çarşıda, pazarda tüketicinin nabzını tuttuk. Ocak 2019’da tüketicilerin birçoğu paralı poşet uygulamasına hazırlıksız yakalanmış, ilerleyen günlerde ise hazırlıklarını yaparak bez torba, file ya da eski kullandıkları plastik poşetlerle alışverişe çıkmıştı. Paralı plastik poşet uygulamasından önce kişi başı yıllık kullanım 440 adet seviyelerindeydi. 2025 yılında bu rakamında 40’ın altına düşürülmesi bekleniyor. Bu yılın ilk 10 aylık verilerine göre, Kovid-19 salgınına rağmen poşet kullanımının yüzde 73 azaldığı belirtiliyor. Uygulamanın başladığı 2019’da poşet kullanımı yüzde 80 düştü.

2019 yılında plastik poşetler 25 kuruştan tüketiciye satıldı. 25 kuruşun 15 kuruşu devlet payı, 10 kuruşu ise perakende satış noktasının payı olarak kaldı. 2020 yılında da zam yapılmadan tüketiciye 25 kuruşa sunuldu. Fakat 2020’de devlet payı 18 kuruşa çıkarılırken, perakende satış noktasının payı ise 7 kuruşa düşürüldü. Tüketiciler ve üreticiler 2021 yılında da poşet fiyatlarının 25 kuruşta sabit kalmasını isterken bu konuda görüşmeler sürüyor.

Gıda ve perakende

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, plastik poşetlerin en fazla gıda perakende ve tekstil/giyim sektöründe kullanıldığı belirtildi. 2020 yılının ilk 10 ayında Kovid-19 salgınına rağmen poşet kullanım oranının yüzde 73 seviyesine düştüğü belirtilen bakanlığın açıklamasında, şu bilgiler yer aldı:

“Bu azalmayla birlikte 8 bin 380 ton daha az sera gazı salımı, 1 milyon 220 bin ton karbon ayak izi azaltımı, 2 milyon varil ham petrol kullanım tasarrufu ve 1 milyon 120 bin MWh enerji tasarrufu şeklinde özetlemek mümkün. Bu azalma oranı ile plastik poşet üretimi için gerekli ham madde ithali de önlenmiştir. Yaklaşık 1.5 milyar lira tasarruf edilmiştir.”

Çöp poşetine ilgi

Türk Plastik Sanayicileri Araştırma, Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Eroğlu, pandemi döneminde çöp poşetlerine ilginin arttığını belirtti. Eroğlu, “Eskiden alışveriş poşetlerini çöp poşeti olarak kullanan kitle virüs endişesiyle bu poşetleri doğrudan çöpe atınca çöp poşetlerine de ilgi artmış oldu. Online alışveriş, paket servisler plastik poşet kullanımının artmasında etkili oldu” diye konuştu.

Eroğlu, poşet üreticilerinin pandemi sürecinin başından bu yana tedarikle ilgili herhangi bir aksaklığa izin vermeden faaliyetlerini sürdürdüğünü dile getirdi.

Marketler istiyor

Marketlerin ücretli poşet uygulamasından önce poşet fiyatlarını ürünlerin fiyatlarına yansıttıklarını dile getiren Eroğlu, “Dolayısıyla marketler zaten ürünlerin fiyatına poşetlerin fiyatını eklemişken ücretli poşet uygulamasıyla ek olarak bir gelir elde ediliyor. Tüketiciler ve poşet üreticileri bu yıl da poşet fiyatlarının 25 kuruşta sabit kalmasını istiyor. Market tarafından bir fiyat artışı talep edildiği duyumlarını alıyoruz” dedi.

Hem paralı hem logolu

Paralı poşet uygulamasının başladığı günlerde en çok tartışılan konulardan biri de poşetlerin üzerinde yer alan marka logoları olmuştu. Tüketiciler para vererek satın aldıkları poşetlerin üzerinde logoların yer almamasını talep etmişti. Bu konuda bir düzenleme yapılarak poşetlerin bir yüzeyinde çevreci slogan ve sıfır atık logosu kullanmanın zorunlu hale geldiği açıklanmıştı. Şu anda da perakende satış noktalarından alınan poşetlerin bir yüzeyinde marka logosu, diğer yüzeyinde ise çevreci slogan ve sıfır atık logosu yer alıyor.

Tüketiciye ek maliyet

Tüketiciyi Koruma Derneği (TÜKODER) Genel Başkanı Aziz Koçal, iki yıllık uygulamada vatandaşların bez torba ya da file bulundurma alışkanlığı edinmeye çalıştığını belirtti. Poşet parasının tüketicilere ek maliyet olduğunu söyleyen Koçal, “2021 yılı için poşet fiyatlarına zam gelmemeli. Vatandaşlarımız ilave bir yükün altına sokulmamalı. Öte yandan ücretli poşetlerde firma reklamı olmamalı. Vatandaşları bez torba ve file kullanımı konusunda bilinçlendirilmeli” diye konuştu.