Çocuk kitaplarında nelere dikkat edilmeli

Çocuk yayınları konusunda Türkiye’nin en büyük yayınevlerini bünyesinde bulunduran Zambak Yayınları Kültür Kitapları Yayın Yönetmeni Mehmet Azim, çocuk kitaplarının planlamasından yayınına kadar olan süreci anlattı. Çocuk yayınlarının yayınlanmasının ardından ailelere ve öğretmenlere çok önemli tavsiyelerde bulundu.

Araştırmalar, yayınların, çocuk üzerinde çok ciddi etkileri olduğunu göstermektedir. Bu durum anne, baba ve öğretmen olarak, yavrularımıza verdiğimiz yayınlar konusunda ne kadar titiz olmamız gerektiğini gözler önüne sermektedir. Buna bağlı olarak çocuklara önerilecek yayınlar içerik olarak doğru mesajlar vermeli ve ruh dünyasında yaralar açmaması gerekmektedir. Çocuklar yalanlarla, aldatmacalarla ve boş şeylerle bir zihin karmaşasının içine itilmemelidir. Tercih edilecek eserler, çocukta insanî duygu ve değerlerin gelişmesini, sevginin mayalanmasını, kendi değerlerine karşı ilgili ve saygılı olmasını sağlaması gerekmektedir

“Kahramanları doğru seçmeliyiz”

Çocukların çoğu, eserlerdeki kahramanlarla kendilerini özdeşleştirmekte ve okuduklarından etkilendiklerini söyleyen Mehmet Azim, seçilen kahramanlar olumlu karakterler olması gerektiğini belirterek şöyle dedi: “Çocuğun bilinçaltına iyi örnekler sunulmalıdır. Olumlu ve yapıcı hayat örnekleri verilmelidir. Çocuk kitapları, hurafe ve batıl inançlardan arındırılmış olmalıdır. Saldırganlık, korku, şiddet, öfke çocuk kitaplarından uzak tutulmalıdır.” Çocuklara yönelik yayıncılığın ciddiye alınması gereken ve özen gerektiren bir çalışma olduğunu belirten Mehmet Azim, okul öncesine ve ilköğretim öğrencilerine hitap eden eserlerin resimli olduğunu, resimlerin özgün, estetik özellik taşıyan resimler, eserleri daha ilgi çekici hâle getirdiğini söyledi.

Resim seçimine dikkat!

Sanat ve estetik olarak uygun olmayan resimlerin, çocukların hayal dünyasına zenginlik katacak yerde zarar verebileceği konusunda velileri uyaran Zambak Yayınları Kültür Kitapları Yayın Yönetmeni Mehmet Azim şöyle dedi: “Çocuk kitapları, horoz şekeri tadında, kaliteli ve faydalı bir oyuncak gibi sevecen olmalıdır. Cicili bicili kapağın içinde renkli ve hayal dünyasını zenginleştiren bir resimleme ve anlatım yer almalıdır. Diğer konularda olduğu gibi resim konusunda da seçici olmak gerekir.”

“Çocuklara yönelik eserler, edebiyatın teorik ve pratik ilkelerine uygun olmalıdır.” diyen Mehmet Azim, dilin ilkelerine, çocuğun ruhî ve fizikî yapısına uygun olmayan eserlerin çocuk kitabı olamayacağını, çocuklara yönelik olarak yazılmış eserlerin sevimli ve çocuksu bir dünya sunması gerektiğini belirtti.

“Önce ilgi alanının belirlenmeli”

Dönemlerin şartlarına ve etkisine göre çocukların ilgi alanlarında değişiklikler olabileceğinin altını çizen Mehmet Azim, ailelerin önce çocukların ilgi alanlarını belirlemesi gerektiğini söyleyerek şöyle devam etti: “Her çocuk, aynı tür yazılardan eserlerden hoşlanmayabilir. Çocukların değişen ve ilgi alanları belirlenmeli ve buna göre kitaplar hazırlanmalıdır. Anne-babalar, öğretmenler öncelikli olarak çocuğun ilgi alanını bilmeli, buna göre bir hareket tarzı belirlemelidirler. İlgi alanına uygun olmayan eserler, çocuklarda okuma alışkanlığını köreltebilir. Bu konuda ısrarcı olmak yerine, yönlendirici olmak gerekir.”

Çocuk kitapları özenle hazırlanmalıdır

Günümüzde birçok yayınevinin sadece çocuk kitaplarıyla ilgilenen editörleri veya yayın yönetmenleri bulunduğunu, bu yetkili kişiler aracılığıyla yazarlarla ve çizerlerle bir araya gelerek, yayın evinin planlamasıyla yazarın hedeflerinin gerçek bir düzlemde birleşmesi önemli olduğunu söyleyen Zambak Yayınları Kültür Kitapları Yayın Yönetmeni Mehmet Azim şöyle konuştu:

“Çocuk yayınları editörü veya yayın yönetmeni hem pedagojiye hem çocuk psikolojisine hem edebiyatın, özellikle çocuk edebiyatının birikimlerine sahip olması gerekir. Çocuk yayınları editörleri; sanatın, eğitimin üstünden bir bakış açısıyla ve onların kazanımlarıyla eserlere eğilecek ve daha güzel ürünlerin hazırlanmasına zemin hazırlayacaklardır. Buna bağlı olarak köklü ve bu alanda titiz çalışan yayınevlerinin ürünleri, öncelikli tercihimiz olmalıdır.”

Çocuk kitaplarında dikkat edilmesi gereken noktalar

Çocuk kitaplarında olması gereken özellikleri sıralayan Mehmet Azim şöyle dedi: “Eser, yazım ve noktalama açısından hatasız olmalıdır. Bir eserin önemli özelliklerinden biri de dil bilgisi kurallarına uygun olarak yazılmış olmasıdır. Eser hazırlarken hangi sınıf ve yaş düzeyine uygun olarak yazıldığı bilinmelidir. Eserlerde işlenen konular ve bunların ele alınış tarzı, çocukların yaş gruplarına uymalıdır. Kahramanlar çocuğun dünyasından olmalıdır. Eserlerde heyecan unsurunun, eser boyunca canlı olması gerekir. Olumsuz tasvirlere yer verilmemeli, eser politik özellikler taşımamalıdır. Özellikle ilköğretimin birinci devresinde devrik cümlelere fazla yer verilmemelidir. İşlenen konular bir bütünlük içinde ele alınmalıdır; gelişigüzel bir araya getirilip yığılan yazılar olmamalıdır. Eserlerde, çocuklara lakap olarak takılabilecek kahraman isimler bulunmamalıdır.”

Kitap seçiminde öğretmen, veli ve çocuk üçlüsünün birlikte karar vermesi gerektiğini anlatan Mehmet Azim, ailelerin kitap okuma konusunda, evde uygun zeminler oluşturması gerektiğini söyleyerek, ailelere tavsiyelerde bulundu: “Aile büyükleri her şeyden önce örnek olmalıdır. Evde bir kitaplık bulundurmak, belirli saatlerde ailece kitap okumak, kitap hediye etmek okuma alışkanlığının oluşmasında ve kitaba karşı ilginin artmasında en önemli etkendir. Temsil, bu yönüyle anlatmanın önünde gelir. Önce örnek olacağız, sonra yavrularımızdan buna uygun hareket etmelerini isteyebiliriz.”

Dikkat Edilecek Noktalar

1. Yazım ve Noktalamaya Uygunluk

2. Dil Bilgisi Kuralların Uygunluk

3. Sınıf ve Yaş Düzeylerine Uygunluk

4. Konu ve Anlatım Şekilleri

5. Seçilen Kahramanların Çocuk Psikolojisine Uygunluğu

6. Lakap Takılacak isimler olmamalı

7. Devrik cümleler sınırlı olmalı