Tahıl koridoruna Rusya’dan fren...
18.07.2023 - 07:00 | Son Güncellenme:
AYDIN HASAN Ankara
Rusya, Türkiye’nin de katkılarıyla hayata geçirilen Tahıl Koridoru Anlaşması’ndan çekildiğini açıkladı. Kremlin Sözcüsü, gerekli koşullar sağlanması halinde anlaşmaya dönebileceklerini söyledi.
AYDIN HASAN/ANKARA- Rusya - Ukrayna savaşının ardından, küresel çapta gıda krizini önlemek amacıyla Türkiye’nin de girişimleriyle oluşturulan Tahıl Koridoru Anlaşması, Rusya tarafından dün fiilen sona erdirildi. Rusya’nın anlaşmaya yeniden dönebileceği yönünde verdiği mesajlar, Türkiye’nin odağında yer aldığı tahıl diplomasisini yeniden hızlandırdı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres başkanlığında 22 Temmuz 2022’de Türkiye, Rusya, Ukrayna ve BM arasında “Tahıl ve Yiyecek Maddelerinin Ukrayna Limanlarından Emniyetli Sevki Girişimi Belgesi” imzalanmış, gemilerin kontrolü için de İstanbul’da Müşterek Koordinasyon Merkezi oluşturulmuştu. Anlaşmada ilk sıkıntı, geçen yıl Ekim ayı sonunda yaşanmış, Rusya, Kırım çevresindeki savaş gemilerine yönelik saldırı üzerine anlaşmayı, 29 Ekim 2022’de askıya almıştı. Erdoğan’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yaptığı görüşmenin ardından kriz aşılmış, Karadeniz’deki tahıl koridorunun süresi, 19 Kasım 2022’den itibaren 120 gün uzatılmıştı. İkinci uzatma ise yine Türkiye’nin etkin bir rol üstlenmesi ile 19 Mart 2023’te sağlandı. Rusya’nın tutumu nedeniyle ikinci uzatmanın süresi 60 gün olarak belirlendi. Anlaşma 19 Mayıs tarihinden itibaren de yine Türkiye’nin gayretleriyle 3. kez iki ay süreli olarak uzatıldı.
Rusya’nın gübre şartı
Üçüncü uzatma süresi 17 Temmuz’da dolacağından, yeni ve 4. bir uzatma kararı alınması gerekiyordu. Ancak Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndan 4 Temmuz’da yapılan açıklamada, “Eylül 2022’den bu yana ihtiyacı olan ülkelere bağışlanması planlanan 262 bin ton Rus gübresinden sadece iki parti sevkiyatı yapıldı. Gübrenin 20 bin tonu Malavi’ye, 34 bin tonu da Kenya’ya gönderildi. BM, bu konularda sessiz kalmaya devam ediyor. Batı’da ise gıda ve gübre konusunda bile Rusya’ya yönelik yaptırımların hafifletilemeyeceği bildiriliyor. Bu koşullarda, süresi 17 Temmuz’da sona erecek anlaşmanın devam ettirilmesi için herhangi bir neden yok” ifadeleri yer aldı.
Rusya, dün de anlaşmanın uzatılmasıyla ilgili itirazlarını resmi olarak Ukrayna, Türkiye ve BM’ye bildirdi. Böylece Ukrayna limanlarına giriş - çıkış yapacak ticari gemilere savaş ortamında sağlanan güvence de sona ermiş oldu. Ancak Kremlin Sözcüsü Dimitry Peskov’un, “Rusya, ilgili şartlar uygulanır uygulanmaz derhal tahıl anlaşmasına geri dönecek. Anlaşmanın Rusya ile ilgili kısmı yerine getirilmedi” sözleri, dikkat çekti. Anlaşmanın uzatılmaması nedeniyle Ukrayna, gıda maddelerini Karadeniz’deki limanlar üzerinden sevk edemeyecek. Son geminin, önceki akşam yola çıktığı belirtiliyor.
Zelenskiy’den Erdoğan’a mektup
Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy ise, Tahıl Anlaşması’nın devamı için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres’e mektup gönderdi. Zelenskiy mektubunda, “Tahıl Anlaşması Rusya olmadan da devam edebilir. Rus çılgınlığından korunmalıyız” ifadelerini kullandı.
33 milyon ton taşındı
Tahıl Koridoru Anlaşması, 22 Temmuz’da birinci yılını dolduracaktı. Anlaşmayla bir yılda Karadeniz üzerinden yaklaşık bin gemi ile 33 milyon ton tahıl taşındı. Bu tahılın yüzde 12’si Afrika ülkelerine gitti. Tahıl olarak adlandırılan ürünler; arpa, buğday, mısır, soya, buğday kepeği, işlenmiş karışık gıda, soya fasulyesi, ayçiçeği çekirdeği, ayçiçeği küspesi, ayçiçek yağı ve bezelyeden oluştu.
Fidan, Guterres ile anlaşmayı görüştü
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ile bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi. Görüşmede, tahıl anlaşmasına ilişkin son gelişmeler ele alındı.
Karara tepkiler gecikmedi
Tahıl anlaşmasının sona erdirilmesi kararının açıklanması sonrası tepkiler gecikmedi. Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, “Birleşmiş Milletler ve Türkiye’nin çabalarına rağmen Rusya’nın Karadeniz Tahıl Girişimini bitirmeye yönelik hareketini kuvvetle kınıyorum” ifadesini kullandı.
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü Adam Hodge ise, Rusya’dan kararını derhal değiştirmesini talep ettiklerini söylerken, söz konusu anlaşmanın milyonlarca insana zarar vereceğini ve gıda güvenliğine de olumsuz etki edeceğini belirtti. Anlaşmada katkısı bulunan Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres ise, “Rusya’nın aldığı karar, muhtaç olan tüm kişilere bir darbe vuracaktır” diye tepki gösterdi. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de, “Müttefikimiz Türkiye ve BM’nin çabalarına rağmen Rusya’nın Karadeniz Tahıl Girişimi’nden tek taraflı olarak çekilme kararını kınıyorum. Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü yasa dışı savaş, dünya genelinde savunmasız milyonlarca insana zarar vermeye devam ediyor” açıklamasını yaptı.
