Üstün yetenekler heba olmasın!

AYSEL BOZAN YILMAZ- 1948 yılında hazırlanan ve İdil Biret, Suna Kan gibi önemli sanatçıların yurt dışında devlet bursu ile okuyarak yetişmesini sağlayan “Harika Çocuklar” yasasının yenileneceğine dair haberler gündeme geldi. Buna göre üstün yetenekli çocuklar, okul öncesi tespit edilecek, okuldan itibaren de devletin koruması ve takibinde yetişecek.

Yasanın tekrar gündeme gelmesi heyecan uyandırırken, uzmanlar sanatta, sporda üstün yetenekli çocukların erken yaşlarda keşfedilmesinin önemine dikkat çekiyor. Üstün yetenekli çocuklar konusunda İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi’nden Doç. Dr. Gülşah Batdal Karaduman’la konuştuk.

0-6 yaş önemli

*Üstün yetenekli çocuklar kaç yaşından itibaren, nasıl keşfedilir?

Keşif süreci, 0-6 yaş arası dönemde başlar. Bu dönemde çocuklar, çevrelerindeki dünyayı keşfetmeye ve deneyimlemeye başlarlar. Yeni beceriler öğrenir, kendilerini ifade etmenin yollarını bulmaya çalışırlar. Ebeveynler ve eğitimciler, bu süreçte çocuğu gözlemleyerek, onlara zenginleştirilmiş ortamlar sunarak ilgi ve yeteneklerini keşfetmesine yardımcı olabilirler.

Spor ve sanat gibi farklı alanlar için yeteneğin keşfedildiği yaşlar değişiklik gösterebilir. Çünkü spor yapmak için gerekli olan motor beceriler, genellikle 3-5 yaş arasında gelişmeye başlar. Bazı spor dallarında bu yaşlarda yetenek belirtileri görülebilirken, bazılarında ergenlik dönemine kadar görülemeyebilir; çünkü sporcuların fiziksel olarak gelişmesi için zamana ihtiyaç vardır.

Sanatsal beceriler ise her yaşta gelişebilir. Sanatsal yetenek sadece teknik becerilere değil, aynı zamanda yaratıcı düşünme yeteneğine de bağlı. Yaratıcılığı desteklemek çocukların çeşitli alanlarda yetenek gelişimlerine olumlu katkı sağlamakta.

*Bu çocuklara nasıl bir eğitim sunulmalı?

Üstün yetenekliler, yaşıtlarına göre daha hızlı öğrenen; yaratıcılık, sanat, liderlik kapasitesinde olan; soyut fikirleri anlayabilen; ilgi duyduğu alanlarda bağımsız hareket etmeyi seven ve yüksek düzeyde performans gösteren bireydir. Bu öğrencilerin eğitim hayatlarını onların ihtiyaçlarına göre düzenlemek kaçınılmazdır. Hızlandırma sadece ilkokulun ilk yıllarında değil, çocuğun ihtiyacına göre her sınıf düzeyinde yapılabilir. Bilim Sanat Merkezleri’ne devam eden öğrenciler ve ailelerine yönelik rehberlik, projeleri için bütçe desteği sağlanabilir.

Eğitim sürecinde bireysel özellikler dikkate alınmalı

*Eğitim sadece çocuğun yeteneğine yönelik mi olmalı yoksa akademik eğitim de almalı mı?

Bu konuda farklı görüşler var. Tamamen yeteneğe yönelik eğitim, çocuğun potansiyelini tam olarak gerçekleştirmesine yardımcı olur, özgüvenini artırarak öğrenmeye karşı motive eder ama aynı zamanda çocuğun sosyal ve duygusal gelişimini engelleyebilir, diğer alanlarda beceri kazanmasını zorlaştırabilir, gerçek hayattaki seçeneklerini sınırlayabilir. Yeteneğinin yanı sıra akademik eğitim de alan bir çocuk, genel bilgi birikimine sahip olur, farklı beceriler kazanabilir, eleştirel düşünme ve problem çözme yeteneği daha fazla gelişebilir, gerçek hayata daha iyi hazırlanabilir ama sahip olduğu yeteneğine yeterince zaman ayıramayabilir. En doğru yaklaşım, çocuğun bireysel ihtiyaçlarına ve özelliklerine göre belirlenmelidir. Önemli olan, çocuğa mutlu ve tatmin edici bir eğitim deneyimi sunmaktır.