Hayattayken organlarını en çok bağışlayan il İzmir

Didem Seymen - İzmir İl Sağlık Müdürlüğü Sağlık Hizmetleri Başkanı ve aynı zamanda Ege Bölge Organ Nakli Koordinasyon Merkezi Koordinatörü, organ nakline gönül vermiş olan

Uzm. Dr. Hüseyin Bozdemir ile hem İzmir, hem de Ege bölgesinin organ bağış oranlarını, yapılan çalışmaları ve nakil merkezlerini konuştuk… 

Türkiye genelinde organ nakli konusunda İzmir’in yeri nedir? İzmir ve Ege Bölgesi’nde son yıllarda organ nakli sayıları ne durumda? 

Ülke genelinde şu an kalp, karaciğer, böbrek, ince bağırsak, kornea nakli olmayı bekleyen 33 bin 202 hastamız mevcut. Bunun 4 bin 219’u bölgemizde bekleme listesinde. Kalp, incebağırsak gibi organlar ancak kadavradan nakil yapılabilir. Bu sebeple de organ beklerken de hayatını kaybeden hastalarımız oluyor. Yani rakam 33 bin olabilir ama aslında kaybettiğimiz hastalarımız ve yeni eklenen hastalarımızı da düşündüğünüzde rakamlar çok daha fazla. Ülkemizde organ nakli mevzuatına göre; organ temini, ölen kişinin ailesinin kararına bağlı ve ülkemizde ailelerin yüzde 80’inden fazlası ölen yakınlarının organlarını bağışlamayı reddediyor. Bu nedenle kişilerin sağlığında bağış yaptığını ailesine bildirmesi, karar vermek zorunda kalan ailelerin bağışa onay verme olasılıklarını da artırır. Dinimizce de en ufak bir sakıncası yoktur ve desteklenmektedir. 

MİLLİYET Gazetesi Sağlık Editörümüz Didem Seymen, Uzm. Dr. Hüseyin Bozdemir ile görüştü…

Pandemi çok etkiledi

Kovid-19 pandemisi, organ nakli süreçlerini nasıl etkiledi? Canlı donörlerin oranı nedir? 

Pandemi öncesinde yüzde 70 canlıdan, yüzde 30 kadavra iken pandemi ile birlikte bu oran yüzde 85’e varan canlıdan, yüzde 15 gibi kadavradandı. Pandemi döneminde nakil olacak alıcı ve verici adaylarına 24 saat arayla 2 adet PCR test negatifliği, toraks tomografi sonucu incelenerek radyoloji uzmanı, enfeksiyon hastalıkları uzmanı ve göğüs hastalıkları uzmanlarının konsültasyonuyla Kovid-19 hastalığı ekarte edilerek naklin uygunluğu değerlendirilmesi sebebiyle nakil sayılarımız düşüş eğiliminde olsa da, ilimizde Bakanlığımız talimatları doğrultusunda organ nakli ve bağış hizmetlerimiz tam kapasite ile devam etti.

Kadavradan organ bağışı rakamları nedir? 

Ege Bölgesi’nde 2023 yılında 205 beyin ölümü, 41 donör olurken; 2024 yılı ilk 7 ayında 167 beyin ölümü, 45 donör oldu. Hedefimiz bundan pandemi öncesi rakamlara dönebilmek.

2007-2008 yıllarında Türkiye’de birinci sırada yer alıp örnek olan İzmir’de yeniden bir organ bağışı bilinci ve seferberliği oluşturulabilir mi?  

Türkiye geneli 2013 yılından beri hayatta iken organ bağışı yapan kişi sayısı olarak 93 bin 454 bağış ile ilimiz ilk sıradadır. Bununla beraber Kovid-19 pandemisi nedeniyle organ bağış sayımız düşüş eğiliminde olmasına rağmen İzmir ilimiz başarısını halen devam ettiriyor. Pandemi dönemindeki hayatta bağış oranımız yılda 4 bin civarında iken, 2023 yılında yeni 7 bin 500 hayatta bağışımız, 2024 ilk yarıyıl da ise yaklaşık yeni 8 bin hayatta organ bağışçımız mevcut. Hedefimiz sayıyı her sene 15 bin yeni bağışçıya ulaştırabilmek.

İzmir ve Ege Bölgesi’nde organ nakli yapabilen kaç merkez bulunuyor? Bu merkezlerin başarı oranları hakkında bilgi verebilir misiniz?  

İzmir Bölge Koordinasyon Merkezi olarak, ilimizde 7 adet, bölgemizle birlikte toplam 10 tam kapasite nakil merkezleriyle, yüzde 95 sağ kalım oranı ile sağlık üssü konumundayız. İzmir Şehir Hastanesi birçok hizmette olduğu gibi organ naklinde de öncü olacak. Organ alındığı zaman direkt hastaneye helikopter inme imkânına sahip. Otelcilik hizmetleri ise Avrupa ve Amerika’daki örneklerinden çok daha iyi seviyede. Nakil merkezlerimiz son teknolojik altyapı ve cihaz donanıma sahip. Deneyimli nakil ekibimizin bu alanda önemli işlemlere imza atıyorlar.

Organ bağışı süreçlerinde karşılaşılan en büyük zorluklar nelerdir? Bağışçı sayısını artırmak için hangi stratejiler geliştiriliyor? 

2023 yılı sonu itibariyle, ilimiz ve bölgemiz hastanelerimizde kadaverik donör potansiyeli ve geliştirilmesi amacıyla ‘Potansiyel donör komisyonu’ kurduk. İlgili başkanlar olarak, 2. ve 3. yoğun bakım yatağı olan hastane başhekimleri ile aylık toplantılar gerçekleştirerek ilimiz için bir örnek eylem planı hazırladık. İlimiz ve bölgemizde ‘Uzman Hekim Eğitimleri’ düzenliyoruz. Aile onayı sonrası iyi bir donör bakımı olursa nakil süreçlerini devam ettirebiliyoruz. Bu nedenle ‘Bölgesel kadaverik donör potansiyeli ve geliştirme sempozyumu’nu bölgemiz bazında geniş katılımla gerçekleştirdik. En önemlisi hasta yakınlarıyla empati kurarak hastanın hastaneye ilk girişinde tedavi sonucuna kadarki sürede hasta ve yakınına yeterli ve doğru bilgilendirmeleri yapıyoruz. Bunu için sahadaki koordinatörlerimize sürekli iletişim eğitimleri veriyoruz. Tüm bu çalışmalarımızın sonucu olarak; 2023 yılında kesinleşmiş beyin ölümü tanısı almış kişiler için ailelerin yüzde 20’si organ nakline izin verirken, 2024 yılında 7 ayda bu oran yüzde 30’a yükseldi. 

Üniversitelerle iş birliği yapılıyor

Burası bir mega üniversite kenti… Özellikle gençleri bu sürece dahil etmek için ne gibi projeler yapılıyor?

İlçe Sağlık Müdürlüklerimiz ve diğer kurumlarla işbirliği içerisindeyiz. Adli Tıp Kurumu, İl Müftülüğümüz, Gençlik Spor İl Müdürlüğümüz, Orman Bölge Müdürlüğümüz, Üniversitelerimiz, MEB ile protokollerimiz mevcut ve aktif olarak uygulamada. Organ bağışının önemini halkımıza aşılamak adına düzenli olarak eğitim çalışmaları, sosyal sorumluluk projeleri ve diğer kurumlarla iş birliği yapmaktayız. Basın ve medya desteği ile çalışmalarımızı yürütmekteyiz.

Her bağışlayanın organı kullanılamıyor

Organ bağışı, bireyin hayatta iken kendi özgür iradesiyle, organlarını beyin ölümünden sonra başka hastaların tedavisinde kullanılmak üzere vasiyet etmesi olarak tanımlanıyor. 18 yaş üstündeki, akli dengesi yerinde olan herkes organ veya doku bağışında bulunabiliyor. Ancak her ölümden sonra organ nakli mümkün olmuyor. Örneğin; evde, sokakta veya hastanelerin herhangi bir servisinde ölmüş kişilerin organları, organ bağışı yapmış olsa dahi kullanılamıyor. Yalnızca yoğun bakım ünitelerinde solunum cihazına bağlı iken yani beyin ölümü gerçekleşen kişilerin organları nakledilebiliyor.

Yanıltıcı haber ve paylaşımların peşindeyiz!

Organ bağışı ve nakli hakkında halka yanıltıcı paylaşım yapan kanallarla ilgili mücadele ediyoruz. Uzmanlık alanıyla ilgisiz kişilere iletişim araçlarının ‘reyting’ amaçlı gösterdiği ilgi, ‘panik ortamı’ yaratıp yeni dezenformasyonlarla beslenmektedir. Bu nedenle tespit ettiğimiz bu tarz haberleri Bakanlığımıza bildiriyoruz. Haklarında gerekli işlemler yapılıyor.